Σαν φοιτητής της νομικής και εγώ, έβρισκα πολλούς τρόπους να χρησιμοποιώ το χρόνο μου εποικοδομητικά! Ένας από αυτούς ήταν να παίζω μπιρίμπα! Κι όταν κάποιος καινούργιος παίκτης/τρια εμφανιζόταν στην συντροφιά μας και ήθελε να παίξει μαζί μας, το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να παρουσιάσουμε τους κανόνες του παιχνιδιού. Χωρίς τους κανόνες δεν ήταν δυνατό να παίξει.
Όταν αργότερα άρχισα να μελετώ την φιλοσοφία του νόμου, κατάλαβα ότι η παραπάνω πρακτική εκδήλωνε την φύση και λειτουργία του Νόμου.
Τη στιγμή που δημιουργείται κάτι, ένα παιχνίδι, ένα μηχάνημα, ένα οποιοδήποτε σύστημα, εμπεριέχει τους νόμους/κανόνες που το διέπουν. Και το ρυθμίζουν. Χωρίς αυτούς το παιχνίδι ή μηχάνημα ή σύστημα ή ό,τι άλλο δεν μπορεί να υπάρξει. Οι νόμοι ενυπάρχουν στο δημιούργημα, το διέπουν συνεχώς και λειτουργούν όλη την ώρα. Αν δεν τηρηθούν καθόλου αυτοί καταλύεται τελικά και το σύστημα. Αν τηρηθούν εν μέρει τότε το σύστημα αλλάζει. Γίνεται κάτι διαφορετικό. Αλλά κι αυτό χρειάζεται τις κατάλληλες ρυθμίσεις και νόμους για να συνεχίσει να υπάρχει και να λειτουργεί.
Αυτή την αρχή, την διαπιστώνουμε σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι αν οι βασικές φυσικές σταθερές του σύμπαντος ήταν λίγο διαφορετικές από αυτές που ισχύουν, το σύμπαν όπως το ξέρουμε δεν θα μπορούσε να υπάρχει. Ένα ρολογάκι, ή ένα πλοίο, το ποδόσφαιρο ή ένα οικοσύστημα δεν θα μπορούσε να υπάρχει ως τέτοιο, αν άλλαζαν οι νόμοι, οι κανόνες, οι ρυθμίσεις του.
Συνεπώς γίνεται φανερό ότι ο σκοπός του νόμου είναι τριπλός. Καθιστά την ύπαρξη ενός συστήματος δυνατή, ρυθμίζει την λειτουργία του κατά τρόπο εύρυθμο και ισορροπημένο και συντελεί στην ευημερία του.
Είναι ενδιαφέρον ότι όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από το πρώτο στάδιο, δηλαδή την αρχική, φυσική ρύθμιση τόσο περισσότεροι κανόνες, ρυθμίσεις και προσπάθεια απαιτούνται προκειμένου να διατηρηθεί και επιτευχθεί η ύπαρξη, ισορροπία και ευημερία στο επόμενο αυτό στάδιο. Αν μια τροφή δεν είναι φρεσκο-συλλεγμένη και φρεσκο-μαγειρεμένη πρέπει να της προσθέσουμε ή να κάνουμε πολλά επιπλέον για να διατηρηθεί εύγευστη ή απλά βρώσιμη.
Αφού το σύμπαν διέπεται από νόμους σε κάθε άποψη του, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει τμήμα ή υποσύνολό του που να μην ισχύουν νόμοι. Κατά συνέπεια και για την ανθρωπότητα, ως μέρος του σύμπαντος, πρέπει να υπάρχουν φυσικοί νόμοι, που ρυθμίζουν την κοινωνική ζωή, εξίσου ισορροπημένα και εύρυθμα όπως οι φυσικοί νόμοι ρυθμίζουν ισορροπημένα και εύρυθμα το σύμπαν.
Ο βασικός τέτοιος νόμος για την κοινωνία είναι η Δικαιοσύνη. “Το προσήκον εκάστω αποδιδόναι” είναι η φυσική ρυθμιστική αρχή, αναγκαία για την ύπαρξη, την εύρυθμη λειτουργία της και την ευημερία της. Και ως νόμος αυτή η αρχή αποκλείεται να πάψει να λειτουργεί. Όσο υπάρχει κοινωνία υπάρχει Δικαιοσύνη.
Εγείρεται το ερώτημα τί είναι “προσήκον”. Στους ανθρώπους το προσήκον αποδίδεται όταν η ελευθέρια του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Και πού ακριβώς σταμάτα η ελευθερία εκάστου; Όταν ο ένας δεν κάνει σε άλλους όσα δεν θα ήθελε οι άλλοι να κάνουν σε αυτόν. Η αρχή αυτή είναι πολύ απλή και το μέτρο της είναι άμεσα φανερό σε όλους. Δεν χρειάζεται άλλες εξηγήσεις, όρους, ή προϋποθέσεις. Δεν απαιτεί νομοθέτηση, πολυνομία, επιτροπές ή μηχανισμούς. Αυτός είναι ένας οικουμενικός νόμος για όλη την ανθρωπότητα.
Όταν οι άνθρωποι δεν τηρούν αυτόν τον βασικό νόμο, η κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει εύρυθμα και ισορροπημένα, ούτε να ευημερήσει. Αλλάζει πλέον επίπεδο. Γίνεται λιγότερο κοινωνία και περισσότερο συνάθροιση και περισσότερο όχλος. Αλλά και αυτά τα επίπεδα για να υπάρξουν χρειάζονται πρόσθετους ρυθμιστικούς κανόνες. Μόνο που αυτοί είναι πιο περίπλοκοι και πολύ περισσότεροι από την πρώτη απλή οικουμενική αρχή. Και κυρίως κατώτερου επιπέδου από την αρχική, φυσική ρύθμιση της Δικαιοσύνης.
Οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν επιλογή στο κατά πόσο θα ακολουθήσουν ή τηρήσουν το νόμο. Αλλά δεν έχουν καμία επιλογή ως προς το αν θα υποστούν ή όχι τις συνέπειες του. Και αυτό ισχύει είτε η ρύθμιση του νόμου τηρηθεί είτε όχι. Η επέλευση των συνεπειών είναι και πάλι νόμος. Σε περίπτωση παράβασης, οι κανόνες που ισχύουν, καθώς είναι δεύτερου κατώτερου επιπέδου, θα επιφέρουν λιγότερη ισορροπία και λιγότερη ευημερία. Και όσο λιγότερο τηρούνται, τόσο περισσότεροι νόμοι θα απαιτούνται και λιγότερη ευημερία θα επέρχεται σε μια κοινωνία.
