1. Διάβασα με πολύ ενδιαφέρον το άρθρο του Αχ. Παπαρσένου, που είναι μια παρουσίαση του βιβλίου People, Power and Profits (Allen Lane 2019) του νομπελίστα Αμερικανού οικονομολόγου J.E.Stiglitz στην Καθημερινή (σελ 5, Τέχνες & Γράμματα, 8 Σεπτεμβρίου 2019). Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο.
Πολύ ορθά ο Αχ. Παπαρσένου διακρίνει πως ο Στίγκλιτς ασκεί μια ‘κεντροαριστερή κριτική στον τρόπο διαχείρισης της παγκοσμιοποίησης, της χρηματοπιστωτικής απληστίας, της τεχνολογικής έκρηξης, της διευρυνόμενης εισοδηματικής ανισότητας, αλλά και της κρίσης στην Ευρωζώνη’.
Πολύ ορθά και ο Στίγκλιτς (όπως μας λέει ο Αχ. Παπαρσένου) τάσσεται υπέρ ενός ‘προοδευτικού καπιταλισμού’ όπου θα εξουδετερωθούν ‘οι αρνητικές συνέπειες του φονταμενταλισμού της αγοράς’ και θα ικανοποιηθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια.
Ο Στίγκλιτς γράφει σε αυτό το πνεύμα εδώ και πολλά χρόνια. Και ασφαλώς γνωρίζει πως πολλοί πριν από τον ίδιο (όπως ο επαναστάτης Μαρξ και ο φιλελεύθερος Marshall) καταδίκασαν την εξουσία της αγοράς διαβλέποντας την αυξανόμενη ισχύ των μονοπωλίων και την αρνητική, κακοήθη επίδρασή τους στην οικονομία.
2. Ένα από τα πολλά θέματα που προβληματίζουν τον Στίγκλιτς (κατά τον Αχ. Παπαρσένου) είναι και το πώς θα εξουδετερωθεί η αυξανόμενη ανισότητα, πώς δηλαδή ‘θα αυξηθεί ο πλούτος και πώς θα διανεμηθεί προς όφελος της μεσαίας τάξης – πώς θα βελτιωθεί η λειτουργία των αγορών για να συμβάλλει στη γενική ευημερία και όχι μόνο του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού’.
Πιστεύει ο Στίγκλιτς πως η οικονομία στον 21ο αιώνα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του 20ου αιώνα και πως ο διαρθρωτικός [και ο διορθωτικός, προσθέτω εγώ] μετασχηματισμός της δεν μπορεί να αφεθεί στις αγορές, αλλά θα προέλθει από τη παρέμβαση του κράτους ‘καθώς είμαστε πιο αλληλεξαρτημένοι, πιο εκτεθειμένοι σε κινδύνους που απαιτούν συλλογική δράση σε παγκόσμιο επίπεδο’.
Πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες του παιχνιδιού, ώστε να βοηθηθεί ο εργάτης στην αναγκαία προσαρμογή και να μη νιώθει ‘απόκληρος’ στην αυξανόμενη τεχνολογική επανάσταση.
3. Προτεραιότητες κατά τον Στίγκλιτς:
α) Κρατική επένδυση στη βασική έρευνα και τις επιστήμες που μαζί με τους θεσμούς του κράτους δικαίου εγγυώνται την άνοδο του βιοτικού επιπέδου.
β) Προστασία του περιβάλλοντος
γ) Περιορισμός της επιρροής του χρήματος στην πολιτική
δ) Προοδευτική και δίκαιη φορολογία
ε) Θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών
στ) Προστασία του υγιούς ανταγωνισμού από καταχρηστική εκμετάλλευση.
ζ) Μέριμνα για το πώς θα ξαναγίνει η ζωή της μεσαίας τάξης προσβάσιμη στους περισσότερους πολίτες.
Έτσι, παρεμβαίνοντας το κράτος μπορεί να σώσει τον ‘προοδευτικό καπιταλισμό’ από τις εγγενείς αδυναμίες και καταχρήσεις του.
