1. Είναι παράξενη συνήθεια η ονειροπόληση και σύγχυση στην οποία τόσο συχνά χανόμαστε (=αφαιρούμαστε).
Το μέλλον κάθε φαινομένου στον γραμμικό χρόνο που θεωρούμε “Ιστορία” είναι η εξαφάνισή του – ή σε πολλές περιπτώσεις ο θάνατος. Αυτό θα είναι και το μέλλον του δημοκρατικού πολιτεύματος που θα μετασχηματισθεί σε κάποιο χυδαιότερο καθεστώς, όπως δείχνουν ήδη τα πολιτικά τεκταινόμενα του 20ου και 21ου αιώνα.
Στην πραγματικότητα όλοι αυτοί που γράφουν περί δημοκρατίας δεν ξέρουν ακριβώς τι είναι και πως λειτουργεί. Όπως έχω γράψει επανειλημμένα, όλοι εννοούν ουσιαστικά τη Δικαιοσύνη. Αυτό θέλουν, αυτό ελπίζουν πως θα τους δώσει μια φιλελεύθερη ή άλλη “δημοκρατία”. Διότι αν λείπει κάποια ισχυρή μορφή δικαιοσύνης από το δημοκρατικό πολίτευμα, τότε είναι άχρηστο ή τόσο χρήσιμο κι επιθυμητό όπως μια ολιγαρχία ή δικτατορία.
Γράφω με αφορμή άρθρο του καθηγητή Αρ. Χατζή στην Καθημερινή, σ 23, 24/2/19. Το μήκος του τίτλου είναι ακριβώς ανάλογο με τη σύγχυσή του.
2. Οποιοδήποτε πολίτευμα και να ισχύει, σε πρώτη και τελική ανάλυση, ισχύει για πολίτες και είναι οι πολίτες που το διαχειρίζονται.
Υποθέστε για λίγες στιγμές μια κοινωνία πολιτών με άρτια μόρφωση περί πολιτικής και οικονομίας: η κυβέρνηση να φροντίζει για την ασφάλεια όλων, για αμερόληπτη και γοργή δικαιοσύνη και φροντίδα όσων δεν μπορούν μόνοι τους να αυτοεξυπηρετούνται και να μη φορολογεί την εργασία μα μόνο την πρόσοδο. Επιπλέον πολίτες ενάρετους κι έντιμους.
Θα έκανε σημαντική διαφορά αν κυβερνούσαν πολλοί, ολίγοι ή μόνο ένας από αυτούς; Όχι, βέβαια.
Θα μπορούσαν να έχουν εξουσία πολιτικά εξαμβλώματα όπως οι Τραμπ της Αμερικής, Όρμπαν της Ουγγαρίας, Τσίπρας της Ελλάδας, Ερντογάν της Τουρκίας, για να μην πάμε πιο πίσω σε άθλιες, αποκρουστικές φιγούρες όπως οι Μάο, Στάλιν, Χίτλερ κλπ μακελάρηδες του δικού τους λαού; Όχι βέβαια. Είναι το ποιόν πολιτών που κάνει τη διαφορά, όχι το πολίτευμα.
Θεσμοί και νόμοι σε μια δημοκρατία που επιβάλλουν αμεροληψία, δικαιοσύνη, νομιμότητα, συνεργασία, υπευθυνότητα και όμοιες διαθέσεις, έχουν αξία μόνο στον βαθμό που οι πολίτες (ή μια αποφασιστική, μεγάλη πλειοψηφία) όντας έντιμοι, νομιμόφρονες και συνετοί, τους σέβονται. Αν όμως οι πολίτες κοιτάζουν κυρίως πώς θα πλουτίσουν ή θα αναρριχηθούν στην εξουσία, πολύ σύντομα θα διαβρώσουν ή θα νοθεύσουν θεσμούς και νόμους για να επικρατεί η δική τους βούληση.
3. “Πόσο ακόμα,” γράφει με αφελέστατη ευχέρεια ο καθηγητής, “μπορούμε να χειραγωγούμε τον λαό, να τον κρατάμε υπό κηδεμονία σε έναν κόσμο όπου οι τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούν μορφές άμεσης δημοκρατίας όχι απλώς πραγματοποιήσιμες αλλά και αξιόπιστες;”
Για όσο υπάρχει μια αποφασιστική μερίδα πολιτών που θα αντισταθεί στη διαφθορά – είναι η μόνη απάντηση. Μόλις μιανθεί και αυτή η μερίδα με αλαζονεία και απληστία και άλλες γοητευτικές μωρίες του εγωισμού, η κοινωνία, αφού περάσει στη λαοκρατία ή δικτατορία των ολίγων πονηρών ισχυρών, θα αυτοκαταστραφεί.
Για όσο οι πολίτες αυτο-υπνωτίζονται με συνθήματα περί δημοκρατίας, λαοκρατίας, ισότητας, σοσιαλισμού, δικαιωμάτων και κρατικής ελεημοσύνης ή φιλελεύθερης ανάπτυξης, η πορεία του δημοκρατικού τύπου είναι προδιαγεγραμμένη και καταλήγει σε σκλαβιά ή καταστροφή.
Όπως κάθε άλλο ανθρώπινο δημιούργημα και η δημοκρατία, παρότι το καλύτερο δυνατό πολίτευμα σήμερα, έχει ημερομηνία λήξης.
