1. Το 2ο μέρος του βιβλίου του G. de Symon Beckwith εξετάζει τις ιδέες ή τα δόγματα του συστήματος.
Ο G. Beckwith ισχυρίζεται πως ο Ουσπένσκι «ανέπτυξε» τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Εγώ δεν βρήκα τίποτα στο βιβλίο του G. Beckwith που να δικαιολογεί τον ισχυρισμό. Αυτό που έκανε ο Ουσπένσκι ήταν να οργανώσει σύμφωνα με τα θέματα και τη διαδοχή τους τα «αποσπάσματα» της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ που δίνονταν από τον Γκουρτζίεφ σε μη-λογική διαδοχική σειρά μα σύμφωνα με την αντίληψή του των αναγκών σε διαφορετικές περιστάσεις των ομάδων των μαθητών.
Μεταγενέστεροι συγγραφείς όπως οι K.Walker, M.Nicoll κλπ, έκαναν το ίδιο με τον Ουσπένσκι. Κάθε συγγραφέας που παρουσιάζει το «σύστημα» δεν δίνει, την ώρα που γράφει, διάλεξη της στιγμής σε μια ομάδα ανθρώπων που χρειάζεται να κατανοήσουν βήμα με βήμα και να εφαρμόσουν πρακτικά αυτό που διδάσκονται. Δουλειά του συγγραφέα είναι να παρουσιάσει τη διδασκαλία καθαρά, συνεκτικά και με λογική θεματική διαδοχή (και στην περίπτωση του Ουσπένσκι – Αναζητώντας τον κόσμο του Θαυμαστού – στην ιστορική διαδοχή των γεγονότων και της διδαχής). Ο Γκουρτζίεφ δεν έκανε αυτό μα δίδασκε ανταποκρινόμενος στις ανάγκες των μαθητών, καθώς τις έβλεπε, όπως φαίνεται από την αφήγηση του Ουσπένσκι.
Οι διατυπώσεις του Ουσπένσκι δεν δείχνουν να έχει γίνει οποιαδήποτε ανάπτυξη των ιδεών του συστήματος. Οι ιδέες δεν έχουν διευρυνθεί ή εμπλουτισθεί. Π.χ., αν ο Ουσπένσκι έδινε μια λίστα συγκεκριμένων νόμων υπό τους οποίους ζουν οι άνθρωποι και η Οργανική Ζωή αντί να μιλάει αόριστα (κεφ 9, Τα τελευταία Κείμενα A Further Record) για βιολογικούς, φυσιολογικούς κλπ νόμους, τότε αυτό θα ήταν «ανάπτυξη».
2. Υπάρχουν δύο ξεχωριστές απόψεις στο σύστημα: ανθρώπινη ψυχολογία (διάφορα σώματα και κέντρα και λειτουργίες τους) και κοσμολογία (ακτίνα δημιουργίας και κόσμοι). Ο Γκουρτζίεφ προσπάθησε να συνδέσει τις δύο δείχνοντας πως το επίπεδο Ήλιοι Όλοι (η νότα Λα στη μεγάλη συμπαντική Οκτάβα) αντιστοιχεί στο 4ο (Ένθεο) Σώμα του ανθρώπου, ενώ ο Ήλιος (νότα Σολ) στο 3ο, οι Πλανήτες Όλοι στο 2ο και η Γη στο υλικό σώμα (Αναζητώντας… σ. 94).
Παραδόξως ο G. Beckwith δεν δίνει αυτή την αντιστοιχία που θα έπρεπε να παρουσιάζεται και σε άλλα βιβλία του Ουσπένσκι (που όπως έγραψα, εκδόθηκαν πολύ μετά τον θάνατό του). Κατά τα άλλα όμως, η ψυχολογία και κοσμολογία που παραθέτει για τον Ουσπένσκι είναι ίδιες με τα «αποσπάσματα» του Γκουρτζίεφ!
3. Το 3ο κεφάλαιο του Β’ μέρους του G. Beckwith εξετάζει την ψυχολογία κι έχει 2 αναφορές στον Ουσπένσκι. Και οι 2 είναι έξυπνες διατυπώσεις για κάτι που ο Ουσπένσκι δεν λέει!
