1. Το κέρδος δεν είναι το απεχθές βρόμικο πράγμα που μισούν οι αγράμματοι αναρχοαριστεροί και οι μάζες. Στην πραγματικότητα το κέρδος κινεί όλη τη σύγχρονη οικονομία. Η Σοβιετία και άλλα κομμουνιστικα κράτη κατέρρευσαν διότι αγνόησαν το κέρδος.
Το κεφάλαιο επίσης, όπως η εργασία, μπορεί να έχει κι έχει κάποια αμοιβή, και μια άποψη του κέρδους είναι ακριβώς αυτή η αμοιβή. Αυτό και ο πλούτος δεν έχουν τίποτα το μεμπτό.
Για να προχωρήσουμε στη μελέτη μας με καλύτερη κατανόηση ας ανατρέξουμε σε παλαιότερα σημειώματα. Σε προηγούμενα άρθρα είπαμε – «κεφάλαιο είναι πλούτος που χρησιμοποιείται για την παραγωγή πρόσθετου πλούτου». Δεν είναι το χρήμα καθεαυτό, εκτός όταν αγοράζει κτήρια, οχήματα, μηχανήματα κι άλλα εργαλεία και υλικά για παραγωγή, ούτε γη που, όντας δοσμένη από τη Φύση ως επιφάνεια του πλανήτη μας, δεν είναι πλούτος, δηλ. προϊόν παραγωγής.
Δεν είναι ούτε οι δεξιότητες του ανθρώπου – παρά μόνο μεταφορικά. Αυτές και η νοημοσύνη του ανήκουν στην Εργασία που μαζί με τη Γη και τις Συνθήκες (γεωφυσικές και κοινωνικές) αποτελούν πρωταρχικούς συντελεστές στη παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Σε τελευταία ανάλυση, όλα τα σύνεργα που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί στην παραγωγή είναι προεκτάσεις των δικών του οργάνων.
Ιδού μερικά παραδείγματα. Το φτυάρι, το σφυρί, το μαχαίρι, το πριόνι και άλλα όμοια εργαλεία είναι προεκτάσεις των χεριών· ακόμα κι ένας τεράστιος εκσκαφέας ή τόρνος, ένα φλογοβόλο ή ένα κανόνι. Γυαλιά ή κιάλια, ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο ή τηλεσκόπιο είναι προεκτάσεις των ματιών. Το άλογο, το ποδήλατο, το αμάξι μας είναι προέκταση των ποδιών μας. Ένα φορτηγό, ένα καράβι, ένα αεροπλάνο είναι προεκτάσεις και χεριών και ποδιών ή ολόκληρου του σώματός μας. Ο υπολογιστής είναι προέκταση του μυαλού μας (γι’ αυτό λέγεται και «ηλεκτρονικός εγκέφαλος»).
Τα κτήρια, γραφεία, εργοστάσια, αποθήκες κλπ διαφέρουν: αυτά είναι μεν προεκτάσεις της γης αλλά δεν θα υπήρχαν δίχως ισχυρή δόση εργασίας που τα κάνει προϊόντα. Έτσι και αυτά συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία “κεφάλαιο”.
2. Όπως η εργασία έχει την αμοιβή της, έτσι και το κεφάλαιο.
Για να εξοπλιστεί ένα ξυλουργείο, σωληνουργείο, υφαντουργείο, ακόμα και απλό γραφείο δικηγόρου, χρειάζεται κεφάλαιο – κτήριο, σύνεργα διάφορα κι έπιπλα.
Ένα απλό παράδειγμα. Ένας φιλόδοξος αρτοποιός Α θα βρει τον κατάλληλο χώρο σε κάποιο ισόγειο συνήθως, θα βεβαιωθεί πως υπάρχει παροχή νερού και ηλεκτρικού ρεύματος και θα ψάξει για τον εξοπλισμό: δηλ. ηλεκτρικό φούρνο και μίξερ, δίσκους, κουβάδες, ράφια, ντουλάπια και, φυσικά, αλεύρια και άλλα υλικά.
Αυτά όλα έχουν κόστος και ο επιχειρηματίας συχνά δεν έχει (αρκετά) αποθέματα χρημάτων για να τα αγοράσει. Έτσι αναγκάζεται να δανειστεί από γνωστούς ή από τράπεζα. Το χρήμα ως δάνειο έχει το δικό τους κόστος που ορίζεται ως “επιτόκιο”. Ας πούμε λοιπόν πως ο Α δανείζεται € 1.000 με επιτόκιο, ας πούμε, 10% το έτος προς αποπληρωμή στο τέλος 3 ετών. Μέχρι τότε θα πρέπει να αποπληρώσει το δάνειό του € 1.000 και, απλουστεύοντας, € 300 (100 x 3, αλλά στην πράξη θα είναι λιγότερο, αφού το χρωστούμενο ποσό μειώνεται). Αυτά τα € 300 λέγονται “τόκος” και είναι το συνολικό κόστος του δανείου.
