Νόμιζα πως ο υπαρξισμός του Σαρτρ ήταν ξεπερασμένος ωσότου κάποιος με ρώτησε “Πού οφείλεται η δημοτικότητα του Σαρτρ;”
Ο υπαρξισμός έχει αρκετή ιστορία στην Ευρώπη αρχίζοντας στη σύγχρονη εποχή μας με τον Δανό Soren Kierkegaard, τον Γερμανό Νίτσε και τον Ρώσο νοβελίστα Ντοστογιέφσκι πριν φτάσει στον Sartr (φωτό). Είναι περισσότερο μια προσέγγιση στα πράγματα και στην κριτική φιλοσοφικών συστημάτων παρά σύστημα. Ο Σαρτρ τον όρισε σε μια διάλεξή του ως “προσπάθεια να αντλήσεις όλες τις συνέπειες από μια θέση σταθερού αθεϊσμού”. Λέγεται, επίσης, δίχως την απόρριψη του Θεού, “η έρευνα του θνητού να βρει σημασία σε ένα σύμπαν δίχως νόημα”. Ή αλλιώτικα – “Σε τι χρησιμεύει η ζωή;”
Ο Σαρτρ έγινε δημοφιλής αμέσως μετά τον 2o ΠΠ οπότε οι άνθρωποι γενικά και ειδικά οι Γάλλοι διανοούμενοι έψαχναν για νόημα έχοντας χάσει την πίστη τους στα παραδοσιακά συστήματα που δεν είχαν αποτρέψει τον πόλεμο και την αβυσσαλέα, φρικιαστική τραγωδία του. Το 1943 δημοσιεύτηκε το κύριο φιλοσοφικό έργο του L’ Être et le Néant Το Είναι και το Μηδέν, καθώς και το θεατρικό Οι Μύγες (Les Mouches). Τον Οκτώβριο 1945 έκανε τη διάλεξη Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός (L’ existentialisme est un humanism) – και ο υπαρξισμός έγινε μόδα!
Α) Δανείστηκε πολλά κόνσεπτ όχι μόνο από τους υπαρξιστές που αναφέρθηκαν πιο πάνω μα και από τον Γερμανό Martin Heidegger που ήταν ήδη καθιερωμένος από τη δημοσίευση του έργου του Sein und Zeit Το Είναι και ο Χρόνος (1927) και του Beiträge zur Philosophie (Συνεισφορά στη Φιλοσοφία) 1936-38. Είπε στη σύντροφό του Simone Beauvoir πως αναπτυσσόταν στη Γερμανία ένας νέος τρόπος στοχασμού για τη ζωή που θα τον υιοθετούσε και θα εισχωρούσε στον κόσμο της Φιλοσοφίας. Όχι ότι ο ίδιος δεν συνεισέφερε αρκετά στον υπαρξισμό με τον παραλογισμό και τη ματαιοπονία να βρει ο άνθρωπος νόημα και λύση στις δυσκολίες του (όπως ο Σίσυφος). Άντλησε και από τις πηγές του Χάιντεγκερ – όπως ο Αυγουστίνος (Εξομολογήσεις) μα και τον ποιητή Hölderlin (φωτό) και, κυρίως, τον άλλο Γερμανό φιλόσοφο, Edmund Husserl, και τη φαινομενολογία του.
Β) Ο Σαρτρ ζούσε τότε κι έγραφε σε μια κοινωνία που, αμέσως μετά τον 2ο ΠΠ, ήταν πολύ κατάλληλη και δεκτική για τις απόψεις του. Η δημοτικότητά του εκτοξεύτηκε απότομα μετά τη διάλεξη του το 1945. Οι Γάλλοι (αν εξαιρέσουμε τον Ντε Γκωλ και τους πιστούς ακολούθους του – Ελεύθεροι Γάλλοι – που δεν συνθηκολόγησαν με τους Γερμανούς και διατήρησαν τις παραδοσιακές αξίες θρησκείας, οικογένειας, πατρίδας), ένιωθαν ξεκρέμαστοι δίχως σταθερά ηθικά στηρίγματα. Από τη μια ο Ντε Γκωλ και από την άλλη η Αριστερά με την οποία συμμάχησε ο Σαρτρ. Η αντίσταση κατά των Ναζί στην ίδια τη Γαλλία καθοδηγούνταν από τους αριστερούς.
Γ) Ο Σαρτρ καλλιέργησε (μαζί και η Μπωβουάρ) στενές σχέσεις με τα σοσιαλιστικά (φιλο)κομμουνιστικά καθεστώτα όπως του Κάστρο στην Κούβα, του Νάσερ στην Αίγυπτο και, φυσικά του Στάλιν και του Μάο. Το 1954 επισκέφθηκε τη Ρωσία όπου βρήκε πως οι συγγραφείς είχαν “πλήρη ελευθερία έκφρασης” (!!!) και το 1955 επισκέφθηκε την Κίνα. (Με τον Τσε Γκεβάρα στην Κούβα και στο Πεκίνο με τη Μπωβουάρ.)
Αυτό που μειώνει φοβερά τον Σαρτρ είναι η ανικανότητα του να δει την αντίφαση μεταξύ της ματαιότητας του κόσμου όπως τον βλέπει και του έντονου νοήματος που δίνει ο Μαρξισμός στο ιστορικό προτσέσο. Πώς από τη μια ζητάς δικαιώματα για τις καταπιεσμένες γυναίκες και άλλες υπάρξεις στον καπιταλιστικό κόσμο και από την άλλη θαυμάζεις δικτάτορες δολοφόνους σαν τον Στάλιν, τον Μάο και άλλους κομμουνιστές ηγέτες;…
