1. Τον Ιούνιο 1945, ένα έτος μετά την εκδίωξη των Ναζί από την Πολωνία, οι κομμουνιστές του Β. Bierut και V. Gomulka συμφώνησαν με τους φιλελεύθερους του S. Mikolajczyk στη Μόσχα να σχηματίσουν την TRJN Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας – προσωρινή ως τις εκλογές του 1947.
Ο Mikolajczyk ήταν ο νόμιμος εκλεγμένος πρωθυπουργός σε εξορία στο Λονδίνο στη διάρκεια του πολέμου, μα δέχτηκε τη θέση του δεύτερου αναπληρωτή πρωθυπουργού με τον Gromulka ως πρώτο αναπληρωτή και με τον Osóbka-Moronoski ως πρωθυπουργό και τον Bierut ως πρόεδρο.
Οι κομμουνιστές αριθμούσαν μόνο μερικές χιλιάδες. Οι Ρώσοι δεν ήταν καθόλου αγαπητοί στην Πολωνία και οι Μπολσεβίκοι τόσο μισητοί όσο ήταν οι Πολωνοί για τον Στάλιν. (Ο Στάλιν είχε θανατώσει στις περιβόητες εκκαθαρίσεις του 1936-38 πάνω από 5.000 Πολωνούς κομμουνιστές που είχαν καταφύγει στη Σοβιετία όταν η κυβέρνησή τους είχε κηρύξει παράνομο το αντίστοιχο ΚΚΠ!)
2. Το 1892 ιδρύθηκε στο Παρίσι το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ένας εκ των ιδρυτών ήταν ο στρατηγός Joseph Pilsudski, ο οποίος αργότερα το 1920 νίκησε τους Ρώσους στον Ρωσο-Πολωνικό πόλεμο ντροπιάζοντας τον μπολσεβίκο στρατηγό Tukhachevsky (που εκτελέστηκε το 1936), τον Τρότσκι ως ηγέτη του Κόκκινου Στρατού, τον Στάλιν ως πολιτικό κομισάριο και, φυσικά, τον αλαζόνα Λένιν.
Λίγο νωρίτερα, το 1918 είχε ιδρυθεί το ΚΚΠ που αντιπολιτευόταν τους σοσιαλιστές του Πιλσούντσκι μα ποτέ τα μέλη του δεν ξεπέρασαν μερικές χιλιάδες.
Το ΚΚΠ φυτοζωούσε και ο Στάλιν αφού εκτέλεσε τους περισσότερους κομμουνιστές στη Ρωσία το διέλυσε πλήρως. Διότι αυτοί οι Πολωνοί πάντα είχαν διατηρήσει ανεξαρτησία από την Κομιντέρν (την οποία επόπτευε το Κρεμλίνο) και διότι αυτοί είχαν υποστηρίξει το 1923 (μετά τον θάνατο του Λένιν) τον Τρότσκι ενάντια στον Στάλιν!
Μα ο Στάλιν είχε πεισθεί πως ένα ΚΚΠ ήταν αναγκαίο στην Πολωνία και τον Ιαν. 1942 άφησε να σχηματιστεί το PPR (Polska Partia Robotnicza Πολωνικό Κόμμα Εργαζομένων = ΚΚΠ) υπό την ηγεσία του Γκομούλκα, ο οποίος απεχθανόταν τις πρακτικές που γνώρισε στη Σοβιετία στη δεκαετία 1930 και γλύτωσε τις εκκαθαρίσεις έχοντας έγκαιρα γυρίσει στην Πολωνία όπου φυλακίστηκε.
3. Μόλις ο Κόκκινος Στρατός ανακατέλαβε την Πολωνία από τους Γερμανούς το 1944, ο Στάλιν ίδρυσε την Πολωνική Επιτροπή για Εθνική Απελευθέρωση (PKWN = Polski Komitet Wyzwolenia Norodowego) στο Lublin και δεν αναγνώριζε καμιά άλλη εκπροσώπηση εξουσίας για τη χώρα.
Με την προστασία και προώθηση του Κόκκινου Στρατού, αναδύθηκε σε ισχυρή πολιτική δύναμη το PPR, Κόμμα Εργαζομένων (=ΚΚΠ) του Γκομούλκα, το οποίο μεγάλωνε αδιάκοπα ξεπερνώντας το 1 εκμ μέλη το 1948.
Η τριετία 1945-47 ήταν κρίσιμη καθώς ο Στάλιν εγκαθίδρυσε ένα καθεστώς όμοιο με το Σοβιετικό και υπάκουο σε κείνο.
