1. Οι πλείστοι άνθρωποι εκλαμβάνουν την ελευθερία ως κατάσταση όπου να μπορούν να ικανοποιούν τις επιθυμίες τους. Αυτό δεν είναι ορθό καθόλου. Η ίδια η Φύση έχει επιβάλει περιορισμούς στη ζωή και τη δράση μας. Δεν μπορούμε να ζήσουμε 200 χρόνια ούτε να πετάξουμε στους αιθέρες χωρίς κάποια συσκευή.
Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, για να υπάρχουμε και να ζήσουμε απρόσκοπτα τα όσα χρόνια μας είναι δοσμένα (60, 80, 100) η ίδια η Φύση επιβάλλει να έχουμε σωματική ακεραιότητα, ελεύθερη μετακίνηση και ανάπαυση.
Η βασική ελευθερία κάθε ανθρώπου συνίσταται σε αυτούς τους τρεις όρους (ακεραιότητα, μετακίνηση και ανάπαυση) που συνεπάγονται την απρόσκοπτη χρήση όλων των φυσιολογικών λειτουργιών του (όλων των σωματικών μελών, των αισθήσεων και του νου).
Εδώ όμως πρέπει να μπει ένας ακόμα περιορισμός. Η άσκηση αυτής της ελευθερίας δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος, δηλαδή περιορίζοντας την ίδια ελευθερία, άλλων.
Είναι ο πανάρχαιος χρυσός κανόνας συμπεριφοράς, να μην κάνουμε σε άλλους αυτό που δεν θέλουμε οι άλλοι να κάνουν σε μας.
2. Για να ζήσει ο άνθρωπος πρέπει να έχει, όπως είδαμε, εντυπώσεις, αέρα και τροφή.
Τις εντυπώσεις, τον αέρα και τα περιεχόμενά τους, τα παίρνει αυτόματα από το περιβάλλον χωρίς κόπο. Την τροφή πρέπει να την βρει και να την μετακινήσει από τη φυσική της θέση.
Η εξεύρεση και μετακίνηση της τροφής είναι μια μορφή εργασίας. Κι αυτή πρέπει να γίνεται συχνότατα διότι η τροφή καταναλώνεται και χρειάζεται αναπλήρωση.
Ο ρουχισμός επίσης χρειάζεται εργασία για να παραχθεί να προστατεύει το σώμα στο κρύο.
Ομοίως το χτίσιμο κάθε κατοικίας όπου σήμερα έχουμε ανάπαυση.
Σήμερα η εργασία έχει αναπτυχθεί σε πολλές μορφές, ποικίλες ειδικεύσεις και διαφορετικές δεξιότητες. Πρώτη μορφή για όλους είναι η σκέψη, η νοητική εργασία που εκδηλώνεται σε έμπνευση, σύλληψη, σχεδιασμό, υπολογισμό και τελικά έκφραση. Και όλη την ώρα υπάρχει επίγνωση της κάθε διαδικασίας στον νου κι ενέργειας.
3. Η νοητική εργασία, η επίγνωση, σκέψη κ.λπ., είναι εσωτερική, αυτοφυής, και μόνο ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να την σταματήσει ή εμποδίσει. Η έκφραση όμως της νοητικής ενέργειας στον προφορικό και γραπτό λόγο είναι εξωτερική και μπορεί να εμποδιστεί και καταπιεστεί απο άλλους.
Βασικό δικαίωμα είναι, λοιπόν, και η ελευθερία έκφρασης.
Δίχως ελεύθερη έκφραση δεν γίνεται μεταβίβαση ιδεών και πληροφοριών από γονείς, δασκάλους, καθηγητές, επιστήμονες. Από τη μια γενιά στην άλλη. Έτσι, δίχως αυτή τη μεταβίβαση, η έρευνα και η μάθηση βαλτώνουν.
Μα η έκφραση δεν είναι μόνο ζήτημα πληροφόρησης και μάθησης. Η ελεύθερη έκφραση είναι όρος ζωής για κάθε γνήσιο καλλιτέχνη: για τον ποιητή, τον μουσικό, τον χορευτή, τον ζωγράφο, κ.λπ. Και τελικά για κάθε άνθρωπο αφού κάθε άνθρωπος κρύβει κάποιον καλλιτέχνη μέσα του.
4. Τόσο η έκφραση όσο και η μετακίνηση συχνά απαιτούν συνάθροιση ανθρώπων – σε σχολείο ή θέατρο, σε μια επιχείρηση ή γκαλερί, σε ένα τρένο ή πλοίο.
Πολλές δραστηριότητες ή εργασίες απαιτούν αυτή τη συνάθροιση – ως ακροατήριο ή για συνεργασία σε διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιχειρήσεις (ιδιωτικές και κρατικές), μεταφορικά μέσα, οικοδομές, κ.λπ. κ.λπ.
Ένας βοσκός ή ράφτης, ένας ποιητής ή ζωγράφος μπορεί να επιδίδεται στη δραστηριότητα που τον χαρακτηρίζει μόνος του, δίχως συντροφιά ή συνεργασία. Μα, όπως βλέπουμε γύρω μας, στις σημερινές συνθήκες οι πλείστες παραγωγικές δραστηριότητες απαιτούν τη συνεργασία πολλών ανθρώπων σε μια ενιαία επιχείρηση – τράπεζα, σωληνουργείο, σούπερ μάρκετ, ξενοδοχείο, ναυτιλιακή εταιρεία, εκδοτικός οίκος, αθλητικός όμιλος, κ.λπ.
Έτσι και η συνάθροιση είναι μια βασική ελευθερία.
Αλλά κι εδώ πρέπει να ισχύει ο χρυσός κανόνας: δηλαδή δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος άλλων. Μια διαδήλωση στο κέντρο μιας πόλης, ακόμα και με την άδεια της αστυνομίας, συχνά εμποδίζει άλλους πολίτες στη μετακίνησή τους. Αυτό είναι κατάχρηση και πρέπει να απαγορεύεται αφού περιορίζει και καταπιέζει την ελευθερία μετακίνησης και συνάθροισης σε άλλους.
5. Όμως, κάτι έχουμε ξεχάσει που προηγείται όλων αυτών των δικαιωμάτων ή ελευθεριών και που χωρίς αυτό όλα τα άλλα είναι σκέτη ματαιοπονία.
Αυτό το παραγνωρισμένο κάτι είναι πρόσβαση στον χώρο.
Το αφήνω για το επόμενο άρθρο.
