1. Ο Λεωνίδας Καβάκος, ο ταλαντούχος βιολιστής και αρχιμουσικός (αναγνωρισμένου διεθνούς κύρους πλέον) έδωσε συνέντευξη στην κα Α. Τσιφτσή στο κανάλι της Βουλής και την παρακολούθησα (1ο μέρος 9/12/18) διότι, με την πείρα που έχει και ίσως κάποια έμφυτη διαίσθηση, λέει συνετά πράγματα. Στη συνέντευξη αυτή μίλησε για πολλά ενδιαφέροντα πράγματα και για το ταλέντο.
‘Το ταλέντο’, είπε, ‘δεν το αποκτάς μέσω δουλειάς κι επιμονής’. Εδώ η κα Τσιφτσή θυμήθηκε λόγια του Σοπενχάουερ ‘Το ταλέντο σου δεν είναι δικό σου’!
Ο Καβάκος συνέχισε τη δική του σκέψη: ‘Είναι μία βοήθεια που έρχεται, από όπου έρχεται, στον συγκεκριμένο άνθρωπο να διανύσει στον ίδιο χρόνο ζωής πολύ μεγαλύτερη απόσταση από όση διανύουν άλλοι άνθρωποι σε συγκεκριμένους τομείς… Επιτρέπει να προχωρήσει ο άνθρωπος που ίσως δίνει ένα παράδειγμα στη γενιά του…’
2. Προτού εξετάσω πιο αναλυτικά τα λόγια του Καβάκου (και του Σοπενχάουερ), υπενθυμίζω την παραβολή του Ιησού στο Κατά Ματθαίο 25.14-30. Εδώ ένας άρχοντας πριν ταξιδέψει δίνει τάλαντα (=χρήματα) σε πέντε δούλους του – 5,4,3,2,1 και αργότερα τους ρωτά τι τα έκαναν. Όλοι τα επένδυσαν και τα διπλασίασαν. Μόνο ο τελευταίος έθαψε το δικό του μέσα στη γη. Ο άρχοντας του το πήρε, τον κατσάδιασε και τον έδιωξε.
Είναι φανερό πως τα τάλαντα της παραβολής συμβολίζουν ταλέντα, αλλού μεγάλο ταλέντο, αλλού μικρότερο. Αυτό είναι δοσμένο σε όλους μα είτε μεγάλο είτε μικρό, πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Αν δεν χρησιμοποιηθεί, θα αποδυναμωθεί, θα ατονίσει, θα χαθεί. Και αυτό είναι το νόημα στα νουθετικά λόγια του άρχοντα πως ‘Σε όποιον έχει, σε αυτόν θα δοθούν περισσότερα, ενώ όποιος δεν έχει [αυξήσει το ταλέντο], θα χάσει και όσο έχει’!
Η παραβολή μας λέει πως ταλέντο δίνεται σε όλους, μα τελικά όσοι δεν το χρησιμοποιούν χάνουν την εύνοια του δωρητή, δηλαδή της Μητέρας Φύσης.
3. Ο Καβάκος φαίνεται να νομίζει πως ταλέντο δίνεται (από τη Φύση) μόνο σε ορισμένους ανθρώπους. Αμέσως μετά αναφέρθηκε στον Μότσαρτ ο οποίος όντως ξεχωρίζει ακόμα και από άλλους μουσικοσυνθέτες. Οι συνθέσεις που ο Μότσαρτ δημιούργησε σε 30 τόσα χρόνια (πέθανε στα 35), χρειάζονται περίπου 70, είπε ο Καβάκος για να αντιγραφούν από κάποιον. 70 χρόνια όχι να τα συλλάβει και να τα καταγράψει κάποιος, μα να τα αντιγράψει μόνο! Πιθανόν να υπάρχει κάποια υπερβολή εδώ, μα είναι συγχωρητέα.
Αλλά το στοιχείο που ο Καβάκος φαίνεται να προωθεί και στις δυο εξηγήσεις είναι αυτό της ποσότητας – μεγαλύτερη απόσταση και πολλά έργα.
Ναι, φυσικά ο ατάλαντος ή ολιγοτάλαντος άνθρωπος θα μάθει και θα εκτελέσει λιγότερα από τον ταλαντούχο στον ίδιο χρόνο. Μα δεν είναι μόνο ποσοτική η διαφορά. Υπάρχει και η άποψη της ποιότητας.
4. Ο Μότσαρτ όντως παρήγαγε πάνω από 600 συνθέσεις με, πέρα από σονάτες, συμφωνίες και κονσέρτα για διάφορα όργανα (πιάνο, βιολί, κλαρινέτο κλπ), πολλές εκκλησιαστικές συνθέσεις και όπερες. Αν αφαιρέσουμε τα 100 τόσο πρωτόλεια κομμάτια, έχουμε τουλάχιστον 500 ακόμα και όλα έχουν εξαιρετική ποιότητα, ενώ πολλά ανήκουν στις καλύτερες συνθέσεις όλων των εποχών στη δυτική μουσική.
Ο Καβάκος είπε πως στον Μότσαρτ λειτουργεί κάτι ανώτερο από ταλέντο.
Αντίστοιχος του Μότσαρτ στον κόσμο της ποίησης και του θεάτρου είναι ο Σαιξπήρος (16ος αιώνας, Αγγλία). Και αυτός στον τομέα του ξεχωρίζει τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα – αν και υπάρχει εξαιρετικό θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αριστοφάνης), στην Αρχαία Ινδία (Bhāsa Kālidāsa, Śūdraka), στην Ιαπωνία (Kibuki), στη Γαλλία και αλλού.
Σε αντίθεση με τον Μότσαρτ, που έχοντας πάρει εκπαίδευση από τον μουσικό πατέρα του έγραφε συνθέσεις από μικρό παιδί, μερικοί δραματογράφοι ξεκίνησαν μετά τα 25.
Ανάλογα με τις συνθήκες, λοιπόν, αλλού το ταλέντο εκδηλώνεται πολύ νωρίς και αλλού αργά.
Βέβαια, παραμένουν ερωτήματα. Γιατί στο άτομο αυτό και όχι σε άλλο; Γιατί σε συνθήκες ευνοϊκές ή όχι; Γιατί αλλού μουσική ή ποίηση, αλλού ζωγραφική, αλλού επιχειρηματικότητα ή ναυσιπλοΐα κλπ;
Και τελικά τι είναι το ταλέντο;
