Υπάρχουν και άλλα στοιχεία στην τέχνη της (συν)ομιλίας. Μα αυτά αρκούν για την ώρα: ήθος, πάθος, λόγος (λογική).
Η τέχνη της συνομιλίας έχει χαθεί. Της συζήτησης επίσης και του ντιμπέιτ.
Στην πραγματικότητα έχει χαθεί η τέχνη της ομιλίας που είναι η βάση για τις άλλες τρεις. Το διάγραμμα δείχνε μόνο μερικά βασικά στοιχεία. Υπάρχουν και άλλα με διαφορετικές ιδιότητες στην τέχνη ρητορικής.
Πριν τις (προκαταρκτικές) εκλογές 21 Μαΐου είδαμε ένα δήθεν ντιμπέιτ των κυριότερων κομματαρχών όπου φάνηκε η απύθμενη φτώχεια του λόγου, σε όλους αυτούς που διεκδικούν το δικαίωμα να εκλεγούν και να μας κυβερνήσουν. Ο Μητσοτάκης αποδείχθηκε κάπως καλύτερος υποβοηθούμενος από την καλή γνώση που έχει δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών και την κουλτούρα τους. Μα του έλειπε η φλόγα, το φωτεινό πνεύμα του λόγου. Ο Κουτσούμπας του ΚΚΕ επίσης έχει καλή (κρυμμένη) μόρφωση, μα πνίγει ή καταπλακώνει αυτήν την ικανότητα με τα ερείπια της κομμουνιστικής, ιδεοληψίας και συνθηματολογίας. Οι άλλοι συναγωνίζονταν ο ένας τον άλλο σε μπανάλ και βαρετά κλισέ στην ξύλινη γλώσσα τους.
Ο σκοπός μιας συζήτησης είναι να ανταλλαχθούν πληροφορίες, ιδέες και αξίες. Να ερευνηθεί κάποιο θέμα από δυο τουλάχιστον θέσεις και να παρουσιαστούν οι σχετικές απόψεις έτσι που με το φως της περιγραφής και ανάλυσης να διαφανεί κάποια σίγουρη αλήθεια. Μα αυτό δεν συμβαίνει διότι ο κάθε ομιλητής είναι προσκολλημένος στα πιστεύω του, στις αντιλήψεις του, που εκφράζονται όχι με λογική τάξη, έτσι που να φαίνονται οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι εκπεφρασμένες απόψεις του. Επίσης, δεν κάνει τη χάρη στον άλλο ν’ ακούει αυτά που ο άλλος λέει, διότι σκέφτεται σχεδόν κάθε στιγμή, πως θα τον αντικρούσει. Και γι’ αυτό συχνά διακόπτει τον άλλο με τα δικά του και μιλάει ταυτόχρονα με τον άλλο (ή τους άλλους, όπως βλέπουμε στα τηλεοπτικά πάνελ). Συχνά δε, όπως βλέπουμε, η πληροφόρηση είναι ελλιπής και τα επιχειρήματα συγχυσμένα.
Οι δε φιλικές συνομιλίες μεταξύ δύο ή πιο πολλών προσώπων σπάνια έχει χάρη κι ευχαρίστηση.
Διότι κι εδώ, τα περισσότερα άτομα θέλουν ν ακουστεί η δική τους συνεισφορά ή γνώμη για το θέμα. Και αν είναι κουτσομπολιό κάπως τα βρίσκουν. Μα αν πρόκειται για κάτι πιο σοβαρό, σπάνια θ’ ανοίξουν τα φτερά του λόγου ή θα κυλήσει το ρεύμα του τερπνού και του ωφελίμου.
Ο Σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ ήταν μάλλον ο δεινότερος πολιτικός ομιλητής του 20ου αιώνα στην αγγλική γλώσσα,την οποία χρησιμοποιούσε άριστα.
Τι θα μπορέσει να προσφέρει ως δώρο στη θυσία της συνομιλίας κάποιος που δεν έχει μαζέψει λίγο πλούτο από τα ωραιότερα δείγματα της ομιλίας των παλαιότερων σοφών;
Αυτό λέει μια αρχαία ρήση στη Βεδική Παράδοση όπου φυλάσσονταν συλλογές με τις ωραιότερες εκφράσεις, μετρημένες, μελωδικές, μεγαλόπνοες.
Γι’ αυτό είχαν απλούς κανόνες ομιλίας.
Να μιλάς αργά και καθαρά διαλέγοντας τα κατάλληλα λόγια. Να λες την αλήθεια και να μην επιδιώκεις να πληγώσεις ή ν’ αναστατώσεις τον συνομιλητή σου.
Και ν’ ακούς τη φωνή σου καθώς μιλάς – και καθώς μιλά ο άλλος.
“The art of conversation is the art of hearing as well as of being heard.”― William Hazlitt, Selected Essays, 1778-1830
