2. Εξέλιξη του Βεδάν-τα (συνέχεια από προηγούμενο).
Άλλοι ακόλουθοι του μονιστικού Βεδάντα, ακόμα και από φερόμενους οπαδούς του Σάνκαρα, δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή στην επιμονή του μεγάλου αυτού Δασκάλου πως αυτή η φιλοσοφία την οποία πρεσβεύουν απαιτεί εμπειρική προσέγγιση, άμεση συνειδητοποίηση του Εαυτού από τον Εαυτό με σταδιακά αναπτυσσόμενη κατανόηση κι επίγνωση της αιώνιας παρουσίας του (Σχόλια στο Brahmasūtra 3.3.32). Οι Ουπανισάδες είναι αυθεντίες στο ζήτημα όχι επειδή έγιναν αποδεκτές ως śruti “ιερά κείμενα” Αποκάλυψης, αλλά επειδή η διδασκαλία τους επικυρώνεται από άμεση εμπειρία, με την διευρυνόμενη και βαθύτερη κατανόηση και με την άμεση συνειδησία του μαθητευόμενου οπαδού.
Έτσι αυτοί προχώρησαν στη θεωρητική εξέταση και θεωρητικές διατυπώσεις για ιδιότητες του Εαυτού όπως παντογνωσία, παντοδυναμία, παμπαρουσία κ.λπ. (π.χ. ο Padmapāda στο Pañcapādikā). Πολλοί προχώρησαν σε ακόμα πιο περίπλοκες θεωρητικές αναλύσεις και σήμερα έχουμε χιλιάδες δημοσιεύσεις με θεωρητικές συζητήσεις για το τι είπαν όλοι αυτοί οι προηγούμενοι συγγραφείς και σχολιαστές και το τι λένε οι σύγχρονοι για παλαιούς και σύγχρονους.
Ο Sureśvara είχε προειδοποιήσει νωρίς μετά τον θάνατο του δασκάλου Σάνκαρα – “Οι θεωρητικοί φιλοσοφούντες μπερδεύουν τον εαυτόν τους κι άλλους με διανοητικά δίχτυα φτιαγμένα από “επειδή” και “συνεπώς” παθιασμένοι με τον πυρετό της αντιπαράθεσης” (Naiṣkarmya Siddhi 2.59). Και ο Σάνκαρα τόνισε: “Μόνο επιχειρήματα στα Βεδικά κείμενα μπορούν ν’ αναφέρονται [σε συζητήσεις] και μόνο εφόσον είναι βοηθητικά για άμεση εμπειρία.… Μακρές διαδοχές λογικοφανών επιχειρημάτων που βασίζονται όχι στην Βεδική Αποκάλυψη μα στην ανθρώπινη εικασία, δεν έχουν ουσιαστική στήριξη” (Σχόλια στο Brahmasūtra 2.1.6-11).
3. Βεδάν-τα και ανθρώπινος ψυχισμός.
Πράγματι, εφόσον η ανακάλυψη ή συνειδητοποίηση του αληθινού Eαυτού είναι μια καθαρά εμπειρική ψυχολογική ενέργεια, μια άμεση, αισθαντική ταυτοποίηση του Εαυτού και διάλυση τον πλανερών αντιλήψεων, προσκολλήσεων και ταυτίσεων με αναλήθειες (όπως “είμαι το σώμα ή αυτό το συναίσθημα” κ.λπ.), πως βοηθούν κατεβασιές θεωρητικών συζητήσεων και αντιπαραθέσεων; Πως μπορούν σκέτοι συλλογισμοί και θεωρητικές διατυπώσεις επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων να δώσουν άμεση εμπειρία απόρριψης τον αναληθινών ειδώλων στον ψυχισμό μας και της άμεσης συνειδητοποίησης του αληθινού κι αιωνίως παρόντος Εαυτού; Δεν μπορούν, δεν βοηθούν.
Ποια λοιπόν είναι η μέθοδος;
Η μέθοδος βασικά είναι λογική διάκριση (viveka) μεταξύ αληθινού και μόνιμου και μη–αληθινού και πρόσκαιρου, και αποκλεισμού ή απόρριψης του μη-αληθινού και πρόσκαιρου. Αυτή η ενέργεια γίνεται στον ψυχισμό μας, φυσικά. Είναι εσωτερική, ψυχολογική. Και την κάνουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας, όχι σε κάποιο άλλο πρόσωπο – ή άλλο πρόσωπο σε μάς!
Από πολύ μικρή ηλικία συνηθίζουμε ν’ αποδίδουμε ιδιότητες στον αληθινό Εαυτό μας και χαρακτηριστικά που ο νους υπερεπιβάλλει στην πραγματική φύση του. Ταυτίζει το σώμα, το υλικό κορμί με τον Εαυτό νομίζοντας πως ο Εαυτός γεννιέται μαζί με το σώμα κι επομένως πεθαίνει όταν το σώμα πεθαίνει. Έτσι νομίζει πως είναι κοντός, ψηλός ή μέτριος, χονδρός ή λιγνός, βαρύς ή ελαφρύς κ.λπ., ανάλογα με τη μορφή του σώματος. Αν το σώμα έχει λευκό δέρμα είναι λευκός και αν έχει μαύρο είναι μαύρος κοκ. Του αποδίδει επίσης ιδιότητες του μυαλού: εξυπνάδα ή ανοησία, σύνεση και φρονιμάδα ή παραλογισμό και ορμητικότητα κοκ. Αυτά τα χαρακτηριστικά λέγονται adhyāropa ή adhyāsa “υπερεπιβολή, απατηλή/ψευδής ιδιότητα”.
Χαρακτηριστικά και ιδιότητες που περιγράφονται ανήκουν μόνο σε πράγματα και φαινόμενα μετρήσιμα ή παρατηρήσιμα που έχουν όγκο, σχήμα ή μορφή. Ο Εαυτός στις Ουπανισάδες λέγεται να μην έχει σχήμα ή μορφή όντας “απλή συνειδησία”. Π.χ. Στην Aitareya Ουπανισάδα λέγεται (3.5.3) prajñānam brahma “ο Απόλυτος Εαυτός είναι συνειδησία”. Αυτή η συνειδησία που χαρακτηρίζει την ύπαρξη και οντότητά μας δεν είναι μετρήσιμη, δεν είναι παρατηρήσιμη. Είναι η δύναμη που παρατηρεί και μόλις ο νους προσπαθήσει να την παρατηρήσει αντιλαμβανόμαστε πως ο ίδιος ο νους είναι υπό παρατήρηση, όποια και αν είναι η λειτουργία του. Δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε τον έσχατο παρατηρητή διότι εκείνος, όποιο Ον, όποια Δύναμη και αν είναι, είναι ο παρατηρητής, θεατής ή γνώστης.
Ο Εαυτός είναι πάντα sākṣin, draṣṭṛ ή jñātr “άμεσος θεατής ή γνώστης”. Όπως λέγεται στη Bhagavad Gītā, κεφάλαιο 13 (και στα Σχόλια του Σάνκαρα), είναι ο kṣetra-jñā “ο γνώστης του πεδίου εμπειρίας” το οποίο συνίσταται σε κορμί και νου: όλα τα υλικά φαινόμενα που συλλαμβάνουν οι αισθήσεις, όλες οι λειτουργίες – ομιλία, βάδισμα, αναπνοή, αίσθηση όρασης κ.λπ., ηδονή, πόνος, εξυπνάδα κ.λπ. – όλα είναι το πεδίο εμπειρίας (Bh–G 13.5-6).
