1. Σε προηγούμενα άρθρα σε αυτήν τη σειρά είδαμε πως πολλοί στοχαστές πρεσβεύουν πως η Δύση βρίσκεται σε τροχιά παρακμής κι εκφυλισμού.
Από την άλλη, πολλοί και ίσως περισσότεροι καθώς και οι πλείστοι κοινοί άνθρωποι νομίζουν πως η Δύση και η ανθρωπότητα γενικότερα προοδεύει.
Επειδή προφανώς η κάθε πλευρά συγκεντρώνεται σε διαφορετικά πράγματα και δίνει διαφορετική έννοια στη λέξη “πρόοδος”, πρέπει πρώτα να βεβαιωθούμε πως μιλάμε την ίδια γλώσσα για τα ίδια πράγματα.
Η λέξη “πρόοδος” σημαίνει κυριολεκτικά “κίνηση μπροστά” και μεταφορικά “βελτίωση, καλυτέρευση”. Αυτές οι έννοιες είναι κοινές και αναμφισβήτητες.
Οπωσδήποτε βλέπουμε μεγάλη πρόοδο στην τεχνολογία και στην πληροφορική που έχουν εισχωρήσει σε όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής μας επιφέροντας ευκολίες και ανέσεις αδιανόητες πριν το 1900, ας πούμε.
Αλλά μπορεί αυτό μόνο να είναι το κριτήριο για πρόοδο στην ανθρώπινη ζωή γενικότερα;
2. Πρώτα πρώτα η ίδια η τεχνολογική πρόοδος έχει πολλά αρνητικά στοιχεία ή, όπως λέγεται τώρα, “παράπλευρες απώλειες”.
Οι νέες συσκευές (αεροπλάνα, πλοία, γρήγορα αμάξια, ηλεκτρισμός με σκούπες, πλυντήρια, μπλέντερ κ.λπ., τηλεόραση, λάπτοπ, κ.λπ., κ.λπ.) εξοικονομούν χρόνο, μα ελάχιστοι άνθρωποι επωφελούνται κι έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Όλος ο κόσμος μοιάζει να είναι τρομερά απασχολημένος όλη την ώρα. “Πνίγομαι” λένε οι πάντες.
Μετά είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος από την παραγωγή (βιομηχανίες, ορυχεία, μεταφορές) και την αυξανόμενη χρήση όλων αυτών των συσκευών. Αφενός έχουμε την τρύπα του όζοντος και αφετέρου το φαινόμενο θερμοκηπίου που προκαλούν όχι μόνο τη ρύπανση του αέρα και της βροχής αλλά και το λιώσιμο των πάγων και άλλες κλιματικές αλλαγές. Και η γη, το χώμα, καθώς και τα υπόγεια νερά ρυπαίνονται όλο και περισσότερο με χημικά λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα κι εντομοκτόνα.
Για όλα αυτά δεν φταίνε, φυσικά, οι επιστήμες και οι τεχνολογικές προωθήσεις. Φταίνε η άγνοια, η αλαζονεία και η απληστία.
3. Στη βάση όλων των προβλημάτων και περιορισμών μας και αιτία για όλες τις δυσκολίες και όλα τα ολισθήματά μας είναι η θεληματική άγνοια.
Η θεληματική άγνοια δεν είναι έλλειψη πληροφοριών και στοιχείων ή δεδομένων (data). Γλαφυρό κι ολοφάνερο παράδειγμα είναι αυξανόμενη και θανάσιμα απειλητική ρύπανση. Κάθε κυβέρνηση το γνωρίζει και υπάρχουν άπειρες μελέτες κι όλα τα στατιστικά στοιχεία. Καμία, ούτε ο ΟΗΕ ή άλλος διεθνής επίσημος οργανισμός, δεν παίρνει τα προτεινόμενα μέτρα, απαραίτητα για την αναχαίτιση της οικουμενικά καταστροφικής ρύπανσης.
Εδώ είναι μια εκδήλωση της θεληματικής άγνοιας σε όλη τη φαντασμαγορία της.
Αυτή η θεληματική άγνοια είναι το βασικό πρόβλημα στη Φιλοσοφία.
4. Είναι βέβαια και θέμα Ψυχολογίας. Όχι όμως (Φιλοσοφίας και) Ψυχολογίας όπως αυτές οι μελέτες προωθούνται σε Πανεπιστήμια.
Η ψυχολογία έγινε κι αυτή “επιστήμη”. Γι αυτό βάλτωσε κι αντί να λύνει δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.
Από τη στιγμή που μια μελέτη γίνεται “επιστήμη” και υιοθετεί την “επιστημονική μέθοδο” είναι καταδικασμένη σε αποτυχία κι εγκληματική δραστηριότητα.
