1. Πρόσφατα ο Πάπας Φραγκίσκος μίλησε στην ολομέλεια του ΟΗΕ κι επεσήμανε το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς και την ανάγκη φροντίδας για τους φτωχούς.
Η διαίρεση ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια, από την αρχή της γνωστής ιστορικής περιόδου, δηλ. περίπου πριν 5000 έτη.
Πολλοί σοφοί στο παρελθόν έδωσαν εξηγήσεις για το φαινόμενο αυτό και πραγματιστικές που αφορούν τις πολιτικο-οικονομικές λειτουργίες μέσα στην κοινωνία και μεταφυσικές που αφορούν θεϊκές ενέργειες αλλά και ηθικές που αφορούν την ψυχολογία και τα κίνητρα των ανθρώπων. Παράλληλα μάλιστα δόθηκαν και οδηγίες για τη βελτίωση αυτής της κοινωνικής αδικίας: αυτές σπάνια εισακούστηκαν.
Δεν έχει πολύ νόημα να ανατρέξουμε πίσω στην αρχαιότητα και στον μεσαίωνα και να δούμε τις λεπτομέρειες των συνθηκών όπου το δίδυμο πλούτος-φτώχεια άνθησε ή τις διάφορες σποραδικές προσπάθειες για τη βελτίωσή τους. Ας κοιτάξουμε την πρόσφατη Ιστορία.
Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά στη Βρετανία μεταξύ, ας πούμε, της περιόδου πριν το 1775 και της περιόδου μετά το 1815. Η διαφορά είναι η εκβιομηχάνιση της παραγωγής χάρη στη λεγόμενη Βιομηχανική Επανάσταση. Ενώ πριν το 1775 περίπου το κυρίαρχο στοιχείο της οικονομικής ζωής ήταν η αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή, στον 19ο αιώνα πρώτα στη Βρετανία και μετά στην υπόλοιπη Ευρώπη και στην Αμερική η εκβιομηχάνιση εισήλθε ακόμα και στον πρωτογενή τομέα της παραγωγής.
Στις παλαιότερες εποχές και όπου, ακόμα και σήμερα, επικρατούν συνθήκες αγροτοκτηνοτροφικής παραγωγής (= χώρες του “τρίτου κόσμου”) η κύρια προσπάθεια βελτίωσης εκδηλωνόταν σε ανακατανομή εδαφών. Σε αυτές τις περιστάσεις η γαιοκτησία ήταν (και είναι) η κυρίαρχη άποψη.
2. Σήμερα, μετά την παταγώδη αποτυχία κάθε οικονομικού μοντέλου, πιστεύεται γενικά, όχι μόνο από κοινούς ανθρώπους, αλλά ακόμα και σε κύκλους όπου κυριαρχεί ως επιστήμη πια η Οικονομολογία, πως η φτώχεια είναι φυσικό φαινόμενο της ζωής. Έτσι ο Α. Ανδριανόπουλος, πρώην υπουργός στη ΝΔ, δημοσίευσε το Αυτός είναι ο Φιλελευθερισμός (Αθήνα 1988) και λέει “Οι φόροι και οι δημόσιες δαπάνες θα κατευθύνονται … στην υγεία, ασφάλιση, πρόνοια, παιδεία και προσπάθειες γενικά εξασφάλισης των συνανθρώπων μας που χρειάζονται την κρατική στοργή” (σ 119). Πουθενά δεν ρωτά γιατί υπάρχουν όλοι αυτοί που χρειάζονται την “κρατική στοργή”(!) για υγεία, παιδεία και ό,τι άλλο!
Αυτή η νοοτροπία είναι μάλλον θρησκοληπτική με δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις, όχι επιστημονική. Διότι όλες οι αποδεκτές επιστήμες (Φυσική, Ιατρική κλπ) λειτουργούν με το δικό τους σώμα νόμων και μέσω αυτών κάνουν ορθές προβλέψεις και επιφέρουν βελτιώσεις ή ανασκευάζουν διορθωτικά έναν ή άλλο νόμο τους.
Η σύγχρονη επιστήμη των Οικονομικών (ή Πολιτικής Οικονομίας) άρχισε με τους Φυσιοκράτες στη Γαλλία στα μισά του 18ου αιώνα και θεμελιώθηκε από τον Άνταμ Σμιθ λίγο αργότερα στη Βρετανία με το πολύκροτο έργο του Ο Πλούτος των Εθνών.
Άλλοι Βρετανοί και Γάλλοι ασχολήθηκαν με το θέμα στη συνέχεια και στο δεύτερο μισό του 19ου η Π Ο είχε το δικό της τμήμα σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά Πανεπιστήμια – ακολουθώντας τις βάσεις και αναλύσεις των “κλασικών” οικονομολόγων (Σμιθ, Ρικάρντο, Μιλ κλπ).
3. Σήμερα, 150 χρόνια αργότερα, με την ανάπτυξη της Οικονομολογίας και πολλά βραβεία Νόμπελ για χρήσιμες, πρωτότυπες έρευνες, το δίδυμο πλούτος—φτώχεια παραμένει παραδόξως σε ακόμα οξύτερη μορφή στις αναπτυγμένες χώρες.
Τρία μεγάλα συστήματα με τις ποικιλίες τους έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει οικτρά να δημιουργήσουν αρμονία στην κοινωνία σβήνοντας την αδικία. Και στα τρία η γη είναι σκλαβωμένη, οι πολίτες δεν έχουν ελεύθερη πρόσβαση και οι ιδιοκτήτες πλουτίζουν σε βάρος άλλων.
