1. Στον πρόλογο στη 2η έκδ του Ένα Νέο Πρότυπο του Σύμπαντος (1934) ο Ουσπένσκυ διακρίνει ανάμεσα στην κοινή διάνοια που όλοι γνωρίζουμε κι έχει διαβαθμίσεις που αναγνωρίζουμε σε ανθρώπους από τα πιο χαμηλά επίπεδα, ως τους εκλεκτούς ειδικούς σε ακαδημαϊκές κι επιστημονικές δραστηριότητες και αυτήν που αποκαλεί «ανώτερη διάνοια» (higher mind) η οποία δεν είναι τόσο γνωστή.
Εξίσου σημαντικός είναι ο διαχωρισμός μεταξύ της κοινής «λογικής μεθόδου» που συνοδεύει την κατώτερη διάνοια και της «ψυχολογικής μεθόδου» που συνοδεύει την ανώτερη διάνοια. Η τελευταία συνδέεται με «εσωτερική γνώση» (κι «εσωτερική μέθοδο») που ξεχωρίζει από τις γνωστές μας κοινές γνώσεις (την κοινή πληροφορηση) σε κάθε τομέα της ανθρώπινης έρευνας και μελέτης.
O Ο αναφέρει και την ύπαρξη «ελαττωματικής σκέψης/μεθόδου» που παράγει δεισιδαιμονίες, συνωμοσιολογίες, φαντασιακές θεωρίες και διάφορες φήμες που γίνονται οι επικρατούσες ιδέες της εποχής. Η ψυχολογική μέθοδος (και, πολύ περισσότερο, η εσωτερική γνώση) βλέπει τις γελοιότητες της «ελαττωματικής σκέψης» και τους περιορισμούς της κατώτερης διάνοιας, αποδέχεται την ανώτερη διάνοια και προσπαθεί να την φθάσει.
2. Ένα παράδειγμα για τα σφάλματα της «λογικής διάνοιας» και μεθόδου της είναι «οι αιτίες της οικονομικής και πολιτικής κρίσης» (από το κραχ του 1929 μέχρι το 1934) που αποδίδονται σε πολλά φαινόμενα «εκτός εκεί όπου βρίσκεται». Και που είναι αυτό;
«Οι αιτίες της κρίσης», γράφει, «ζουν στην ύπαρξη της Σοβιετικής κυβέρνησης στη Ρωσία και στην αναγνώριση και στην υποστήριξη αυτής της κυβέρνησης από άλλες (σ XV).
Τέτοια υπόδειξη δεν είναι απλώς λαθεμένη, είναι εξωφρενική!
Αν ο Ο εφάρμοζε την ψυχολογική του μέθοδο (και ακόμα καλύτερα, την «εσωτερική») που εξετάζει π.χ όχι μόνο κάθε εσωτερική άποψη ενός δωματίου («ψυχολογική») αλλά και τη θέση του στο κτίριο και το κτίριο στην κοινωνία και στο ευρύτερο περιβάλλον κλπ, θα έβλεπε πως υπήρξαν οικονομικές και πολιτικές κρίσεις πολύ πριν τη νεότευκτη κυβέρνηση Μπολσεβίκων στη Ρωσία.
Είναι σχεδόν απίστευτο πως δεν φαίνεται να γνωρίζει αυτό το γεγονός και δεν έκανε καμιά προσπάθεια να το ερευνήσει!
3. Στο πλατύτερο ιστορικό πλαίσιο, που θα αντιστοιχούσε στην ευρύτερη περιοχή του κτιρίου με το ενδιαφέρον δωμάτιο, υπήρξαν πολιτικές και οικονομικές κρίσεις τόσο στην ίδια τη Ρωσία (πόλεμος 1914, μίνι επανάσταση 1905 κλπ) όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη – επαναστάσεις το 1848 και Ναπολεόντιοι πόλεμοι νωρίτερα. Υπήρχε απύθμενη φτώχεια που επηρέαζε εκατομμύρια ανθρώπους στις πλουσιότερες χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία), λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της βιομηχανίας και του εμπορίου μα και της τεχνολογίας μετά από τις απάνθρωπες περικλείσεις γαιών στα τέλη του 18ου αιώνα που οδήγησαν τις μάζες των ακτήμονων σε ανεργία και πείνα.
Όχι μόνο δεν υπήρχε η Σοβιετική κυβέρνηση των Μπολσεβίκων, μα και ο μαρξισμός και ο σοσιαλισμός εμφανίστηκαν μετά από αυτά τα θλιβερά φαινόμενα στην Ευρώπη και στην Αμερική.
