1. Μετά τον Αύγουστο 1916 και την τηλεπαθητική επικοινωνία που ο Γκουρτζίεφ ξεκίνησε στον Ουσπένσκυ στη Φινλανδία, τέτοιες εμπειρίες δεν φαίνονται να επαναλήφθηκαν. Ούτε ο Γκουρτζίεφ ούτε ο Ουσπένσκυ ούτε κανείς άλλος μαθητής (με μερικές εξαιρέσεις που θα εξετάσω σε άλλο άρθρο) αναφέρουν παρόμοιες εμπειρίες. Πιθανόν να υπάρχουν τέτοιες περιγραφές σε μεταγενέστερες δημοσιεύσεις που δεν έχω διαβάσει ή ακούσει μα σίγουρα όχι στις πρώιμες, ως το 1960 ας πούμε, οπότε οι αναμνήσεις θα ήταν νωπές σχετικά.
Αυτό μου φαίνεται πολύ παράξενο διότι θα περίμενα πως με τα χρόνια και το βάθεμα της εμπειρίας τέτοια φαινόμενα θα ήταν συχνότερα. Πως εξηγείται;
Για τον Ουσπένσκυ δεν έχω απαιτήσεις ή προσδοκίες: δεν νομίζω πως κατάφερε πολλά στην ανάπτυξη της οντότητας και αυτοσυνειδησίας. Μα ο Γκουρτζίεφ ήταν διαφορετική περίπτωση. Οι μαθητές του γράφουν επανειλημμένα για την αίσθηση που είχαν ότι τους ζύγιζε στη ματιά του ή έφθανε στα εσώψυχα τους και γνώριζε τις σκέψεις και παρορμήσεις τους. Ο ίδιος ο Γκουρτζίεφ παρουσιάζεται να μιλάει και να φέρεται σα να έχει έλεγχο πάνω σε αυτές τις δυνάμεις και σε συγκεκριμένες κατάλληλες συνθήκες θα μπορούσε να παράγει με τη θέλησή του τέτοιες εμπειρίες. Μόνο που δεν το έκανε!
2. Από τον Αύγουστο 1916 ως τον Οκτώβριο 1949 οπότε ο Γκουρτζίεφ αποδήμησε, θα πρέπει σε αυτά τα 33 έτη να υπήρξαν κάποιες «κατάλληλες συνθήκες». Ας πάρουμε λοιπόν τα γεγονότα χρονολογικά.
Τον Ιούλιο 1920 ο Γκουρτζίεφ φθάνει στην Κωνσταντινούπολη όπου συναντά πολλούς καινούργιους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τον αποκρυφισμό και την εργασία του: πχ Μουράβιεφ, Μπένετ και μέλλουσα 2η σύζυγο κα Μπόμοντ, πρίγκιπα Σαμπαχαντίν. Αλλά τίποτα δεν ακούγεται.
Μετά από ένα έτος και αφού δεν κατόρθωσε να εδραιώσει το Ινστιτούτο για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου εκεί, ο Γκουρτζίεφ πάει στο Βερολίνο (Νοεμ. 1921) για μια νέα απόπειρα ίδρυσης του Ινστιτούτου του. Συναντά πολλούς αξιόλογους ανθρώπους αλλά πάλι δεν καταφέρνει κάτι.
Επισκέπτεται το Λονδίνο με κάποια βοήθεια από τον Ουσπένσκυ κι εκεί δίνει διαλέξεις (Φεβ, Μαρ. 1922) και συναντά καινούριους ανθρώπους όπως ο Α.Ρ. Οράζ και ο Δρ. Μ. Νίκολ. Ούτε κι εδώ.
Έχοντας αποτύχει τόσο στην Αγγλία όσο και στη Γερμανία, ο Γκουρτζίεφ εγκαθίσταται στη Γαλλία.
3. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1922 το Ινστιτούτο ιδρύεται στο Château Prieuré στο Avon, 44 χλμ. από το Παρίσι κοντά στο Fontainebleau. Στη συνέχεια ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων, άντρες και γυναίκες, παλαιοί και νέοι γνωστοί έρχονται να μείνουν στο μεγάλο κτήμα εκεί για να μελετήσουν υπό την καθοδήγηση του Γκουρτζίεφ.