Η επιστημονική δραστηριότητα περιορίζεται θεληματικά από άγνοια. Δεν θέλει να ασχοληθεί με φαινόμενα που δεν είναι υλικά μετρήσιμα. Μα ο νους και τα συναισθήματα, η έμπνευση, η τηλεπάθεια κ.λπ. δεν είναι φαινόμενα υλικά μετρήσιμα.
Έτσι καμιά επιστήμη δεν θα μπορέσει, με αυτούς τους όρους να έχει ολοκληρωτική γνώση και να βοηθήσει την ανθρωπότητα να προοδεύσει.
5. Η Πολιτική Οικονομία επίσης έγινε “επιστήμη”, Οικονομολογία ή Οικονομικά, κι έχασε την ορθή αρχική κατεύθυνσή της.
Πάνω από 200 χρόνια εξετάζει την παραγωγή και διανομή του πλούτου και δεν έχει κατορθώσει να βρει ένα οικουμενικά αποδεκτό μοντέλο δίχως υφέσεις και κραχ και αδικίες!
Αρχικά όμως ήταν συνδυασμένη με τη Φιλοσοφία και την Ηθική – τόσο στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη όσο και στον Άνταμ Σμιθ. Το ίδιο και στη Βεδική Παράδοση.
Τότε ήταν οι πολιτικοί που αγνοούσαν θεληματικά τις υποδείξεις της Πολιτικής Οικονομίας και Φιλοσοφίας. Τώρα είναι και οι οικονομολόγοι!
Σε αυτόν τον τομέα, δηλαδή στο κοινωνικό περιβάλλον, όπως και στο φυσικό, τα πράγματα χειροτερεύουν.
6. Πρόοδος, λοιπόν, ή παρακμή;
Τι παρατηρούμε στις διάφορες μορφές Καλών Τεχνών; Υπάρχει αυξανόμενη ευαισθησία στην αέναη αναζήτηση του ανθρώπου για πληρότητα, κατανόηση κι ευτυχία, λεπτότητα στις εκφραστικές μορφές και υψηλή ποιότητα στο ύφος – ή εκφυλισμός;
Στις “κοινές” τέχνες ο ξυλουργός, ο σιδεράς, ο κηπουρός, ο ηλεκτρολόγος κλπ, όλοι λαμβάνουν υπόψη τους και ακολουθούν τους νόμους που διέπουν τη φύση και συμπεριφορά των υλικών που διαχειρίζονται, αλλιώς τα έργα τους είναι ελαττωματικά. Αλλά οι καλλιτέχνες στην εποχή μας νομίζουν πως δεν υπάρχουν αρχές και μπορούν να συνθέτουν ήχους, λέξεις ή χρώματα έτσι όπως τους κατέβει.
Μετά, δεν εξετάσαμε καθόλου, αναλυτικά, την ηθική άποψη.
Αλλά όλοι ξέρουμε πως οι δυσκολίες που ανέφερα προέρχονται από την παραγνώριση της ηθικής. Εδώ είναι η μεγαλύτερη θεληματική άγνοια.
Θα επανέλθω.
7 Comments
Ανώνυμος
Έχει μία σκηνή στο "Φάνυ και Αλέξανδρος" του Μπέργκμαν, όπου μία κυρία ρωτά φίλο και συνομιλητή της "Λυπάσαι για το ότι γερνάς;" και αυτός απαντά σοβαρά "Όχι βέβαια. Όλα γίνονται χειρότερα. Χειρότεροι άνθρωποι, χειρότερες μηχανές, χειρότεροι πόλεμοι.. χαίρομαι που θα πεθάνω σύντομα". Όλα ωραία και λογικά, μόνο που ο ίδιος (απ'όσο μας επέτρεψε ο Μπέργκμαν να συμπεράνουμε) δεν περιστοιχιζόταν από κακούς ανθρώπους, δεν βρισκόταν σε περιοχή που να μαστίζεται από πόλεμο, δεν είχε σχέση με καμία καταστροφική μηχανή και μάλιστα δεν πέθανε (άλλος πέθανε στην ταινία). Ο πειρασμός να αναρρωτηθώ "μα γιατί ο άνθρωπος αυτός σκέπτεται έτσι" υποχώρησε και αντικαταστάθηκε από την βεβαιότητα πως δεν σκέπτεται τίποτε που να δικαιολογεί αυτά τα λόγια. Είναι η αισθηματική του κατάσταση, με το-έτσι-θέλω παγιωμένη και μετέωρη σε ένα κόσμο καλά κρυμένο από τη θέα μας, που μιλάει. Ευχαριστώ για το χρόνο σας. (Σημείωση : μου φάνηκε χιουμοριστικό το ότι ένα άρθρο με αυτό το θέμα εικονογραφήθηκε με φουγάρα που καταστρέφουν τον ουρανό, σα να εικονογραφούσαμε ένα άρθρο για τα καλά της προ-βιομηχανικής περιόδου με μια εικόνα που να δείχνει ένα σωρό από καβαλίνες. Είμαι βέβαιος πως η επιλογή της εικόνας δεν έγινε με τόσο "σοβαρά" κριτήρια, αλλά αν στη θέση της υπήρχε μία Μερσεντές π.χ., άντε μετά να βγει το σωστό συμπέρασμα. :))
Μπούζμπας Γεώργιος
Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΔΕΙΞΕΙ ,ΡΥΠΑΝΣΗ,ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ.ΤΑ ΦΟΥΓΑΡΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΝΟΣ ΑΛΛΑ ΥΔΡΑΤΜΟΙ.ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΜΠΕΡΔΕΥΟΝΤΑΙ.ΠΑΛΙΟΤΕΡΑ ΤΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΡΥΠΟΓΟΝΑ.ΤΩΡΑ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΚΡΑΤΗΣΗ ΡΥΠΩΝ.
