1. Στο προηγούμενο άρθρο εξέτασα τις κυριότερες ιδέες του μεγάλου Άγγλου φιλελεύθερου στοχαστή Edmund Burke, ο οποίος ανάμεσα σε άλλα προέβλεψε την Εξουσία Τρόμου που ακολούθησε τη Γαλλική Επανάσταση το 1789, την άνοδο κάποιου δικτάτορα (δηλαδή του Βοναπάρτη) και, μετά, την επάνοδο των Βουρβόνων.
Του ίδιου πνεύματος είναι και ο ριζοσπαστικός Jeremy Bentham, μαθητής του μεγάλου νομικού Μπλάκστοουν, νομικός και ο ίδιος, οικονομολόγος, βουλευτής και μέγας πρέσβης της ωφελιμιστικής χρησιμότητας (Utilitarianism). Σε ένα απόσπασμα, που συνοψίζει ιδέες προγενέστερων όπως ο Μπερκ, και μεταγενέστερων όπως ο J. S. Mill, ο Μπένθαμ ξεχωρίζει τρεις ζώνες δράσης – εμπόριο, βιομηχανία και γεωργία – στον οργανισμό της Πολιτείας, από τις οποίες αποκλείει κάθε κρατική παρέμβαση (1798) :“Επομένως η τέχνη (της Κυβέρνησης) – περικλείεται σε μια μικρή περιφέρεια: ασφάλεια και ελευθερία είναι ό,τι χρειάζεται η εργασία. Το αίτημα που η γεωργία, οι βιομηχανίες και το εμπόριο παρουσιάζουν στην Κυβέρνηση είναι σεμνό και λογικό, όπως εκείνο που έκανε ο Διογένης στον Αλέξανδρο: “Μη μου σκιάζεις τον ήλιο!” Δεν έχουμε ανάγκη εύνοιας: χρειαζόμαστε μόνο ένα ασφαλές και ανοικτό μονοπάτι.” (1)
2. Eίκοσι χρόνια νωρίτερα, ο καθηγητής Ηθικής Φιλοσοφίας στο Εδιμβούργο, Άνταμ Σμιθ, προσδιόρισε συνοπτικά και ξεκάθαρα τις λειτουργίες του κράτους: “Σύμφωνα με το σύστημα φυσικής ελευθερίας η Κυβέρνηση έχει να προσέξει τρία μόνο καθήκοντα: α) Να προστατεύει την κοινωνία από τη βία και την εισβολή άλλων ανεξάρτητων κοινωνιών. β) Να προστατεύει όσο είναι δυνατό κάθε μέλος της κοινωνίας από την αδικία και καταπίεση που προέρχεται από άλλο μέλος της, ή το καθήκον εγκαθίδρυσης ενός ακριβοδίκαιου συστήματος απονομής δικαιοσύνης. γ) Να οικοδομεί και να συντηρεί ορισμένα δημόσια ιδρύματα τα οποία δεν συμφέρει σε κανένα άτομο ή μικρό αριθμό ατόμων, να ανεγείρει και να συντηρεί”. (2)
Έτσι, συνοψίζοντας, έχουμε δύο προϋποθέσεις ή βάσεις για την ελεύθερη οικονομία και την πραγματική ελευθερία των πολιτών. Αφενός είναι οι πολιτικές ελευθερίες, ή πολιτικά δικαιώματα όπως λέγονται σήμερα, που εξασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία. Αφετέρου είναι η ιδιωτική πρωτοβουλία στην οικονομία, ανεξάρτητη από κάθε κρατική παρέμβαση, έτσι που, όπως πάλι λέγεται σήμερα, να λειτουργούν ελεύθερα οι νόμοι της αγοράς και κυρίως ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης. Λείπει όμως κάτι – μια τρίτη απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξουν πραγματικές συνθήκες ελευθερίας.
Ο Σμιθ όντως έθεσε τις βάσεις για την ελεύθερη οικονομία, το περίφημο λεσεφέρ (lessez faire lessez passer των Γάλλων Φυσιοκρατών), προς το οποίο οι φιλελεύθεροι και συχνά οι συντηρητικοί θα κατευθύνουν τις προσπάθειές τους στον 19ο αιώνα και στον 20o. Μόνο που ο Σμιθ παραγνώρισε ένα σημαντικό βασικό στοιχείο, που επισήμανε ο Μπερκ, και τον προηγούμενο αιώνα πιο αναλυτικά ο Λοκ. Αυτό το σφάλμα του Σμιθ σακάτεψε σχεδόν ανεπανόρθωτα την ελεύθερη οικονομία. Ο Σμιθ αγνόησε την ισότιμη πρόσβαση στη γη. Ο τρίτος παράγοντας για πραγματική ελευθερία είναι αυτή ακριβώς η ισότιμη πρόσβαση στη γη.
