1. Ναι, καταλαβαίνω πως μια τέτοια πραγματεία είναι πιο κοντά στη Φιλοσοφία. Μα καμία Πολιτεία και κανένα πολιτικο-οικονομικό σύστημα δεν θα ακμάσει πραγματικά αν δεν υπάρχουν αρκετοί (50 αρκούν) άνθρωποι που κατανοούν αυτές τις 3 Ποιότητες.
Στον Χριστιανισμό υπάρχει το δόγμα της Αγίας Τριάδας (ομοούσιας/ομοιούσιας). Δυστυχώς έμεινε μεταφυσική αντίληψη δίχως πρακτική εφαρμογή στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Παρότι διεκδικούν «πνευματικότητα», οι Πατέρες κι εκκλησιαστικοί σε όλες τις χριστιανικές σέχτες παραμένουν μάλλον στενόμυαλοι.
Στην κλασική μας αρχαιότητα, ευτυχώς, ο Πλάτων γνώριζε για τις 3 Ποιότητες και τις αναφέρει μυθολογικά στο τέλος της Πολιτείας στο μεταθανάτιο όραμα του Ηρός του Παμφυλίου (οι τρεις θυγατέρες της Ανάγκης: Λάχεσις, Κλωθώ, Άτροπος) και ψυχολογικά στα «τρία εν τη ψυχή είδη» (435C, 580D), μα και κοινωνικά στην δομή της Πολιτείας με τις τρεις μεγάλες τάξεις της (414C, 434B τριών… γενών 564C. Βλ επίσης Φίληβος 23C-E).
2. Στην πραγματικότητα τίποτα στο σύμπαν δεν θα γίνει κατανοητό αν ο νους μας δεν αποδεχθεί αυτή τη θεμελιακή τριάδα. Και τη βρίσκουμε πιο καθαρά διατυπωμένη στη Βεδική Παράδοση των Ινδιών ως 3 guṇa «ποιότητες» με την έννοια ότι ποιούν (δημιουργούν, παράγουν) τα πάντα και δίνουν σε κάθε φαινόμενο (περιστατικό, πλάσμα, πράγμα) μια δική του ιδιαίτερη ποιότητα/ιδιότητα. (Βλ. Śvetāśvātara Ουπανισάδα 1, 3-7 κλπ. Bhagavad-Gitā 3.28, 14.5 κλπ, Vedānta και Sāṅkhya συστήματα κλπ.)
Οι 3 Ποιότητες είναι η δημιουργική ενέργεια, νοημοσύνη, σοφία του Υψίστου που στη Φύση διαχωρίζεται σε τρία και από την αλληλεπίδραση μεταξύ τους που είναι σαν παιχνίδι ή δραματικό έργο, παράγονται οι 3 κόσμοι, με όλα τα επίπεδα, όλα τα πλάσματα (θεοί, δαίμονες, άνθρωποι, κλπ.) και φαινόμενα.
Οι 3 ποιότητες είναι παντού όλη την ώρα, μα σε κάθε φαινόμενο (κόσμο κλπ.), για όσο διαρκεί αυτό, επικρατεί μια ποιότητα και οι δυο άλλες είναι υποδεέστερες.
3. Οι τρεις Ποιότητες της Φύσης λέγονται sattva σάττβα, rajas ράτζας και tamas τάμας.
Το σάττβα παρουσιάζεται ως ή φέρει και δίνει φως, σοφία και μακαριότητα. Στον άνθρωπο εκδηλώνεται ως ησυχία, ευστάθεια, δύναμη και αμεροληψία.
Το ράτζας είναι ή φέρει και δίνει ενέργεια, κίνηση, εξάπλωση. Στον άνθρωπο εκδηλώνεται ως έντονα συναισθήματα, κινητικότητα, μεταβλητότητα, πάθος.
Το τάμας είναι ή φέρει και δίνει αδράνεια, παγίωση, σκοτάδι. Στον άνθρωπο εκδηλώνεται ως άγνοια, αναβλητικότητα, μνησικακία, οκνηρία.
Κάθε ποιότητα έχει τη σαττβική, ρατζασική και ταμασική της άποψη σε κάθε φαινόμενο στο σύμπαν.
4. Παίρνω ένα πανανθρώπινο φαινόμενο για παράδειγμα, την αγάπη.
α) Στη σαττβική σαττβική της άποψη είναι αγνό, αμετάβλητο αίσθημα ενότητας με το αγαπημένο που επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο.
Στη ρατζασική σαττβική της άποψη είναι η αδιάκοπη διάθεση αφοσίωσης, υπηρεσίας και φροντίδας για το αγαπημένο.
Στη ταμασική σαττβική της άποψη είναι όπως την περιγράφει ο απόστολος Παύλος στην 1η Κορινθίους 13.4: «μακροθυμεί, ουκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, συγχαίρει τη αληθεία, πάντα υπομένει.»
β) Στη σαττβική ρατζασική της άποψη ερωτεύεται παθιασμένα. Δίνει τα πάντα μα επιθυμεί ισάξια ανταπόκριση.
Στη ρατζασική ρατζασική της άποψη κυριαρχεί εγωιστική διεκδίκηση και αλλάζει μόλις βρει άλλο πιο προσαρμοστικό πρόσωπο. Εδώ εγείρονται και ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Στη ταμασική ρατζασική της άποψη δείχνει έντονη προσκόλληση, κτητικότητα, ζηλοφθονία και τυραννία. Εδώ εκδηλώνεται και η παιδοφιλία.
γ) Στη σαττβική ταμασική της άποψη επικρατεί σωματική έλξη κυρίως και εγωιστική απόλαυση. Εύκολα μετατρέπεται σε μίσος.
Στη ρατζασική ταμασική της άποψη εκδηλώνεται ως πορνεία και διάφορες σεξουαλικές ανωμαλίες.
Στη ταμασική ταμασική της άποψη γίνεται σκοτεινός μισανθρωπισμός με τρόμο, βασανισμό και δολοφονίες.
5. Αυτή η αναλυτική περιγραφή δίνει μια γενική ιδέα, ελπίζω, για τις εκδηλώσεις των τριών Ποιοτήτων.
Παρόμοιες περιγραφές μπορούν να δοθούν για πολλά άλλα φαινόμενα, μα στον χώρο του άρθρου πρέπει να αρκεστούμε στο ένα παράδειγμα.
Επαναλαμβάνω πως και οι τρεις Ποιότητες συνυπάρχουν και αλληλοεπιδρούν όλη την ώρα, μα σε κάθε φαινόμενο κυριαρχεί η μια κι έτσι αυτή αναδεικνύει τις αντίστοιχες ιδιότητες.