4. Η τελευταία προτεραιότητα περί κρατικής μέριμνας για τη πρόσβαση στη μεσαία τάξη είναι μια γενικότητα που ουσιαστικά στηρίζεται στις έξι προηγούμενες.
Ο Στίγκλιτς, αν ο Αχ. Παπαρσένου αποδίδει ορθά τις σκέψεις και πεποιθήσεις του, είναι χαμένος στη σύγχρονη σύγχυση που ταλαιπωρεί τους πλείστους πανεπιστημιακούς (και άλλους), χαμένους στην ακατάπαυστη κίνηση, αλλαγή, στασιμότητα, κίνηση, αλλαγή, στασιμότητα, κίνηση κλπ, του υλικού κόσμου και αδυνατεί να δει τη βασική αλήθεια πως ο υλικός κόσμος υποκινείται και αναδιαμορφώνεται συνεχώς από το νου μας.
Επομένως η πρώτη και ύψιστη προτεραιότητα είναι να εκπαιδευτούν και να αλλάξουν νοοτροπία οι άνθρωποι, δάσκαλοι, καθηγητές, πολιτικοί, ιερωμένοι, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες σε όλα τα επίπεδα και όλους τους κλάδους, τεχνίτες και κοινές μάζες ώστε να μην ψεύδονται, να μην εξαπατούν, να μην κλέβουν και να μην βλάπτουν τους άλλους με κανέναν τρόπο. Όλα τα άλλα είναι τσιχλόφουσκες της ψευτοδιανόησης.
Η προοδευτική φορολογία, πχ, ακούγεται μεν πολύ «δημοκρατική» και ορθή (κερδίζεις περισσότερα, πληρώνεις περισσότερα), μα, αν το καλοσκεφθείς, είναι άδικη. Διότι δεν είναι δίκαιο κάποιος που εργάζεται περισσότερο κι έτσι έχει μεγαλύτερο εισόδημα να φορολογείται περισσότερο από κάποιον που προτιμά να μην εργάζεται αποδοτικά κι έτσι έχει λιγότερο εισόδημα και απαιτεί από το κράτος επιδοτήσεις που προέρχονται από τους φόρους αυτών που εργάζονται περισσότερο!
5. Η παγκοσμιοποίηση εκδηλώθηκε καθαρά στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και στην Αναγέννηση μα και στην αχανή Αυτοκρατορία του Μεγάλου Κχαν, ο οποίος μάλιστα εξέδωσε τα πρώτα χαρτονομίσματα (όπως έγραψε ο Μάρκο Πόλο) που κυκλοφορούσαν από τη Μογγολία ως τη Κασπία θάλασσα!
Ο φόβος της Νέας Τεχνολογίας σήμερα δεν είναι διαφορετικός από τον φόβο στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα με την έλευση της νέας βιομηχανίας. Οπωσδήποτε κι εδώ θα χρειαστεί κατάλληλη εκπαίδευση – που όμως γίνεται ήδη σε μεγάλο βαθμό στις πολιτισμένες χώρες. Το αν πολλοί δεν στρέφονται σε επαγγέλματα τεχνολογίας είναι άλλο θέμα.
Στη βάση κάθε υγιούς οικονομίας είναι άνθρωποι με υγιή ηθικό χαρακτήρα που εφαρμόζει πλήρως την αρχή ‘Ου κλέψεις’!
Ο Στίγκλιτς γνωρίζει άριστα για τη Γεωφορολόγηση. Πριν από 40 έτη έγραψε: ‘Η γεωφορολόγηση όχι μόνο δεν είναι στρεβλωτική, αλλά είναι και ο μοναδικός φόρος αναγκαίος να χρηματοδοτεί τις δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας’. (σ 524 στο Lectures on Public Economics, AB Atkinson & J.E.Stiglitz, Mcgraw, Λονδίνο 1980). Αν μάλιστα ενδιαφερόταν αληθινά για τη βελτίωση της κοινωνίας θα εξέταζε βαθύτερα και θα διαπίστωνε πως η Γεωφορολόγηση αρκεί για να επιφέρει μια δίκαια διανομή του πλούτου, δίχως κρατικές παρεμβάσεις!