Από τους πρώτους που φθάνουν τον Οκτώβριο 1921 με τη σύσταση του Οράζ είναι η συγγραφέας Κάθριν Μάνσφιλντ που πάσχει από φυματίωση σε προχωρημένο στάδιο. Τον Ιανουάριο 1922 αυτή πεθαίνει ενώ έχει έλθει ο άντρας της για τη γιορτή του ρωσικού Νέου Χρόνου. Αν κάποιος χρειαζόταν ειδική φροντίδα και ανύψωση ήταν αυτή. Στους λίγους μήνες που έμεινε εκεί απέκτησε νέα αυτοπεποίθηση και κατανόηση. Αλλά σε όλες τις επιστολές που έστειλε σε συγγενείς και σε γνωστούς δεν υπάρχει μνεία κάποιας ασυνήθιστης εμπειρίας. Υπάρχει πολλή αισιοδοξία και σε μια επιστολή της ισχυρή πίστη (31/12/1921) πως η υγεία της σε 6 μήνες θα βελτιωνόταν. Αυτό δεν έγινε.
4. Πολλοί άλλοι έμειναν στο Ινστιτούτο ακολουθώντας τις αυστηρές πειθαρχίες που επέβαλλε ο Γκουρτζίεφ και συνίστατο σε παρατεταμένη και σκληρή σωματική εργασία, όπως κοπή δέντρων, σκάψιμο χαντακιών, γκρέμισμα ή κτίσιμο τοίχων, φύτεμα ή ξεχορτάριασμα, μαγείρεμα, καθαρισμός δωματίων κλπ.
Η λίστα μαθητών είναι μεγάλη – ως και 150 άτομα: το ζεύγος de Hartmann, η κα de Salzmann, οι Οράζ, Φρανκ Πίντερ, Μ. Νίκολ (με σύζυγο και παιδί), Δρ. Γιανγκ, η κα Page, ο Φ. Πίτερς και (Αυγ 1923) ο Τζον Μπένετ. Πολλοί από αυτούς έγραψαν βιβλία για την περίοδο αυτή της ζωής τους και τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ όπως την καταλάβαιναν. Κανείς όμως δεν αναφέρει κάποια εμπειρία σαν εκείνη του Ουσπένσκυ, δηλαδή την τηλεπαθητική επικοινωνία που περιγράφεται στο Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού, σ 260-265.
Ίσως δεν θα έπρεπε να περιμένουμε ο Γκουρτζίεφ ο ίδιος να γράφει για τέτοια φαινόμενα στα δικά του βιβλία – όπου πράγματι δεν αναφέρονται. Μα αν όντως υπήρξαν, τότε κάποιος από όλους αυτούς που έγραψαν για τον Γκουρτζίεφ θα ανέφερε το γεγονός – ο Μπένετ, ο Οράζ, ο Νοτ, η Κ. Χιουλμ κλπ.
5. Τον Αύγουστο 1924, μετά από ένα αυτοκινητικό ατύχημα στο οποίο ο Γκουρτζίεφ τραυματίστηκε σοβαρά, ο Γκουρτζίεφ αποφάσισε να σταματήσει την Εργασία και τα κανονικά προγράμματα στο Πριερέ κι έκλεισε το Ινστιτούτο διώχνοντας τους περισσότερους μαθητές, παρότι το κτήμα πουλήθηκε μόνο το 1934!
Πολλοί μαθητές έμειναν στη Γαλλία και τον επισκέπτονταν τακτικά, άλλοι τον ακολούθησαν στις ΗΠΑ όπου ταξίδευε κατά καιρούς και όπου ιδρύθηκαν νέες ομάδες σε διάφορες Πολιτείες. Αλλά κανείς από αυτούς επίσης δεν αναφέρει ασυνήθιστες εμπειρίες σαν του Ουσπένσκυ.
Δεν είναι εύκολο να γνωρίζει κανείς γιατί δεν επαναλήφθηκαν. Μόνο εικασίες μπορούν να διατυπωθούν.
α) Ίσως η εμπειρία του Ουσπένσκυ να ήταν φανταστική.
β) Ο Γκουρτζίεφ ίσως να αποφάσισε να μην εκδηλώσει ξανά τέτοια δύναμη.
γ) Ίσως ο Γκουρτζίεφ να έχασε, αν ποτέ είχε όντως, αυτή τη δύναμη.
