1. Ας στραφούμε σήμερα στον Γ. Ι. Γκουρτζίεφ που με τον ένα τρόπο ή τον άλλο επηρέασε τη ζωή εκατομμυρίων από το 1915 κι εξακολουθεί να επηρεάζει, κι εμένα και σας αναγνώστες, και θα συνεχίσει να επηρεάζει άλλους. Είχε αρχίσει να διδάσκει στη Μόσχα γύρω στο 1912 αλλά τον Απρίλιο του 1915 τον συνάντησε ο Ουσπένσκυ και ήταν ο Ουσπένσκυ που βοήθησε αρχικά και σε μεγάλο βαθμό να γίνει πλατιά γνωστός ο Γκουρτζίεφ.
Χιλιάδες βιβλία και άρθρα έχουν γραφτεί για τον Γκουρτζίεφ, για τη ζωή του, τη διδασκαλία του, τη δράση και τις δυνάμεις του, τις πηγές, τους μαθητές και γενικά τον μύθο. Από τη δεκαετία 1930 οπότε ο R. Landau αφιέρωσε ένα κεφάλαιο στον Γκουρτζίεφ (κι άλλο στον Ουσπένσκυ και άλλα σε άλλους αποκρυφιστές της εποχής) στο βιβλίο του God is my Adventure (1935 Nicholson & Watson, London), σχεδόν κάθε Γιάννης και Γιαννούλα που αντάλλαξε χαιρετισμό με τον Γκουρτζίεφ έγραψε άρθρο ή βιβλίο.
Προς τιμή της, η κα De Salzmann, παρότι τον γνώρισε καλύτερα από οποιονδήποτε για 30 χρόνια και απόκτησε παιδί μαζί του, δεν δημοσίευσε τίποτα η ίδια. Λέγεται πως κράτησε σημειώσεις από τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ κι ένα βιβλίο με το όνομα της παρουσιάστηκε το 2010, 20 χρόνια μετά τον θάνατό της το 1990 (non vidi)!!!
2. Δεν θα ασχοληθώ με τη διδασκαλία, τον τρόπο διδαχής, τη ζωή και τις επιτεύξεις του Γκουρτζίεφ παρά μόνο εντελώς περιστασιακά. Ότι γνωρίζω το γνωρίζω από δεύτερο χέρι, από δημοσιεύσεις και σπαστές αφηγήσεις παλαιότερων. Υπάρχουν εκατοντάδες δημοσιεύσεις, οι περισσότερες αναξιόπιστες, παραπλανητικές και πολλές γεμάτες φαντασιώσεις του συγγραφέα – ειδικά εκείνες που παρουσιάζουν τους δασκάλους του Γκουρτζίεφ – σαν του Bennett και του Lefort. Οι άνθρωποι ακόμα και σε αυτή τη σφαίρα δεν μπορούν να μην πουν ψέματα με στρεβλώσεις, ελλείψεις ή προσθήκες επιδεικνύοντας (ανύπαρκτες) γνώσεις.
Εδώ εξετάζω κάποια ερωτηματικά που δεν συνάντησα πουθενά σαφώς διατυπωμένα σε φιλικά ή εχθρικά κείμενα σχετικά με ορισμένες απόψεις του Γκουρτζίεφ.
Το πρώτο θέμα σχετίζεται με τις ευρέως γνωστές δυνάμεις του Γκουρτζίεφ, όπως η τηλεπάθεια και η διείσδυσή του στον ψυχολογικό κόσμο των άλλων, που οι πάντες του αποδίδουν. Και αρχίζω με την αφήγηση του Ουσπένσκυ στο Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού (260-63) όπου εξιστορεί την εκπληκτική εμπειρία του της τηλεπαθητικής επικοινωνίας.