Η πρώτη εξηγεί ότι το κλειδί σε αμερόληπτη παρατήρηση της όποιας διαδικασίας που τρέχει στην ψυχολογία μας είναι «να γνωρίζουμε πως αυτό που βλέπουμε δεν είναι ο εαυτός μας». Αυτό, εξηγεί ακόμα, ο G. Beckwith είναι ό,τι εννοούσε ο Ουσπένσκι με «αφύπνιση της συνείδησης (conscience) – τη συναισθηματική συνειδητοποίηση της αλήθειας, για τους εαυτούς μας όπως είμαστε, η οποία διαλύει τους αντικρουστήρες (buflers) που κρύβουν και κρατούν μακριά τις αντιφάσεις μας».
Η ίδια η διατύπωση του G. Beckwith είναι μπερδεμένη: «εαυτοί όπως είμαστε» αναφέρεται στον αληθινό Εαυτό ή αυτόν που νομίζουμε πως είμαστε;
Μετά, μπορεί ο Ουσπένσκι να εννοούσε κάτι, μα δεν το ξέρει ο G. Beckwith. Η διατύπωση του Ουσπένσκι τον Ιανουάριο του 1939 (κεφ7, A Further Record– work) είναι: «Work is-… αυτοεξέταση …εμπεριέχει την απόκτηση γνώσης κι έλεγχο του εαυτού μας». Στο κεφ. 8 «θέληση», τμήμα «Προσπάθεια» τον Φεβρουάριο 1939 λέει ο Ουσπένσκι: «Οι προσπάθειες που καταβάλλουμε είναι προσπάθειες αυτοπαρατήρησης και αυτό-ενθύμησης». Και στις δυο περιπτώσεις ο «εαυτός» δεν είναι παρατηρητής αλλά παρατηρούμενος: αντικείμενο και όχι υποκείμενο!
4. Η 2η αναφορά είναι ακόμα πιο δόλια. Ο G. Beckwith αρχίζει με την εξέταση της ησυχίας και samādhi (όρος άγνωστος στον Ουσπένσκι): είναι το τμήμα «Ησυχία –η βάση της πρακτικής, σ. 171». Αναφέρει τον Shankaracharya και παραθέτει απόσπασμα από το Tripura Rahasya του Ramana Maharshi («Το μυστήριο πέρα από την Τριάδα»). Μετά παραθέτει λόγια του Φ. Ρόουλς περί «Ησυχίας» (1981) σμίγοντας Ουσπένσκι και Shankaracharya: «Αν δίναμε περισσότερη προσοχή στις παύσεις [ανάμεσα σε δραστηριότητες] και τις επιμηκύναμε έτσι που να παρατείνεται η παρούσα στιγμή – αυτό είναι μια ακόμα διδασκαλία του Ουσπένσκι. Η παρούσα στιγμή μπορεί να είναι ένα δεκάκις χιλιοστό του δευτερολέπτου ή τρία δεύτερα, όσο μια ανάσα, ή 24 ώρες, μια στιγμή της οργανικής ζωής στη Γη».
Ναι, μόνο που η σύνδεση και επιμήκυνση της ανάσας της παρούσας στιγμής με την παύση ανάμεσα σε δραστηριότητες είναι ο Φ. Ρόουλς και το δεύτερο σκέλος είναι από τον Shankaracharya. Πουθενά ο Ουσπένσκι δεν μιλάει για παράταση της ησυχίας ανάμεσα σε δραστηριότητες. Αυτό που λέει είναι πως με την προσπάθεια αυτοενθύμησης μπορούσε να επιμηκύνει ορισμένες συναισθήσεις (π.χ. να βλέπει ανθρώπους να περπατούν σε ύπνο) μα δεν τη συνέδεσε με προέκταση παύσης (Αναζητώντας…, 265).
Ούτως ή άλλως, όλα όσα ο Ουσπένσκι λέει για τον χρόνο ως αναπνοή προέρχονται από τα αποσπάσματα του Γκουρτζίεφ (Αναζητώντας…, 213,333).
Στην πραγματικότητα μια αντικειμενική, ενδελεχής εξέταση των διατυπώσεων του Ουσπένσκι δείχνει πως δεν έγινε καμιά ανάπτυξη των ιδεών που πήρε από τον Γκουρτζίεφ. Ο Φράσις Ρόουλς ήταν εκείνος που ανέπτυξε (= διεύρυνε, εμπλούτισε) τις ιδέες και αυτό περισσότερο μετά την μαθητεία του στον Shankaracharya.
