Γεννημένος 26/3/1941, ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι Βρετανός εξελικτικός βιολόγος και είναι γνωστότατος στο ευρύτερο κοινό για τον αθεϊσμό του και την απόρριψη του δημιουργισμού (creationism) και του ευφυούς σχεδιασμού (intelligent design). Ειδικευμένος σε έναν μικρό κλάδο της επιστήμης, κάνει το σφάλμα να προσπαθεί να εξηγήσει την πραγματικότητα μέσα από το πρίσμα της δικής του στενής θεώρησης. Διότι, πολύ απλά, η εξελικτική βιολογία δεν είναι μια αυστηρή, πειραματική επιστήμη όπως η φυσική και η χημεία και η απλή έστω βιολογία. Η ειδίκευση αυτή επιχειρεί να προσδιορίσει πώς εμφανίστηκε κι εξελίχθηκε η ζωή, ο πρώτος ζωντανός οργανισμός πριν από 3,5 εκατομμύρια έτη πάνω στη γη και στηρίζεται στην παλαιοντολογία, γεωλογία, χημεία, βιοχημεία, γενετική, στατιστική ανάλυση, ζωολογία κλπ. Αν υπάρξει οποιοδήποτε σοβαρό πρόβλημα σε μια από αυτές θα έχει αντίκτυπο στην εξελικτική βιολογία.
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς είναι σκεπτικιστής, οικουμενικός ουμανιστής, επιστημονικός ορθολογιστής των Brights (άνθρωποι με όμοια νοοτροπία που έγιναν κίνημα από τον Paul Geisert και την Mynga Futrell). Κι ενώ ξεκίνησε ως ένας εξαιρετικός επιστήμονας βιολόγος το γύρισε στην ιδεολογία και λαϊκίστικη φιλοσοφία, έτσι όπου πάμπολοι επιστήμονες στράφηκαν εναντίον του.
Στο βιβλίο του The God Illusion (Η περί Θεού αυταπάτη, 2006) ισχυρίζεται πως σχεδόν σίγουρα δεν υπάρχει Θεός, ένας υπερφυσικός δημιουργός και πως η θρησκεία είναι μια φαντασιακή κατασκευή και η πίστη μια ψευδαίσθηση, μια ψευδής εμμονή.
Πολύ νωρίτερα, το 1986, στο βιβλίο του The Blind Watchmaker (Ο Τυφλός Ωρολογοποιός), έγραψε κατά της “αναλογίας του ωρολογοποιού”. Όπως η πολυπλοκότητα του ρολογιού προϋποθέτει έναν ευφυή ωρολογοποιό που το έφτιαξε έτσι και η πολυπλοκότητα του σύμπαντος και του έμβιου όντος προϋποθέτει τον σχεδιασμό από ένα ανώτερο ον με νοημοσύνη. Αυτή η αναλογία του Βρετανού William Paley (1802, Natural Theology or Evidences of the Existence and Attributes of the Deity) πάει πίσω στον Νεύτωνα και τον Ντεκάρ. Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς απέρριψε τον ωρολογοποιό ως αχρείαστο και στη θέση του έβαλε τις εξελικτικές διαδικασίες όπως (δεν) παρατηρούνται στη Φύση.
Οι ενθουσιώδεις υποστηρικτές του Ρίτσαρντ Ντόκινς δεν προσέχουν τις έκδηλες αδυναμίες της σύνολης θεώρησής του. Όπως έγραψε ο Tim O’ Neil, εξίσου άθεος, “ο Ντόκινς θα έπρεπε να παραμείνει στη βιολογία του και να αφήσει τη φιλοσοφία σε εκείνους που ξέρουν τι κάνουν.” Στη σελ. 5 του The God Illusion δηλώνει πως η επιχειρηματολογία του βασίζεται στις “έντονες αντιφατικές μαρτυρίες” (της άλλης πλευράς) μα δεν παρουσιάζει καμιά τέτοια μαρτυρία!
Τα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου όπου επιτίθεται κατά του Θεού με όλη τη αισθηματική ορμή που διαθέτει είναι κάπως παιδιάστικα, η γραφή επιπόλαιη και η σκέψη τετριμμένη. Στο 4ο κεφάλαιο επιχειρεί να δείξει πως η ύπαρξη του Θεού είναι τόσο απίθανη που αναγκάζεσαι να πιστέψεις πως “είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν υπάρχει”. Μα πώς το υποδείχνει αυτό;
α) Ο Θεός είναι πολύ πιο πολύπλοκος από το σύμπαν.
β) Το πιο περίπλοκο είναι λιγότερο πιθανό στατιστικά από το απλούστερο.
γ) Επομένως ο Θεός είναι τόσο απίθανος που σχεδόν βέβαια δεν υπάρχει.
Η επιχειρηματολογία μοιάζει καλή όσο δεν την εξετάζεις από κοντά. Μα μόλις την αγγίξεις καταρρέει. Ο γενετιστής Francis Collins έγραψε – “Ο Ντόκινς είναι άσσος στο να παρουσιάζει έναν αχυράνθρωπο και μετά να τον διαλύει με πολλή ευχαρίστηση.” Εδώ τα επιχειρήματά του είναι ασύστατα: δεν μας δίνει τίποτα εμπειρικό ή πρακτικό που να στηρίζει τον ισχυρισμό του.
(α) Η πρώτη (μείζων) πρόταση ούτε καταδείχνεται ορθή, ούτε αποδεικνύεται λάθος. Και το σύμπαν και ο θεός είναι δύο εντελώς άγνωστες οντότητες – για τις οποίες μιλούμε μόνο! Οπότε δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως το ένα είναι μεγαλύτερο από το άλλο! Μετά, ο Ντόκινς εξηγεί (σελ. 114-118) πως η φυσική επιλογή μπορεί να δημιουργήσει περιπλοκότητα από την απλότητα. Ένα πιο απλό ον μπορεί να έχει δημιουργήσει το σύμπαν.
(β) Η 2η πρόταση θα ίσχυε μόνο αν όλες οι διαδικασίες είναι εντελώς τυχαίες (random). Αλλά για την εξέλιξη του σύμπαντος λέει πως μπορεί να υπάρχει μια κρυφή διαδικασία φυσικής επιλογής (σελ. 158). Μετά συνεχίζει να γράφει για τυχαίες πιθανότητες ενώ έγραψε νωρίτερα πως η εμφάνιση του σύμπαντος δεν είναι τυχαία!
(γ) Η πιθανότητα ύπαρξης ενός αντικειμένου εξαρτάται πολύ περισσότερο από το ξεδίπλωμα της διαδικασίας παρά από την περιπλοκότητα του τελικού αγαθού. Π.χ. ρουλεμάν δεν υπήρχαν το 1750 διότι δεν υπήρξε ανάγκη για αυτά και δεν αναπτύχθηκε η βιομηχανική διαδικασία να τα φτιάξει. Σήμερα τα έχουμε, όπως κι ένα Boeing 747 για το οποίο υπήρξε μια μακρόχρονη διαδικασία παραγωγής.
Θα πρέπει να περιμένουμε να παρουσιαστεί μια πειστική υποθετική διαδικασία για την έγερση του Θεού και του σύμπαντος προτού εκτιμήσουμε την αληθοφάνεια τους με αυτόν τον τρόπο. Για την ώρα έχουμε άγνωστα στοιχεία.
