Συνήθως, γενικά, οι άνθρωποι και ειδικά οι πανεπιστημιακοί που εξετάζουν κοινωνικά και πολιτικοοικονομικά θέματα, διαχωρίζουν τις προσεγγίσεις σε αυτές που πιστεύουν πως η κοινωνία μπορεί να τελειοποιηθεί και σε εκείνους που δεν το πιστεύουν. Και αυτή η κατηγοριοποίηση μοιάζει να ευσταθεί σε γενικές γραμμές, παρότι κάπως απλοϊκή.
Μερικοί κάνουν άλλους πιο περίπλοκους ή λεπτότερους διαχωρισμούς. Έτσι μερικοί λένε, Ναι, θα μπορούσε να τελειοποιηθεί μα δεν είναι αυτό εφικτό στην εποχή μας: οι άνθρωποι γενικά είναι αδύναμοι για να ακολουθήσουν αρχές και πειθαρχίες που θα επέφεραν τελειοποίηση. Αυτοί, όπως είναι φανερό, δεν συμφωνούν με όσους πιστεύουν στην τελειοποίηση με την εφαρμογή ενός συστήματος ή καθεστώτος κομμουνισμού.
Άλλοι λένε ξεκάθαρα Όχι, μα βρίσκουν πως μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με ορισμένες μεταρρυθμίσεις έτσι που σταδιακά, κάποτε, με την κατάλληλη εκπαίδευση να προσεγγιστεί η τελειοποίηση.
Ο Thomas Malthus στις αρχές του 19ου αιώνα στη Βρετανία έκανε τον διαχωρισμό μεταξύ αυτών που πρεσβεύουν ‘το παρόν καθεστώς’ (βασιλεία, καπιταλισμός, τάξεις κλπ.) και αυτών που πρεσβεύουν ‘την τελειοποίηση (perfectibility) του ανθρώπου’. Τώρα, η τελειοποίηση μπορεί να έχει πολλές ερμηνείες. Ορισμένοι θα αναφερθούν στην εσωτερική ανάπτυξη σε ανώτερα επίπεδα οντότητας και συνειδησίας ή στην ένωση με τον Θεό και παρόμοια. Άλλοι θα επισημάνουν την ηθική τελειοποίηση μέσω παιδείας και παρόμοια. Άλλοι όμως θα εστιάσουν στην κοινωνία.
Οι κομμουνιστές με τον μαρξισμό τους πιστεύουν ή ισχυρίζονται πως η κοινωνία μπορεί να τελειοποιηθεί ή τουλάχιστον να γίνει πολύ καλύτερη με το δικό τους καθεστώς από αυτό του ‘καπιταλισμού’.
Οι καπιταλιστές πάλι (όσοι συγγενεύουν με τέτοιες αντιλήψεις, τη δημοκρατία και την ‘ελεύθερη οικονομία’) πιστεύουν πως οι κομμουνιστές και σοσιαλιστές ξεγελούν τον κόσμο με φαντασιακές ουτοπίες στο μέλλον, ενώ συνωμοτούν να καταλάβουν την εξουσία για πάρτη τους και πως ο κόσμος είναι έτσι, όπως είναι, πάντα σε κακό χάλι, μα το σοσιαλδημοκρατικό, καπιταλιστικό καθεστώς προσφέρει την καλύτερη προοπτική που εξασφαλίζει ελευθερίες και σταδιακά, όπως όντως φαίνεται, βελτιώνεται η φτώχεια με ανάπτυξη.
Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι καθόλου τόσο μαύρα κι άσπρα όπως τα περιγράφω. Υπάρχουν λεπτότερες αποχρώσεις και πολλά μείγματα ή πολλή σύγχυση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως στο σοσιαλδημοκρατικό μας καθεστώς η στέρηση και η φτώχεια έχει μειωθεί σε τεράστιο βαθμό. Μα είναι εξίσου αναμφίβολο πως ο κομμουνισμός (ή ακόμα και ο σοσιαλισμός) ουδέποτε πραγματοποιήθηκε πουθενά στις αγνές αρχές του: πάντα ήταν (και είναι) δικτατορίες με φιλόδοξους, συμφεροντολόγους δικτάτορες – συχνά παρανοϊκούς ή αισχρούς εκμεταλλευτές.
Σε άλλα άρθρα έχω εξετάσει άλλες διακρίσεις και προοπτικές.