α) Το νεοφιλελεύθερο σύστημα, που έχει την πιο έντονη εκδήλωση του στις ΗΠΑ και προωθεί την ιδιωτική πρωτοβουλία, έχει τις πολιτικές ελευθερίες (εκτός της πρόσβασης στη γη) που εδραίωσε ο κλασικός φιλελευθερισμός αρχίζοντας με τον John Locke (Βρετανία και Ολλανδία, τέλη του 17ου αιώνα) και ωριμάζοντας στον 19ο αιώνα. Αλλά επιτρέπει αυτό ολιγοπώλια και μονοπώλια τα οποία στηρίζονται στο ολιγοπώλιο της ιδιόκτητης γης και των φυσικών πόρων (που κανονικά, εκ φύσεως, ανήκουν σε όλους) και τη χρήση της χρηματοπιστωτικής λειτουργίας για τζόγο με παράγωγα κι άλλες κερδοσκοπικές ενέργειες. Στις ΗΠΑ το ανώτατο 0,1% του πληθυσμού έχει σχεδόν όσο πλούτο έχει το υπόλοιπο 90%, και η οικογένεια του Sam Walton μόνη έχει όσο πλούτο έχει το 42%, δηλ περίπου 149 δισ δολάρια (2015)! Ο Μπιλ Γέιτς κατέχει 76 δις και ο Μπάφετ 62 δις!
Γενικότερα, στις 53 πιο ανεπτυγμένες χώρες, οι πλουσιότερες τάξεις, δηλ το 10%, κατέχουν το 80% των 136 τρισεκατομμυρίων ευρώ που είναι το σύνολο της ρευστής περιουσίας. Το φτωχότερο μισό του σύνολου πληθυσμού κατέχει περίπου μόνο το 5% του ρευστού πλούτου.
β) Το σοσιαλδημοκρατικό σύστημα στις άλλες προηγμένες χώρες της Δύσης όπου λειτουργεί ευρέως ο κρατικός παρεμβατισμός σε (κακές) υπηρεσίες πρόνοιας, σε παιδεία, ιατρική περίθαλψη, φροντίδα για στερημένους και παρόμοια. Το κράτος εδώ αναλαμβάνει επίσης διάφορες παραγωγικές δραστηριότητες που, κανονικά, ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα – όπως βιομηχανία ζάχαρης, πετρελαίου και παρόμοια. Κατά τα άλλα δεν διαφέρει πολύ από το (α).
(γ) Το ξεπερασμένο κομμουνιστικό σύστημα ολοκληρωτισμού το οποίο σκλαβώνει όχι μόνο τη γη μα και τους πολίτες, άσχετα με τις διακηρύξεις περί ελευθεριών, ανάπτυξης, λαϊκής κυριαρχίας και παρόμοιες σαπουνόφουσκες. Εδώ τα πάντα ελέγχονται από κομματικούς αξιωματούχους που ουσιαστικά φροντίζουν πρώτιστα τη δική τους καλοπέραση. Εδώ η φτώχεια είναι οικουμενική – εκτός των κομματικών!
4. Ο κομμουνισμός δεν έχει σχέση με τον Μαρξ παρά τις εξαγγελίες των ηγετών. Ο Μαρξ ήταν στοχαστής, ερευνητής και στα τελευταία γραπτά του διατύπωσε ιδέες πολύ διαφορετικές από τις πρότερες περί επανάστασης των προλετάριων, δηλαδή των κατώτερων τάξεων.
Σήμερα, με εξαίρεση τη δικτατορία της Βορείου Κορέας, όλες οι χώρες υιοθετούν κάποια μορφή (νέο)φιλελεύθερου καθεστώτος. Αυτή άλλοτε τείνει προς περισσότερη ελεύθερη πρωτοβουλία στον ιδιωτικό τομέα και άλλοτε προς περισσότερο κρατικό παρεμβατισμό. Ουσιαστικά πρόκειται για κάποια εκδοχή σοσιαλδημοκρατίας.
Αλλά και τα τρία μοντέλα σε όλες τις εκδοχές τους απέτυχαν παταγωδώς να θεραπεύσουν την οικονομική δυσπραγία που ταλανίζει κάθε κοινωνία. Ενσωματωμένη στη βάση τους βρίσκεται η άθλια διαστρέβλωση πως η γη είναι κεφάλαιο και ο σφετερισμός της προσόδου από ιδιώτες. Σε μερικές περιπτώσεις φταίνε τα ίδια τα άτομα που δεν θένε να εργαστούν.
Οι ανισότητες, οι κρίσεις, η φτώχεια και η δυστυχία συνεχίζουν αδιάκοπα. 150 έτη αναλύσεων, ερευνών και σχεδιασμών δεν έχουν επιφέρει καμιά ουσιαστική βελτίωση.
Δεν θα υπάρξει καμιά ουσιαστική και μόνιμη βελτίωση και οι δυσλειτουργίες θα συνεχίσουν για όσο αγνοούμε τη βασική αλήθεια πως η γη είναι πρωταρχικός συντελεστής, όχι κεφάλαιο, πως το προϊόν της Εργασίας δεν πρέπει να φορολογείται και πως η πρόσοδος (= υπεραξίες γαιών) πρέπει να δίνεται στην κοινωνία ως φόρος.
Δεν πρόκειται για θέμα ηθικής ή μοραλισμού. Είναι μια απόλυτα πρακτική, επιστημονική άποψη. Η φορολόγηση της προσόδου, ή των αξιών εδαφών, είναι, σύμφωνα με όλα τα πανεπιστημιακά και άλλα εγχειρίδια Οικονομολογίας, ο μόνος φόρος που δεν μπορεί να εισέρχεται σε τιμές και δεν δημιουργεί στρεβλώσεις στα οικονομικά μεγέθη.