3. Το επεισόδιο έλαβε χώρα στην κατοικία κάποιου Ε.Μ.Ν. στη Φινλανδία τον Αύγουστο του 1916, 15 μήνες μετά την πρώτη συνάντηση του Ουσπένσκυ με τον Γκουρτζίεφ. Ο Ουσπένσκυ ήθελε να δει «γνήσια γεγονότα» (=θαυμαστά, υπερφυσικά πράγματα) και ο Γκουρτζίεφ του υποσχέθηκε πως θα έχει τέτοιες εμπειρίες μα προηγούνταν άλλες πρακτικές.
Έτσι λοιπόν ένα βράδυ του Αυγούστου, ο Ουσπένσκυ με κατάπληξη αντιλήφθηκε πως ο Γκουρτζίεφ του μιλούσε τηλεπαθητικά και αργότερα μπόρεσε και ο Ουσπένσκυ να ανταποκριθεί τηλεπαθητικά με την αναμφίβολη βοήθεια του Γκουρτζίεφ. Η επίδραση αυτών των εμπειριών κράτησε για τον Ουσπένσκυ περίπου 3 βδομάδες, έτσι που όταν αυτός επέστρεψε στην Πετρούπολη ένιωθε αρκετά «ξύπνιος» και μπόρεσε μερικές φορές να δει στον δρόμο ανθρώπους «να περπατούν κοιμισμένοι»!
Ο Ουσπένσκυ συνειδητοποίησε τότε πως σε τέτοια υψηλότερη κατάσταση συνειδησίας «πολλά πράγματα μπορούσαν να ιδωθούν που δεν βλέπουμε στη συνηθισμένη μας κατάσταση» (Αναζητώντας… 265)
4. Δεν αμφιβάλλω πως, σαν εμένα, πολλοί αναγνώστες του Αναζητώντας…, ή άλλων βιβλίων που παρουσίαζαν τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ, ενθουσιάστηκαν με τις νέες εσωτερικές ιδέες για τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν με τους διάφορους κόσμους του και για τη δυνατότητα ανέλιξης σε ανώτερα επίπεδα οντότητας ή έστω παροδικής εμπειρίας ανώτερης συνειδήσεως. Μα όταν τελικά έχει κανείς αφομοιώσει με την «κατώτερη διάνοια» την ορολογία και το θεωρητικό σύστημα των οκτάβων, των κόσμων και των «ψυχολογικών κέντρων» μέσα μας, εκείνο που μένει και σε έλκει ωθώντας σε παραπέρα σε αναζήτηση κι εργασία είναι η επιθυμία για εμπειρία ανώτερης συνειδησιακής κατάστασης.
Ο Ουσπένσκυ δεν κατόρθωσε ποτέ, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες (εκτός από μια εντελώς αναξιόπιστη περίπτωση που θα εξετάσω λεπτομερώς αργότερα), να προκαλέσει παρόμοιες εμπειρίες στον εαυτό του ή σε άλλους.
5. Είναι πολύ παράξενο που ούτε ο Γκουρτζίεφ, όμως, δεν φαίνεται να επαναλαμβάνει τέτοια φαινόμενα με άλλους. Ούτε ο ίδιος αναφέρει σε βιβλία του ούτε άλλοι σε δικά τους πως υπήρξαν τέτοιες ασυνήθιστες εμπειρίες.
Oι συγγραφείς όλοι σχεδόν αναφέρουν τη διαπεραστική ματιά του Γκουρτζίεφ και την αίσθηση που είχαν πως εκείνος εισχωρούσε στις σκέψεις και διαθέσεις τους, και είμαι βέβαιος πως αυτό ίσχυε σε πολλές περιπτώσεις. Κανείς όμως δεν τεκμηριώνει την αφήγησή του με επαρκείς, πειστικές πληροφορίες.
Ο J. Bennett αναφέρει κάποιες εξωσωματικές εμπειρίες που είχε μα αυτές δεν οφείλονταν στην επίδραση του Γκουρτζίεφ. Δύο άλλες περιγραφές που θα εξετάσω αργότερα είναι αναξιόπιστες.
Για τις υπερφυσικές δυνάμεις του Γκουρτζίεφ έχουμε, λοιπόν, μόνη και σίγουρη (;) τη μαρτυρία του Ουσπένσκυ.
