1. Στο Πολιτική Οικονομία 26 είδαμε πως το χρήμα είναι αποθήκευση αξίας κι επιθυμίας και, βασικά, πίστης.
Από μια άλλη άποψη όλο το χρήμα είναι χρέη.
Στη Δύση ξεκίνησε στην Ιταλία, στη Λομβαρδία και Τοσκάνη, τον 13ο αιώνα. Η λέξη «Τράπεζα» μεταφράζει την Αγγλική bank και, ορθότερα, την Ιταλική banca. Στην αρχή επρόκειτο για ένα τραπέζι, έναν πάγκο, στο προαύλιο της καλά φυλαγμένης αποθήκης (στο κάστρο ίσως) ενός άρχοντα. Πάνω σε αυτό κάποιος έμπορος/καραβοκύρης έβαζε το πουγκί του με τα χρυσά ή αργυρά νομίσματά του για φύλαξη, ενώ ένας γραμματέας του άρχοντα έγραφε και σφράγιζε το ποσό (ας πούμε 250 δουκάτα ή φιορίνια) που παρέλαβε και τώρα χρωστούσε. Ίσως και να έγραφε 5 τέτοια χαρτιά για 50 νομίσματα, διότι έτσι ο έμπορος θα μπορούσε να τα δίνει χωριστά στους προμηθευτές του – 50 στον ένα, 100 στον άλλο, κοκ. Αυτός επίσης έβαζε την υπογραφή και τη σφραγίδα του πως θα έδινε τα 50 ή 100 νομίσματα στον κομιστή του χαρτιού. Γι’ αυτό και σήμερα ορισμένα χαρτονομίσματα όπως το Βρετανικό 10λιρο «υπόσχεται να πληρώσει τον κομιστή το ποσό των 10 λιρών» (ή όποιο άλλο ποσό γράφει το χαρτονόμισμα).
Παραδόξως, λόγω της ανοησίας που διακατέχει τους τωρινούς ηγέτες της ΕΕ, τα Ευρω-χαρτονομίσματα δεν φέρουν τέτοια υπόσχεση κι έτσι δεν θυμίζουν πως το χρήμα είναι χρέος!
2. Ας ξαναδούμε πιο αναλυτικά πώς δημιουργούν ρευστό χρήμα οι τράπεζες. Πρώτα όμως ας ξαναθυμηθούμε πως αρχικά κάθε τράπεζα θα έπρεπε να καταθέτει 5% των δικών της καταθέσεων στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας – αντί του χρυσού (ή αργύρου) που έδιναν παλαιότερα. Αυτό λέγεται «αποθεματικό». Το 5% είναι ο τρέχων «λόγος ρευστότητας». Ο τρόπος δημιουργίας λέγεται «πολλαπλασιαστής χρήματος».
Ας θυμόμαστε επίσης πως όλα τα χρήματα σε κυκλοφορία είναι χρέη αξιών που εξέδωσε και θα εξοφλήσει η ΚΤ με τη στήριξη της κυβέρνησης.
3. Ένας επιχειρηματίας πληρώνει μια υπάλληλό του €500 τον μήνα. Αυτή καταθέτει τα 100 σε μια εμπορική τράπεζα και αυτή καταθέτει 5 (=5% Χ 100) στην ΚΤ. Μετά η τράπεζα μπορεί να δώσει δάνειο τα €95 που έχει.
Σύμφωνα με τη Λογιστική και τα πρώτα €95 της κατάθεσης και τα δεύτερα του δανείου καταγράφονται στο ενεργητικό της Τράπεζας (παρότι τα πρώτα €95 τα χρωστά)!
Επειδή, από μακραίωνη πείρα οι Τράπεζες γνωρίζουν πως σχεδόν ποτέ οι καταθέτες όλοι δεν θα ζητήσουν τα λεφτά τους ταυτόχρονα, η τράπεζα μας δίνει και δεύτερο και άλλα μικρά δάνεια με βάση το αρχικό ποσό €100. Έτσι τώρα έχουμε, ας πούμε –
Ενεργητικό/Καταθέσεις Αποθεματικό Χορηγήσεις Δανείων
Α €100,00 5,00 95,00
Β 95,00 4,75 90,25
Γ 90,25 4,51 85,74
Δ 85,74 4,29 81,45
(Αυτό επαναλαμβάνεται με διάφορα μικροποσά ως ένα σύνολο €2000,00)
Σύνολο2000,00 100,00 1900,00
Αλλά βέβαια παραμένει το χρέος (στο ενεργητικό της) για την αρχική κατάθεση €100! Από αυτό το αρχικό χρέος €100 η τράπεζα, με την ανακύκλωση δανείων, έχει τώρα στο ενεργητικό της €2000, αποθεματικά 100 και δάνεια 1900!
