2. Εσωτερισμός: Προετοιμασία;

1. Συνάντησα τον Ουσπένσκυ στο βιβλίο του Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού, το καλοκαίρι στο τέλος της δεκαετίας του 1950, όντας νέος φοιτητής στο Λονδίνο. Τα Αγγλικά μου ήταν ευτυχώς αρκετά καλά ώστε να το διαβάσω σε λίγες ημέρες. Με σόκαρε, με ενθουσίασε και με γέμισε με θαυμασμό και λαχτάρα. Αυτό ήταν. Αναγνώρισα τις κύριες ιδέες ως γνώση που αναζητούσα πολύ νωρίτερα. Μα ταυτόχρονα ένιωθα πως ίσως δεν ήμουν έτοιμος για τέτοια εργασία.

Ένας γνωστός μεγαλύτερης ηλικίας μου το είχε συστήσει και τον ζάλισα με ερωτήσεις. Απαντούσε όσο καλύτερα μπορούσε, μα παρότι παρακολουθούσε μια Σχολή, όπως μου εκμυστηρεύθηκε, δεν γνώριζε πολλά. Στη συνέχεια μου σύστησε και άλλα βιβλία, όχι μόνο του Ουσπένσκυ. Διάβασα το A New Model of the Universe, μεταφρασμένο τώρα στα Ελληνικά από τον Χ. Γαλανόπουλο ως Ένα Νέο Πρότυπο του Σύμπαντος (1997, Πύρινος Κόσμος). Αυτό ήταν πιο δύσκολο. Μερικά κεφάλαια έμειναν ακατανόητα ακόμα και μετά από δεύτερη ανάγνωση. Μετά ακολούθησε το The Psychology of Man’s Possible Evolution – Η Ψυχολογία της Δυνατής Εξέλιξης του Ανθρώπου και άλλα.

2. Σιγά-σιγά αναδύθηκε μια όχι πολύ καθαρή εικόνα για τον Ουσπένσκυ και τον Γκουρτζίεφ. Ο Ουσπένσκυ έγραφε πολύ ωραία με σαφήνεια και τάξη, μα φυσικά το σύστημα ήταν στην πραγματικότητα του Γκουρτζίεφ. Από την άλλη, ο Ουσπένσκυ είχε κάνει πολλή εργασίασε αυτή την κατεύθυνση μόνος του προτού συναντήσει τον Γκουρτζίεφ και είχεδημοσιεύσει αρκετά αποτελέσματα από τις έρευνές του, συνοπτικά στο Tertium Organum – Τρίτο Όργανο. Βιβλία του Γκουρτζίεφ διάβασα πολύ αργότερα.

Μερικοί κακόγλωσσοι έλεγαν πως πριν συναντηθούν τον Απρίλη του 1915 ο Γκουρτζίεφ είχε λογοκλέψει τη δουλειά του Ουσπένσκυ για τις τέσσερις (και ανώτερες) διαστάσεις. Μα αυτό είναι σαχλαμάρα. Οι ίδιοι και άλλοι διέδιδαν πως ο Γκουρτζίεφ είχε τρελαθεί και πως είχε χάσει τη σύνδεσή του με τον Εσώτερο Κύκλο της γνώσης και κατανόησης. Άλλοι πάλι κατηγορούσαν τον Ουσπένσκυ πως είχε κλέψει ή διαστρεβλώσει τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ.

3. Οι κακόφημες διαδόσεις για τον Γκουρτζίεφ μου φαίνονταν γελοίες. Γιατί αυτοί που τις προωθούσαν δεν μπορούσαν να έχουν επαφή με τον Εσώτερο Κύκλο ή να γνωρίζουν τη σύσταση και τη φύση του. Ούτε ήταν ο Γκουρτζίεφ τόσο κοινός άνθρωπος ώστε να ξέρουν αν είχε τρελαθεί. Ως χαρακτήρας ήταν δύκολο να αποτιμηθεί διότι όλοι όσοι τον γνώριζαν τόνιζαν τη μεγάλη δυσκολία να εκτιμήσει κάποιος αντικειμενικά τον χαρακτήρα του, διότι παρουσίαζε πολλές και έντονες αλλαγές προσωπικότητα: ήταν ο Γκουρτζίεφ εξαιρετικό ηθοποιός κι έτσι έμενε μάλλον αινιγματικός.