Vigla-Watch
Ευχαριστούμε για το σχόλιο. Στη φωτογραφία του άρθρου φαίνεται το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας της Γερμανικής πόλης Niederaussem (κοντά στην Κολωνία), που ανήκει στον ενεργειακό όμιλο RWE AG, το δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό ενέργειας της χώρας.
Το συγκεκριμένο εργοστάσιο χρησιμοποιεί λιγνίτη σαν καύσιμο και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη λιγνιτική μονάδα στη Γερμανία. Σύμφωνα με μια μελέτη της WWF από το 2007, πρόκειται για το τρίτο πιο ρυπογόνο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο, στη σχέση ενεργειακής απόδοσης – εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα.
Unknown
Το βασικό πρόβλημα που έχουν οι 'ανθρωποι είναι ότι ενώ γνωρίζουν ότι μια κατάσταση μπορεί να είναι ευχή η ίδια κατάσταση κάτω από άλλες προϋποθέσεις γίνεται κατάρα και το αντίστροφο. Μέχρι στιγμής το σύστημα αφαιρεί πόρους από τους πολλούς και τους συγκεντρώνει στους λίγους. ( 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει περισσότερο από το 50% των πόρων του πλανήτη) Είναι γεγονός ότι έχει ακολουθηθεί η φιλοσοφία Rothschild που λέει ότι "δεν με ενδιαφέρει ποιός κατασκευάζει τους νόμους αρκεί να μπορώ να ελέγχω το νόμισμα μιας κοινωνίας". Αν είχε ακολουθηθεί η φιλοσοφία του Περικλή "πλούτω τε εργω καιρώ μάλλον η λόγω κόμπω χρώμεθα " δηλαδή "προσβλέπουμε στον πλούτο περισσότερο σαν μέσον για την παραγωγή έργου παρά για μέσο χειραγώγησης κοινωνιών η κομπασμού , πόσο διαφορετικότερος θα ήταν ο πλανήτης. Ο ελληνισμός έχει πρόταση για το θέμα που αναφέρετε. Υπάρχει ελληνική τεχνολογία που χρησιμοποιεί σαν καύσιμο το υδρογόνο από το νερό . Ύδρογόνο που παράγεται με πολύ εύκολο τρόπο . Ακόμα δεν την διαφημίζει κανένας αυτή την τεχνολογία . Προφανώς λόγω συμφερόντων
Νικόδημος
Ευχαριστώ για το σχόλιο. Ναι, ως φαίνεται, συμφωνώ με σας και τον Περικλή και θα πρόσθετα την αιολική και, πιο σημαντική μακροπρόθεσμα, την ηλιακή ενέργεια. Η επιδίωξη προσωπικών συμφερόντων σε βάρος άλλων ανθρώπων είναι μια εκδήλωση της θεληματικής άγνοιας.
Μια παιδεία που εμπεδώνει τους νόμους της αγνοημένης Ηθικής (του Πλάτωνα, π.χ.) είναι η μόνη μακρόχρονη λύση.
