Τ63: Και μια γυναίκα

1. Ποια είμαι, τελικά; Μοιάζω να είμαι τόσα πολλά.

Έτσι καταλήγει σε σύντομη ανάλυση του εαυτού της μια νέα κοπέλα στα μέσα του 19ου αιώνα. Ήταν υπηρέτρια και μαζί με τον τραχύ υπηρέτη κατηγορήθηκε για δολοφονία του αφεντικού και της μετρέσας του και καταδικάστηκε σε ισόβια μα μετά από μερικά χρόνια της δόθηκε χάρη.

Πρόκειται για την Γκρέις Μαρκς, αληθινό πρόσωπο σε πραγματικά γεγονότα του 1843, έτσι όπως τα παρουσιάζει η Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ στο μυθιστόρημά της Alias Grace (1996), μεταφρασμένο στα ελληνικά Το Άλλο Πρόσωπο της Γκρέις (1998, μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη, Ωκεανίδα). Γυρίστηκε ως μίνι σίριαλ 6 επεισοδίων για την tv και προβλήθηκε το 2017.

Ήταν όντως φόνισσα ή στενή συνεργάτης του δολοφόνου ή αθώα;

Άραγε δεν θυμόταν πράγματι τα περιστατικά ή είχε η ίδια επιβάλει αμνησία στον νου της ή προσποιούνταν;

2. Η έρευνα στην ταυτότητα της Γκρέις δεν γίνεται με μεγάλη οξυδέρκεια και κατανόηση ούτε πρόκειται για μια σπουδαία αφήγηση. Μα το τηλεοπτικό σίριαλ έχει ενδιαφέρον καθώς η σεναριογράφος Sarah Polley το δούλεψε πολλά χρόνια στον νου της.

Το σίριαλ αρχίζει με την Γκρέις (όμορφη Suzan Gadon) να απαριθμεί, προτού ελευθερωθεί από τη φυλάκισή της, τις διάφορες γνώμες που έχει διαβάσει (ή ακούσει) από άλλους για τον εαυτό της.

Είναι φόνισσα – απάνθρωπος θηλυκός δαίμονας.

Ήταν αθώο θύμα ενός παλιανθρώπου κακοποιού που την εξανάγκασε να εγκληματήσει. Ήταν αδαής και δεν ήξερε τι έκανε συχνά.

Είχε εμφάνιση πολύ ανώτερη από την ταπεινή της τάξη. Ωραία ντυμένη, φρόντιζε αυτή την εμφάνιση με ρούχα κλεμμένα από νεκρή φίλη της.

Ήταν καλοκάγαθη καπέλα μα ευεπηρέαστη. Δεν μιλούσε άσχημα.

Ήταν σκυθρωπή, έτοιμη για καβγά, πανούργα και ύπουλη.

Είχε ευπρέπεια, μα ήταν ελαφρόμυαλη, λίγο ανώτερη από χαζή.

“Είμαι όλα αυτά; Ποια είμαι;” καταλήγει.

3. Ναι, είναι πολλά και αντιφατικά. Και όμως θα μπορούσε να έχει αυτά όλα τα στοιχεία και περισσότερα.

Και πράγματι, πολύ ορθά και ρεαλιστικά η Γκρέις εκδηλώνει οργή, φόβο, ντροπή, φθόνο, υποχωρητικότητα, στοργή, φιλία, τρόμο, αυτοπεποίθηση, πονηριά, προστυχιά και άλλα, ανάλογα με τις περιστάσεις.

Βέβαια, δεν είχε την ευρυμάθεια ενός πανεπιστημιακού ή την ειδίκευση ενός γιατρού ή δικηγόρου. Μα ήταν καλή σε όλες τις εργασίες που απαιτούσε η κοινωνική θέση της ως υπηρέτρια: έραβε, μαντάριζε, μαγείρευε, άρμεγε, έπλενε, καθάριζε…

Αν είχε την κατάλληλη παιδεία, θα μπορούσε να διαπρέψει πιθανώς σε οποιοδήποτε ανδρικό επάγγελμα στην εποχή της. Και ίσως, όπως η Έμιλι Ντίκινσον στις ΗΠΑ, να γράψει ωραία ποίηση.

Προφανώς φέρνουμε πολλά στοιχεία με τη γέννησή μας που εκδηλώνονται καθώς μεγαλώνουμε, μα επίσης αποκτούμε στοιχεία από το περιβάλλον. Και ας μην παραξενευόμαστε για το ότι είναι πολλά και συχνά αντιφατικά.

4. Τι είμαι; Ποιος ή ποια είμαι;

Ο εαυτός μας, το τι είμαστε, σίγουρα είναι κάτι διαφορετικό, κάτι ξεχωριστό από τα περιουσιακά μας στοιχεία. Και όλες οι ιδιότητες – οργή, ζήλεια, στοργή, φιλία κ.λπ. – του ψυχολογικού μας κόσμου είναι κι αυτές περιουσιακά στοιχεία.

Δεν μπορούμε λογικά να πούμε είμαι ο φόβος, η στοργή, ο θυμός ή όποιο άλλο στοιχείο του χαρακτήρα μου. Είναι πολλά αυτά τα στοιχεία, πολλές και διαφορετικές οι τάσεις, ιδιότητες και διαθέσεις. Τη μια στιγμή εκδηλώνεται η μια, αργότερα η άλλη. Όταν φεύγει ο φόβος, δεν φεύγω κι “εγώ” για να επανεμφανισθώ ως φιλία ή φθόνος ή ό,τι άλλο!

Ο φθόνος π.χ. εμφανίζεται, εξαφανίζεται και επανεμφανίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις και με μια λειτουργία του νου που επιτρέπει την εκδήλωση, την τροποποιεί ή τη διώχνει.

Έτσι, δεν είμαι κανένα από αυτά τα περιουσιακά μου στοιχεία.

Τι είμαι, λοιπόν;