Το πρόβλημα με τον Γκουρτζίεφ, όπως το βλέπω τώρα, είναι πολύ διαφορετικό και θα το εξετάσω λεπτομερώς αργότερα. Διότι μπορεί κάποιος να ισχυρίζεται πως κατέχει την αλήθεια και την προωθεί, όμως αυτό δεν σημαίνει πως όντως την κατέχει και την προωθεί με ορθό τρόπο. Το ίδιο ισχύει για τον Ουσπένσκυ και τη δική του πλευρά.

4. Υπάρχει ένα κεφάλαιο στο Ένα Νέο Πρότυπο… του Ουσπένσκυ που εξακολουθεί να μου φαίνεται ακατανόητο και αβυσσαλέα εσφαλμένο. Αλλά προτού το κοιτάξουμε ας ασχοληθούμε μ’ ένα άλλο θέμα.

Ο Ουσπένσκυ ήθελε ως μαθητές «προετοιμασμένους» ανθρώπους, όχι όπως ο Γκουρτζίεφ που δεχόταν οποιονδήποτε –όπως έλεγε ο Ουσπένσκυ. Και αυτός έλεγε ο Ουσπένσκυ, ήταν ένας λόγος που τον ώθησε να διακόψει με τον Γκουρτζίεφ.

Μα πως «προετοιμάζεται» κάποιος για τέτοια εργασία και πως, ας πούμε, κάποιο μέλος ομάδας του Ουσπένσκυ θα τον αναγνώριζε;

Οπωσδήποτε ορισμένοι δείχνουν ενδιαφέρον νωρίς ή αργά, εκδηλώνουν έφεση προς τέτοιου είδους εργασία. Αλλά πως μπορεί ο άλλος να ξέρει κατά πόσο αυτή η έφεση είναι γνήσια; Θα μπορούσε ο ενδιαφερόμενος να προσποιείται και να επιθυμεί άλλα πράγματα – γνωριμίες, χρήματα, σύντροφο ή και λίγη γνώση που ο ίδιος θα χρησιμοποιήσει για να φτιάξει μια δική του «Σχολή» και παρόμοια. Και ο Γκουρτζίεφ και ο Ουσπένσκυ έπεσαν έξω σε πολλές περιπτώσεις με λάθος επιλογές.

5. Δεν μπορεί όμως να είναι μόνο κάποιο «ενδιαφέρον». Οι πολυποίκιλες εμπειρίες της ζωής με τις ενοχλήσεις και συμφορές που μπορεί να αναγκάσουν κάποιον να ψάξει για τις βαθύτερες και αληθινές αιτίες των γεγονότων, για κρυμμένες κινητήριες δυνάμεις στον χαρακτήρα του, ή γενικότερα για το «νόημα της ζωής».

Θυμάμαι να απορώ στην εφηβεία μου για το σχεδόν ακατάπαυστο κυκλωτό σκέψιμο, τα σκαμπανεβάσματα των συγκινήσεων που άλλαζαν συχνά δίχως κάποια εξωτερική αιτία – από τη χαρά στη μελαγχολία, στην οργή, στον ενθουσιασμό κλπ – και κάποια επιδειξιομανία εξυπνάδας.

Γιατί δεν είχα έλεγχο σε αυτές τις τάσεις; Γιατί τόσες επιθυμίες;

Γιατί ένιωθα έλξη προς τα κορίτσια;

Πως παρουσιάζονταν οι λεγόμενες ιδιοφυΐες σαν τον Αϊνστάιν και τον Γαλιλαίο, τον Βιβάλντι και τον Ντα Βίντσι, τον Πλάτωνα, τον Πυθαγόρα, τον Λάο Τσε;