1. Είχα αναφερθεί νωρίτερα στο 32. Εσωτερισμός: Η “αποστολή” και οι πηγές του Γκουρτζίεφ στην αίσθηση αποστολής που είχαν ο Γκουρτζίεφ και πολλοί συνεργάτες και διάδοχοί του. Αυτή γίνεται προφανέστατη στα γραπτά του Μπένετ μα και μερικών άλλων. Τον βίο και τη δράση του Μπένετ καθώς και τις μεταλλάξεις του τα εξέτασα σε προηγούμενα άρθρα.
Η βασική αποστολή του Γκουρτζίεφ λέγεται επανειλημμένα να ήταν η διδαχή σχετικά με τον θάνατο του παλαιού εαυτού και την αναγέννηση σε ένα ανώτερο επίπεδο οντότητας. Ο παλαιός εαυτός που πρέπει να φύγει συνίσταται στην προσωπικότητα και τη σύνολη εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας στην άγνοιά μας – τις συνήθειες, τη νοοτροπία, τους τρόπους αίσθησης, συγκίνησης, σκέψης και συμπεριφοράς. Ή, για να χρησιμοποιήσω μια αναλογία του Γκουρτζίεφ, πώς να πηδήξουμε από ένα ποτάμι όπου πλέουμε παθητικά και δεχόμαστε τυχαία χτυπήματα και σπρωξίματα ή περιδινήσεις, επιβραδύνσεις και στάσεις, σε άλλο όπου γλιστράμε σε συγκεκριμένο, αμετάβλητο ρεύμα κι έχουμε σταθερή πρόοδο (236 View the Real World: ομιλία στην Νέα Υόρκη 22/21924).
Πρόκειται για μια εσωτερική μεταμόρφωση όπου άντρες και γυναίκες ανυψώνονται σε λεπτότερο επίπεδο συνειδήσεως, νόησης και οντότητας.
Πως θα επιτευχθεί αυτή η εσωτερική μετάβαση;
2. Ο Γκουρτζίεφ μετέδιδε όχι μόνο στους μαθητές του μα σε όλους που τον πλησίαζαν αυτή την αίσθησή του ειδικής αποστολής. Από πρακτικής πλευράς αυτή εκδηλώθηκε για πρώτη φορά, όσο ξέρουμε, το 1914 όταν άρχισε να διδάσκει τις ομάδες του στη Μόσχα. Όταν ο Ουσπένσκι ενδιαφέρθηκε κι έγινε μέλος, μετέφερε τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ στην Πετρούπολη επίσης όπου διέμενε. (Απρ 1915). Η διδαχή συνεχίστηκε δε με μειωμένους μαθητές, φυσικά, και στα πρώτα χρόνια της επανάστασης των Μπολσεβίκων (Οκτ-Νοεμ 1917) οπότε ο Γκουρτζίεφ, ο Ουσπένσκι και μερικοί άλλοι, δραπέτευσαν στο Εσεντούκι, στην Τιφλίδα, και άλλα μέρη ωσότου κατέληξαν στην Κωνσταντινούπολη.
Όλη αυτή την περίοδο ο Γκουρτζίεφ συντηρούσε μια μικρή ομάδα μαθητών. Κάποια ώρα ο Ουσπένσκι αποφάσισε να διαχωριστεί από τον Γκουρτζίεφ και δημιούργησε δική του ομάδα με δικές του διαλέξεις. Έφθασε κι αυτός στην Κωνσταντινούπολη ξεχωριστά όμως από τον Γκουρτζίεφ, παρότι εκεί ξαναέσμιξε με τον Γκουρτζίεφ για κάποιο διάστημα.
3. Καθόλη τη μεταγενέστερη περίοδο ο Γκουρτζίεφ προσπάθησε να δημιουργήσει ένα Ινστιτούτο, μια Σχολή, όπου θα εκπαίδευε τους μαθητές με διαλέξεις, σωματική εργασία, χορούς και διάφορες ασκήσεις και πρακτικές. Αργότερα θα ονόμαζε τη Σχολή του «Ινστιτούτο για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου».
Το Ινστιτούτο δεν κατάφερε να ριζώσει πουθενά στη Ρωσία, στην Κωνσταντινούπολη, στη Γερμανία και στην Αγγλία, παρά τις προσπάθειες του Γκουρτζίεφ και τη βοήθεια που δεχόταν κατά καιρούς από γνωστούς και συμπαθώντες. Έγινε πραγματικότητα για μερικά χρόνια στη Γαλλία, μα έκλεισε το 1924 μετά από ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα του Γκουρτζίεφ.
Η αποτυχία του τα πρώτα χρόνια είναι κατανοητή. Οι συνθήκες στη Ρωσία δεν ήταν εύκολες και, φυσικά, χειροτέρεψαν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση – και στη Μόσχα και στην Τιφλίδα και τα άλλα μέρη. Η Κωνσταντινούπολη επίσης δεν προσφερόταν τότε (κι εκεί επανάσταση). Στη Γερμανία δεν βρήκε υποστηρικτές και στην Αγγλία δεν του δόθηκε άδεια εγκατάστασης.