Στην Πολωνία τότε στάθμευαν περίπου 500.000 σοβιετικό στρατιωτικό προσωπικό. Στην ολομέλεια της ΚΕ του κόμματος ο Γκομούλκα γκρίνιαξε και είπε πως οι Πολωνοί κομμουνιστές είχαν γίνει “οι χειρότεροι πράκτορες της NKVD”, ενώ άλλοι είπαν πως ο Σοβιετικός Στρατός έπρεπε να φύγει από τη χώρα.
Εκείνη την περίοδο φυλακίστηκαν περίπου 150.000 Πολωνοί. Ως το 1953 πάνω από 70.000 καταδικάστηκαν και 8.700 δέχτηκαν τη θανατική ποινή. 20.000 πέθαναν στα κρατητήρια και στις φυλακές.
4. Επρόκειτο καθαρά για μια νέα φασιστική καθυπόταξη – αυτή τη φορά από τους σοβιετικούς Μπολσεβίκους.
Για τους Σοβιετικούς οι Πολωνοί μαχητές και αντιστασιακοί ήταν “ληστές και φασίστες” (κατά τον Στάλιν!) και γι αυτό φυλακίζονταν, εκτοπίζονταν ή εκτελούνταν.
Το 1945 δόθηκε αμνηστία στους παρτιζάνους οι οποίοι φανερώθηκαν τότε και στη συνέχεια φυλακίστηκαν. Επιπλέον ξεγελάστηκαν κι έδωσαν πληροφορίες για άλλους – συμπαθούντες και συνεργάτες που επίσης συνελήφθησαν.
Το 1947 το κόλπο επαναλήφθηκε. Και το γεγονός, πως αντί για 12 ή 15 χιλιάδες που αναμένονταν, παρουσιάστηκαν 53.000, έδειχνε την έντονη απέχθεια που ένιωθαν οι Πολωνοί κατά των Σοβιετικών.
Η εξαπάτηση από τους Σοβιετικούς εφαρμόστηκε και στις εκλογές διότι μόνο έτσι θα μπορούσε το PPR(=ΚΚΠ) να κερδίσει.
5. Το 1946 θα γίνονταν, υποτίθεται σύμφωνα με προηγούμενες διεθνείς συμφωνίες, εθνικές εκλογές. Αυτές αναβλήθηκαν για το 1947.
Στη θέση των εκλογών οι κομμουνιστές με τη στήριξη φυσικά των Σοβιετικών προκήρυξαν ένα δημοψήφισμα που έμεινε γνωστό ως Trzy razy tak “Τρεις φορές Ναι”! Ήταν απάντηση (Ναι/Όχι) σε τρεις ερωτήσεις: η κατάργηση του δεύτερου σώματος, δηλαδή της Γερουσίας, η κρατικοποίηση των Βιομηχανιών και η διατήρηση των δυτικών συνόρων.
Το PSL (Polski Stronnictuvo Ludowe Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα, γνωστό και ως Αγροτικό Κόμμα) του Mikolajczyk αντιτάχθηκε κυρίως στο πρώτο ζήτημα. Μα οι κομμουνιστές, παρότι μειοψήφησαν παρουσίασαν αλλοιωμένα νούμερα ψήφων (καλπονοθεία).
Η αλλοίωση εκλογικού αποτελέσματος επαναλήφθηκε το 1947 και ο Mikolajczyk και άλλοι αναγκάστηκαν να αυτοεξοριστούν.
Τον Σεπτ. 1948 ο Γκομούλκα εκδιώχθηκε από το Κόμμα και αργότερα, δίχως καμιά φανταχτερή δίκη, φυλακίστηκε. Το 1954 ελευθερώθηκε και το 1956 επανήλθε στην ηγεσία του νέου ΚΚΠ=Polska Zjednotzona Partia ‘Πολωνικό Ενωμένο Κόμμα Εργαζομένων’ όταν ο Bierut πέθανε λίγο μετά τις αποκαλύψεις του Χρουστσόφ για τον Στάλιν.
Αλλά το 1950 ως 1952 φυλακίστηκαν 49.500 αντιφρονούντες. Το 1951 πολλοί αντιστασιακοί εκτελέστηκαν στη Mokotow φυλακή και το 1953 εκτελέστηκε ο E.A.Fieldorf, ο Διοικητής του Armia Krajowa Απελευθερωτικού Στρατού, που πολέμησε και Γερμανούς και Ρώσους.
Η κατάσταση εξομαλύνθηκε κάπως μετά την εξέγερση των εργαζομένων στην Poznan, Ιούνιο 1956. Οι μισθοί αυξήθηκαν κατά 50%, τα χρέη της Πολωνίας μηδενίστηκαν και δόθηκαν ορισμένες ελευθερίες.