Έτσι δημιούργησε εικοσαπλάσιο ποσό χρήματος! Αν τα ποσά μας ήταν όχι 95 κλπ αλλά εκατομμύρια θα είχαμε μια ακριβέστερη κατάσταση.
4. Το σύστημα λειτουργεί θαυμαστά εφόσον υπάρχει συνεχής παραγωγή που αντισταθμίζει αυτά τα χρέη με αγαθά και υπηρεσίες, εφόσον υπάρχει ισχυρή και αξιόπιστη κυβέρνηση κι εφόσον υπάρχουν ικανοί κι έντιμοι τραπεζίτες.
Δυστυχώς σήμερα, με την ανόητη φιλοσοφία της δήθεν «ελεύθερης αγοράς», οι τράπεζες έχουν γίνει σκέτες τοκογλυφικές επιχειρήσεις. Μετά, η παραγωγή δεν είναι πάντα (σίγουρα όχι στην Ελλάδα) επαρκής και συνεχής και η κυβέρνηση δεν είναι ούτε σταθερή ούτε αξιόπιστη.
5. Ας πάρουμε τις τράπεζες που έχουν γίνει εταιρίες αισχροκέρδειας.
Ο λόγος ρευστότητας, δηλ. το 5% ως αποθεματικό στην ΚΤ, έχει καταργηθεί. Το χρήμα που κυκλοφορεί είναι πάρα πολύ και δεν αντιστοιχεί στη πραγματική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Μετά, οι τράπεζες δίνουν επιτόκια 1,5 ή 3% στους καταθέτες, αλλά στους δανειολήπτες 10 ή 15% ανάλογα με το ποσό και τη διάρκεια. Ας πάρουμε το 10% χάριν ευκολίας.
Για ένα δάνειο 10000 ο τόκος στο έτος είναι 1000 και για 50000 είναι 5000. Γιατί κοστίζει τόσο πιο πολύ τώρα; Για να καταγραφούν τα ποσά χρειάζεται ακριβώς ο ίδιος χρόνος!
Αλλά η χειρότερη μορφή αισχροκέρδειας εκδηλώνεται σε επενδύσεις, δάνεια και παιχνίδια με πιστωτικές κάρτες ή με τζόγο στο χρηματιστήριο και με κρατικά ομόλογα. Ενθαρρύνουν τις μάζες να παίρνουν δάνεια καταναλωτικά με υψηλά επιτόκια. Επενδύουν σε σαθρές επιχειρήσεις. Ασχολούνται με αφερέγγυα ενυπόθηκα δάνεια και παράγωγα στο χρηματιστήριο και παρόμοια. Αυτά όλα δεν έχουν αντιστοιχία στη παραγωγή που είναι η πραγματική οικονομία μιας χώρας.
6. Όπως βλέπουμε ούτε οι κυβερνήσεις εκτελούν, γνωρίζουν ή θέλουν να εκτελούν το φυσικό λειτούργημά τους, όπως το είδαμε στο Πολιτκή Οικονομία 21: Φιλελευθερισμός που είναι τριπλό. Η κυβέρνηση οφείλει:
α) Να προστατεύει την κοινωνία από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς αφήνοντάς τους ελεύθερους να ζουν και να εργάζονται κατά βούληση φτάνει να μην εμποδίζουν άλλους να πράττουν το ίδιο.
β) Να απονέμει γρήγορη δικαιοσύνη σε όλους και να αφήνουν στους παραγωγούς τη φυσική αμοιβή της εργασίας τους ενώ αποκομίζει τη πρόσοδο.
γ) Φροντίζει όσους δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους και αναλαμβάνει έργα που κανένα άτομο ή επιχείρηση δεν μπορεί εύκολα.
Το κύριο μέλημα κάθε κυβέρνησης είναι η παραμονή της στην εξουσία και η δημοτικότητά της. Όλες πάσχουν από άγνοια, αλαζονεία και απληστία. Αν δεν αλλάξουν νοοτροπία πολίτες και κυβερνήσεις, οι κρίσεις (όπως αυτή του 2007-2008) θα επαναλαμβάνονται μέχρι την τελική κατάρρευση σε αβυσσαλέα βαρβαρότητα.