Ο τόκος λοιπόν είναι η αμοιβή του κεφαλαίου για τον δανειστή, ή κόστος για τον δανειζόμενο.
3. Έτσι στη σύγχρονη κατάσταση όπου η γη είναι ανελεύθερη και οι μισθοί βρίσκονται στο λιγότερο που οι άνεργοι αποδέχονται, υπάρχει και μια δευτερεύουσα κατανομή. Εξανάγκης αυτή πρέπει να γινεται στην Πρόσοδο, που είναι το μέρος της παραγωγής (ή τζίρου μιας επιχείρησης) υπεράνω της γραμμής των μισθών. Λέμε «εξανάγκης» διότι το επίπεδο Μισθών είναι το κατώτατο που αποδέχονται οι άνεργοι.
Το δ1 αντιπροσωπεύει την παραγωγή ως σύνολο κοντά σε λιμάνι (=Λ). Η πρωταρχική κατανομή είναι μεταξύ Μισθών (Μ 20) και Προσόδου (Π).
Η δευτερεύουσα είναι τα σκιασμένα μέρη της Προσόδου, δηλ οι τόκοι. (Πιο κάτω εξετάζουμε την κατανομή του υπολοίπου της Προσόδου.) Οι ενδιάμεσες, αμαρκάριστες τοποθεσίες αντιπροσωπεύουν αυτές που κρατούνται αχρησιμοποίητες εκτός παραγωγής. Εικονίζουμε μια κατάσταση ανθηρής οικονομίας. Όπως πάντα οι αριθμοί μας δείχνουν μόνο γενικές σχέσεις και τάσεις, όχι απόλυτα μεγέθη.
Όπως οι μισθοί ανεβαίνουν σε περιόδους ανάπτυξης και ακμής και πέφτουν σε περιόδους ύφεσης, έτσι και τα επιτόκια κάποτε είναι υψηλά, όταν η κυβερνητική πολιτική θέλει περιορισμένη κυκλοφορία χρήματος και συγκρατημένη ανάπτυξη, και κάποτε είναι χαμηλά, όταν το ζητούμενο είναι ανάπτυξη μέσω φθηνού χρήματος και επενδύσεων. Στο δ1 βάζουμε ένα υποθετικό 10% επιτόκιο.
Υψηλά επιτόκια επιβάλλονται όταν αυξάνεται ραγδαία ο πληθωρισμός, δηλαδή μια οικονομία έχει “υπερθερμανθεί” και οι τιμές αγαθών και οι μισθοί ανεβαίνουν συνεχώς με κίνδυνο ενός κραχ. Χαμηλά επιτόκια μπαίνουν όταν υπάρχει απουσία ρευστότητας, δυστοκία επιχειρηματική και, γενικά, κάποια ύφεση ή έντονη ανάγκη για ανάπτυξη.
Έτσι αυξάνεται ή μειώνεται η αμοιβή του κεφαλαίου. Στην καθημερινή πάρλα, ιδίως ανάμεσα σε κομμουνιστές και αναρχοαριστερούς ή και “φιλελεύθερους” δημοσιογράφους, η αμοιβή του κεφαλαίου, που συνήθως θεωρείται και λέγεται «κέρδος», συγχέεται με την πρόσοδο (= αμοιβή των συνθηκών, δηλ της κοινωνίας) και με το πραγματικό κέρδος. Σοβαρότατη σύγχυση!
Το κέρδος καθαυτό είναι η αμοιβή της επιχείρησης. Αυτή, ή μέρος αυτής, μπορεί να πηγαίνει στην τσέπη του επιχειρηματία, μα δεν είναι ούτε μισθός (=αμοιβή εργασίας) ούτε τόκος (=αμοιβή κεφαλαίου). Ο επιχειρηματίας έχει κι αυτός τον κανονικό μισθό του, μα χωρίς το κέρδος κανένας, έστω και μικρομαγαζάτορας, δεν θα δούλευε. Με αυτό κανονικά αναπληρώνει το κεφάλαιο του κι επεκτείνει την επιχείρηση – και προσθέτει στην προσωπική του περιουσία.
Στο δ2 πάλι βλέπουμε απλουστευμένα την πρωταρχική διαίρεση σε Μισθούς και Πρόσοδο. Επίσης τη δευτερεύουσα διανομή με τόκους (=σκιασμένα μέρη Τ) και το κέρδος (Κ), ένα ποσοστό περίπου 18% της παραγωγής – αλλού λιγότερο, αλλού περισσότερο. (Στη σημερινή κρίση χρεοκοπίας 2015-7 το κέρδος αποτελεί πολύ μικρότερο ποσοστό για τις πλείστες επιχειρήσεις – ίσως κι 1%.)
Βλέπουμε ακόμα πως μένει ένα μέρος της προσόδου. Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς πού καταλήγει αυτό. Σωστά μαντεύετε – στον γαιοκτήμονα και, μέσω φόρων, το μεγαλύτερο μέρος, στο κράτος. Όμως αυτό θα το εξετάσουμε σε επόμενο άρθρο.