4. Η πραγματική αιτία της κρίσης του 1930 ήταν η άγνοια των φυσικών νόμων στην οικονομία, η απληστία για πλούτο και απόλαυση και η συνακόλουθη αλαζονεία. Αυτή η τριάδα είναι στα ριζά κάθε κρίσης στην ανθρώπινη ιστορία που ξέρουμε. Αυτή κάνει ορισμένους ασυνείδητους, πονηρούς ανθρώπους να εκμεταλλεύονται και να εξαπατούν άλλους και να σφετερίζονται για πάρτη τους αγαθά που δίνονται δωρεάν από το Σύμπαν να τα απολαμβάνουν όλοι.
Η άμεση αιτία για το κραχ του 1929 (και η μεταγενέστερη παρατεταμένη κρίση) ήταν η υπέρμετρη κερδοσκοπία στα χρηματιστήρια (και στις αγορές). Την ίδια ώρα όμως οι τιμές γαιών ανέβαιναν αλματωδώς στη Φλόριδα (και αλλού) καθώς οι προσοδοθήρες ήθελαν να καρπωθούν τις αυξανόμενες αξίες των τοποθεσιών που διογκώνονταν λόγω της αύξησης το πληθυσμού (μετά τις φοβερές απώλειες του πολέμου 1914-1918), την πρόοδο της τεχνολογίας και την ανάπτυξη σε πολλούς άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής.
5. Αντί να εξετάσει την κρίση στο ιστορικό και γεωπολιτικό της πλαίσιο, ο Ο αποκαλεί την κυβέρνηση των Μπολσεβίκων «πανούκλα» και λέει πως αν έχεις επαφές με ανθρώπους που πάσχουν από αυτή, θα την αρπάξεις κι εσύ.
Ναι, η επανάσταση των Μπολσεβίκων είχε, όπως γράφει ο Ο, κάτι από τη φύση της πανούκλας αλλά δεν εξερράγει ξαφνικά σε μια παραδεισένια Ρωσία.
Αν δεν υπήρχε μεγάλη αδικία στη Ρωσία, όπως επεσήμαναν ο Τολστόι, ο Γκόρκι και τόσοι άλλοι, δεν θα υπήρχαν τόσες ταραχές στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και δεν θα πετύχαινε η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.
Ναι, η Σοβιετική εξουσία από τις μέρες του Λένιν προσπάθησε να δρομολογήσει επαναστάσεις σε πολλές χώρες εκτός Ευρώπης ως και την Περσία, την Ινδία και την Κορέα (D. Volkogonov 1994: Lenin, Νέα Υόρκη, σελ. 394-5, 400-1). Δεν κατόρθωσε όμως να υπονομεύσει τις ισχυρές δημοκρατίες της Δύσης. Με την ανώτερη «εσωτερική» του προσέγγιση ο Ο όφειλε να γνωρίζει πως η κρίση του 1930 είχε εγχώρια κοινωνικά και ψυχολογικά αίτια – όχι τη υποδαύλιση των Μπολσεβίκων.
4 Comments
Ανώνυμος
Αρκετοί θα κατονόμαζαν το ΚΚΕ ως πηγή των οικονομικών (και άλλων) προβλημάτων στην σύγχρονη Ελλάδα. Το σκεπτικό είναι απλοϊκό: έχοντας στη μία άκρη του λεγόμενου "πολιτικού φάσματος" ένα μάτσο ψεύτες που τάζουν επίγειους παραδείσους έχοντας επίγνωση του ότι ποτέ δεν θα χρειαστεί να τιμήσουν τις υποσχέσεις τους, εγκαθιστάς έναν παραμορφωτικό φακό πάνω στα πάντα, ώστε πλέον να είναι αδύνατο να επικρατήσει λογική.
Για παράδειγμα, στο ερώτημα πόσες πρέπει να είναι οι "εργάσιμες" ημέρες της εβδομάδος, η απάντηση είναι προφανώς "επτά". Από τις επτά, αφαιρούμε μία επειδή οι κάτοικοι θέλουμε να ασκήσουμε λατρευτικά ή άλλα λεπτότερα καθήκοντα (λέμε τώρα) και μένουν έξι. Και μετά αφαιρούμε άλλη μία, επειδή έτσι κάπνισε στους κομμουνιστές, έτσι δεν είναι;
Δείτε επίσης οποιοδήποτε πολιτικό τηλεοπτικό πάνελ: θα μιλήσει ο ένας, θα μιλήσει ο άλλος, θα μιλήσει ο τρίτος και μετά θα μιλήσει και ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ, ο οποίος θα κάνει τους άλλους να φαίνονται ως εργατοαιμοδιψή καθάρματα, βέβαιος πως η πανηλίθια κοσμοθεωρία του θα απάλλασε τον "εργάτη" από τα προβλήματά του.