3. Αν οι πολλοί πολίτες δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση στη γη, που είναι απαραίτητη για κατοικία και τόπο εργασίας, ακόμα και για την ίδια την ύπαρξή τους, μειώνονται σε μια ύπουλη κατάσταση δουλείας καθώς οι ιδικτήτες γαιών απαιτούν κάποιο αντίτιμο για να τους επιτρέψουν να χρησημοποιούν κάποιο κομμάτι εδάφους στην ύπαιθρο ή στην πόλη.
Στις σύγχρονες συνθήκες υπερπληθυσμού γενικά και συνωστισμού στις πόλεις, η ισοτιμία αυτή εξασφαλίζεται μόνο μέσω Γεωφορολόγησης. Δηλαδή κάθε πολίτης μπορεί να κατέχει ένα κομμάτι γης, εφόσον πληρώνει στο κράτος την πρόσοδο (δηλ ένα είδος ενοικίου) εκτός από οριακές αγροτοκτηνοτροφικές περιοχές.
Ο Σμιθ το γνάριζε αυτό πολύ καλά. Γράφει: “Η γεωπρόσοδος… είναι ένα είδος εισοδήματος που ο ιδιοκτήτης… απολαμβάνει χωρίς καμιά φροντίδα… Ακόμα και όταν μέρος αυτού του εισοδήματος αφαιρεθεί [ως φόρος] δεν θα προκύψει καμιά αποθάρρυνση της παραγωγικής προσπάθειας… Έτσι η γεωπρόσοδος είναι το είδος ειοδήματος που μπορεί καλύτερα να υποστεί την επιβολή κάποιου ιδιαίτερου φόρου.”
Οι Φυσιοκράτες στη Γαλλία νωρίτερα, o Thomas Paine και άλλοι στη Αμερική μετά τον Σμιθ, ο JS Mill, o P E Dove και άλλοι στην Αγγλία, πρέσβευαν την αποκόμιση της προσόδου ως φόρο. Ο Νταβ μάλιστα όπως οι Φυσιοκράτες νωρίτερα και ο Αμερικανός Henry George αργότερα, στήριζε την αποκόμιση της προσόδου ως μοναδικό φόρο και κατάργηση όλων των άλλων φόρων.
Όμως στο 5.2.2 του μεγάλου του έργου Ο Πλούτος των Εθνών, ο Σμιθ δίνει 4 πολύ λογικοφανείς κανόνες φορολογίας δίχως να αναφέρει την πρόσοδο καθόλου!
α) Οι πολίτες να συνεισφέρουν ανάλογα με τα εισοδήματά τους.
β) Οι φόροι να είναι καθορισμένοι και όχι αυθαίρετοι.
γ) Οι φόροι να εισπράττονται σε καιρό και με τρόπο ευκολότερο για τον φορολογούμενο.
δ) Τα έξοδα συγκομιδής των φόρων να είναι πολύ λιγότερα από τις εισπράξεις.
Σήμερα παντού επικρατεί μια “αναλογική” (ή “προοδευτική”), όπως λέγεται, φορολογία έτσι που οι πολίτες πληρώνουν, υποτίθεται, φόρους αναλογικά με το εισόδημά τους. Στην πραγματικότητα, όμως, με τους έμμεσους φόρους η αναλογικότητα δεν ισχύει, αφού και ο φτωχός μεροκαματιάρης και ο πλούσιος επιχειρηματίας πληρώνουν τον ίδο φόρο για ένα λίτρο βενζίνης ή ένα πακέτο τσιγάρων! Ούτε ο τρίτος κανόνας του Σμιθ εφαρμόζεται σήμερα.
Δυστυχώς ο Σμιθ δεν είχε το θάρρος να γράψει ξεκάθαρα όπως οι άλλοι πως ο μόνος δίκαιος και αποτελεσματικός φόρος είναι η Γεωφορολόγηση. Το ίδιο κάνουν σχεδόν όλοι οι πανεπιστημιακοί από τότε, αναφέρουν τα πλεονεκτήματα της Γεωφορολόγησης και μετά την αγνοούν πλήρως!
1.Benthanm’s Works, επιμ. Bouring, Εδιμβούργο 1843, ΙΙΙ, σ.35
2. Wealth of Nations, 1776, Bιβλίο Δ, κεφ.9, τέλος.