Θανάσης Αλμπάντης
ΡΙΤΑ ΛΕΒΙ ΜΟΝΤΑΛΤΣΙΝΙ, Νόμπελ Ιατρικής το 1986
Ο εγκέφαλος αποτελείται από το λιμβικό (παλαιοφλοιός ή μεταιχμιακός φλοιός) συστατικό, που υπάρχει σε όλα τα όντα που έχουν εγκέφαλο. Το νεοφλοιώδες συστατικό περιβάλλει το λιμβικό, απαντάται στα ανώτερα θηλαστικά και προορίζεται για τις λογικές δραστηριότητες. Υπέστη τεράστια εξελικτική πίεση και επέτρεψε τον σχηματισμό των πτυχών της εγκεφαλικής επιφάνειας που είναι γνωστές ως γνωστικές έλικες. Η ανάπτυξη του νεοφλοιού αντικατροπτρίζει τη νοητική ανάπτυξη της νοητικής ικανότητας του Homo sapiens, σε σχέση με τα άλλα θηλαστικά. Το λιμβικό σύστημα έλικες, πυρήνες και πυρηνικά συμπλέγματα που εναλλάσσονται κατά διαστήματα στην εγκεφαλική μάζα και, με την σειρά τους, συνδέονται μέσω των «ανακλαστικών κυκλωμάτων», δηλαδή, αυτών που διασυνδέουν τα διάφορα συστατικά των νευρωνικών κέντρων. Αυτό το κύκλωμα ονομάζεται κύκλωμα του συναισθήματος, αποτελούν κληρονομιά του εγκεφάλου όλων των θηλαστικών και προορίζεται για την επεξεργασία και την εκδήλωση του συναισθήματος. Αυτό έχει θεμελιώδους σημασίας ρόλο στην επιβίωση του ατόμου και του είδους και παρέχει πειστική εξήγηση για την αδιαμφισβήτητη παγκοσμιότητα και στερεότυπο χαρακτήρα των συναισθηματικών εκδηλώσεων, που δεν διαφέρουν από τα κατώτερα ώς τα ανώτερα επίπεδα εξέλιξης των θηλαστικών. Το κύκλωμα είναι πολυσύνθετο και δεν ενεργεί εν κενώ, αλλά ελέγχεται από φλοιώδη κυκλώματα και επιτελούν εξαιρετικά σημαντική λειτουργία στον τομέα της συμπεριφοράς. Το βάδισμα στα δύο πόδια επέτρεψε τον άνθρωπο να ελευθερώσει τα άνω άκρα, για να τα χρησιμοποιήσει στην κατασκευή χειροτεχνημάτων. Αυτό δημιούργησε την ανάγκη να ορίσει τα αντικείμενα που κατασκεύαζε, ανοίγοντας τον δρόμο στην επικοινωνία με τους ομοίους του. Ο εξελικτικός διαχωρισμός παλαιοφλοιού και νεοφλοιού συνέβαλε στην δημιουργία καταστάσεων που, με τον καιρό, έγιναν πιο ανατρεπτικές και στις οποίες η δύναμη και η τεχνική εξέλιξη τέθηκαν στην υπηρεσία βίαιων και απάνθρωπων ενστίκτων. Γι’ αυτό και η ταχύτητα ανάπτυξης των τεχνικο-επιστημονικών ικανοτήτων διόλου δεν αποτελεί εγγύηση και πολιτισμένης χρήσης της γνώσης από τον άνθρωπο. Αντίθετα, όσο περισσότερο αποκλίνουν μεταξύ τους οι λειτουργίες που συντελούνται από το νεοφλοιώδες και το λιμβικό συστατικό, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος η επιστήμη και η τεχνολογία να χρησιμοποιηθούν για καταστροφικούς σκοπούς. Με την ταχύτατη εξέλιξη των ανακαλύψεων η ανάπτυξη είναι αδιαμφισβήτητη σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά η πρόοδος παραμένει αιχμάλωτη στην ουτοπική σφαίρα των μεγάλων προσδοκιών του ανθρώπου.
Νικόδημος
Ευχαριστώ για το σχόλιο. Δεν θεωρώ τους νομπελίστες αυθεντίες. Συχνά μάλιστα βρίσκω πως λένε ή γράφουν μεγάλες αρλούμπες. Αυτές τώρα οι (νεο)δαρβινκές θεωρίες αναμένουν απόδειξη. Και θα αναμένουν για πολύ!
Ας πάρουμε μια αναλογία. Υποθέτω πως οδηγείτε αμάξι. Ας πούμε ένα Yaris ή Polo (VW). Τέτοια κυκλοφορούν εκατοντάδες. Μερικές μηχανές έχουν φθαρεί περισσότερο από άλλες κλπ. Άλλες έχουν καλό σέρβις τακτικά.
Μα τελικά την ευθύνη την έχει ο οδηγός. Ο καλός οδηγός μένει νηφάλιος, φροντίζει να ακολουθεί τον ΚΟΚ και προσέχει πάντα τη σύνολη κίνηση στον δρόμο. Ο κακός αγνοεί αυτά τα πράγματα και όποτε του συμβεί ατύχημα, ακόμα και αν είναι μεθυσμένος, φταίει κάποιος άλλος ή η μηχανή.
Η Ηθική είναι ο μόνος καλός οδηγός στη ζωή. Όλα τα άλλα είναι κακή οδήγηση.
Όλοι γνωρίζουμε τους ηθικούς νόμους, λίγοι τους ακολουθούν: και στην οδήγηση δεν παίζουν κανένα ρόλο οι εγκεφαλικοί φλοιοί.