Ο αγαπητός Ο, είδε την πατρίδα του να αφανίζεται από τους μπολσεβίκους. Τι να τις κάνει τις "συμπαντικές αρχές" που επικαλείστε, όταν έχει μπροστά στα μάτια του το απόλυτο αίσχος; Οι πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης (και άλλες) υποτίμησαν το πόσο διαδεδομένη θα έφτανε να είναι η κομμουνιστική αντίληψη, όπως ακριβώς είχαν υποτιμήσει τη δυναμική της ανόδου του Αδόλφου. Δεν είδαν αρκετά μακρυά ώστε να προστατεύσουν τους ανθρώπους τους από αυτή την ιδεολογική εισβολή ανοησίας. Οι απόπειρες για επανάσταση ίσως απέτυχαν (όπως γράφετε) αλλά είναι μάλλον αδύνατο να βρεθεί σύγχρονο Σύνταγμα χωρίς να έχει λερωθεί από αυτές τις απαράδεκτες ιδέες.
Απλοϊκό λοιπόν το σκεπτικό, αλλά ορθό παρ' όλα αυτά και όχι "εξωφρενικό", όπως γράφετε. Δεν δηλώνει υπερ-άνθρωπος ο Ο, στοχαστής δηλώνει. Είναι απόλυτα αναμενόμενο ότι θα έχει προτιμήσεις στο ποιους θα μέμφει και θα απαξιώνει, όπως όλοι μας.
Θα ήταν αντικείμενο αρνητικής κριτικής, αν δήλωνε πως διατυπώνει συμπαντικές αρχές και έγραφε ανοησίες. Δεν κάνει αυτό όμως.
Νικόδημος
Αγαπητέ Ανώνυμε,
Προφανώς δεν διαβάζετε τις δεκάδες αντικομμουνιστικά άρθρα που έχω γράψει στο αυτό ιστολόγιο.
Τα σχόλιά σας είναι άσχετα με τον Ουσπένσκυ και αυτά που γράφω εγώ.
Η χρεοκοπία του Τρικούπη και οι χιλιάδες Θεσσαλοί τους οποίους δέχτηκε μεν η μικρή Ελλάς για να μεγαλώσει, μα τους μετέτρεψε σε ζώα για τους μεγαλο-τσιφλικάδες κι “ευεργέτες” του Έθνους (δίχως σχολεία και περίθαλψη υγείας, δίχως καν εκκλησίασμα, και με αμοιβή λίγη μόνο μπομπότα) δεν ήταν έργο των τότε ανύπαρκτων κομμουνιστών. Η καταστροφή της χώρας ξεκίνησε ήδη από τη γέννησή της το 1828.
Ανώνυμος
Σας παρακαλώ να φιλοδωρείτε με αυτά τα δημοσιογραφικά "προφανώς", περισσότερο κατάλληλο ακροατήριο. Δεν σας κατηγόρησα για κάτι, ώστε να χρειάζεται απάντηση σε αυτό το επίπεδο. Δεν ξέρετε ούτε αν σας διαβάζω τακτικά, ούτε για πόσο καιρό. Μην τοποθετείστε για πράγματα που δεν ξέρετε.
Έχετε αυτοχριστεί ικανός να ασκείτε κριτική στον Ουσπένσκυ (σε δύο γλώσσες μάλιστα) επί τη βάσει πως έχετε πρόσβαση σε κάποιο είδος γνώσης που αυτός δεν είχε. Δεν περιμένετε κάποιο είδος απάντησης; Και λάβατε την ηπιότερη δυνατή, μία απλή και ευγενική υπενθύμιση δηλαδή πως ο Ουσπένσκυ (και λόγω της προσωπικής του εμπειρίας) μπορεί κάλλιστα να έβλεπε στην κομμουνιστική ιδεολογική απειλή πολύ περισσότερα από τους σύγχρονούς του, οπότε επέλεξε να υπογραμμίζει αυτό, αντί να αερολογεί με γενικότητες περί "αρχών της Οικονομίας", ορθών τε και λανθασμένων ομού.
Όσο για την τελευταία σας παράγραφο, ειλικρινά δεν μπορώ να φανταστώ γιατί την γράψατε. Δεν είπε κανείς ότι τα προβλήματα του πλανήτη ξεκίνησαν με τους κομμουνιστές. Και να πάλι το ότι κάθεστε και απαντάτε σε ισχυρισμούς που δεν έγιναν.
Θυμάμαι πριν κάποιο καιρό είχατε προτείνει σε κάποιον να σταματήσει να σας διαβάζει, καθότι εσείς δεν πρόκειται να αλλάξετε. (Όχι δεν ήμουν εγώ). Το μέσο που επιλέξατε όμως, δεν σας δίνει τη δυνατότητα να πάρετε εσείς αυτή την απόφαση.
Νικόδημος
Ευχαριστώ!