4. Τι πέτυχε όμως τα δυο χρόνια στο Πριερέ που βρισκόταν κοντά στο Φοντενεμπλό, κάπου 40 χλμ. από το Παρίσι;
Το καθεστώς ήταν κάπως μοναστηριακό με τους μαθητές να μένουν εκεί και να ακολουθούν σχετικά αυστηρές πειθαρχίες άσκησης, μάθησης, διατροφής και σωματικής εργασίας (σκάψιμο, χτίσιμο, δενδροκοπή, καθαρισμός κλπ.). Διάφοροι άλλοι έρχονταν ως αλεξιπτωτιστές για 2-3 μέρες ή Σαββατοκύριακα κι έφευγαν Αλλά ποτέ δεν υπήρξε η κοινή θρησκευτική, εκκλησιαστική ατμόσφαιρα με λειτουργίες και άλλες τελετουργίες.
Μετά το κλείσιμο, μερικοί μαθητές έμειναν σε χαλαρές ομάδες (η κα Σάλτσμαν, το ζεύγος Ντε-Χάρτμαν, μερικοί Ρώσοι και άλλοι). Μερικοί μαθητές έγραψαν βιβλία (Nott, Peters, Tchekhovitch κ.α.) ενώ πολλοί ξαναγύρισαν στην εγκόσμια ζωή τους (η κα Bhutkovsky-Hewitt, η K.Hulme, ο A. Orage κ.α.)
Το Πριερέ πουλήθηκε το 1934.
5. Από την ομάδα των λεσβίων κυριών, το Σχοινί, η Τζέιν Χιπ πήγε στο Λονδίνο όπου το 1935 σχημάτισε δικές της ομάδες και δίδασκε υπό την καθοδήγηση του Γκουρτζίεφ, ως το θάνατο της το 1964. Η Solano έγινε γραμματεύς του Γκουρτζίεφ για λίγο. Εκτός από αυτές τις δυο, τη Leblanc που πέθανε το 1941 και την Gordon που πέθανε το 1945, οι άλλες σκόρπισαν μετά τον θάνατο του Γκουρτζίεφ το 1949 συνεχίζοντας όμως τις ερωτικές σχέσεις τους αλλάζοντας συντρόφισσες δίχως καμιά αναστολή.
Ο Ουσπένσκι είχε αποχωρήσει προ πολλού έχοντας ιδρύσει τη δική του Σχολή και δικά του προγράμματα. Ο Οράζ επίσης αποχώρησε οριστικά. Ο Μπένετ πηγαινο-ερχόταν με τη θαυμαστή του μεταβλητότητα καλώντας πότε τον ένα πότε τον άλλο δάσκαλο και γράφοντας μπόλικα βιβλία.
Ο λόρδος Τζον Πέντλαντ είχε μελετήσει για κάποιο διάστημα στην Αγγλία με τον Ουσπένσκι μα εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και ανέλαβε τη γενική καθοδήγηση των ομάδων του Γκουρτζίεφ εκεί. Η Μαντάμ Ντε Σάλτσμαν (που έκανε παιδί με τον Γκουρτζίεφ) συνέχισε μια γενική εποπτεία μετά τον θάνατο του Γκουρτζίεφ. Και στην Αμερική και στην Ευρώπη δημιουργήθηκαν ιδρύματα και εταιρείες Γκουρτζίεφ.
6. Η κα Ντε Σάλτσμαν και μερικοί άλλοι ένιωσαν πως κάτι έλειπε από τη διατύπωση της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ και εισήγαγαν κάποια μορφή Διαλογισμού. Ο Γκουρτζίεφ ο ίδιος κατά καιρούς τόνιζε την ανάγκη για άσκηση βαθιάς ανάπαυσης του νου.
Σήμερα υπάρχουν πολλές ομάδες και σχολές σε πολλές χώρες. Πολλές από αυτές δέχονται καθοδήγηση από τα Ιδρύματα Γκουρτζίεφ σε ΗΠΑ κι Ευρώπη. Άλλες λειτουργούν αυτόνομα και τροποποιούν την αρχική διδασκαλία όπως το θεωρούν αναγκαίο – συχνά προσθέτοντας νέες ασκήσεις ή αφαιρώντας παλαιές.
Κανείς από όσο ξέρω, εκτός του Τζον Μπένετ και τις ανεπαρκείς προσπάθειές του, δεν επιχείρησε σοβαρά να βρει την αρχική διδασκαλία, αν όχι τις πηγές του Γκουρτζίεφ. Ίσως κάτι τέτοιο να είναι αδύνατο πλέον αφού ο Γκουρτζίεφ δεν άφησε πληροφορίες.
