1. PISA είναι Program for International Student Assessment (ηλικίας 15 ετών) σε 70 χώρες του ΟΟΣΑ (OECD). H εξέταση γίνεται σε τρία μαθήματα (ή τρεις τομείς) – μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και ανάγνωση κι ερμηνεία κειμένου. Στο τέλος βγαίνει ένας μέσος όρος για τις τρεις βαθμολογίες και αυτός καθορίζει τη θέση της χώρας στην τελική κατάταξη.
Χρόνο με τον χρόνο η Ελλάδα είναι περίπου 10 θέσεις πιο χαμηλά από τη μέση (35η θέση). Το 2016 είχε την 42η. Στα Βαλκάνια υπερέχουμε (και μόνο εδώ είναι το πεδίο ευνοϊκό) αφήνοντας πίσω Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο και Ρουμανία. Μας ξεπερνούν όμως οι χώρες Κροατία και Σλοβενία.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση είμαστε προτελευταία με την Κύπρο τελευταία (46η).
2. Από την παγκόσμια κατάταξη, όπου οι διαφορές από χρόνο σε χρόνο είναι δύο ή τρεις θέσεις πάνω ή κάτω, βγάζουμε ορισμένα συμπεράσματα.
Βλέπουμε πως, αν εξαιρέσουμε τα Βαλκάνια και την Ουγγαρία, οι πρώην κομμουνιστικές χώρες έχουν καλές θέσεις, δηλαδή στις πρώτες 35: Ρωσία (28), Εσθονία (5), Πολωνία (19), Γερμανία (13, μικτή βέβαια), Τσεχία (30), Λετονία (32).
Κάτι παρόμοιο παρατηρούμε και στην Ασία με το Βιετνάμ (21) και την Κίνα (10). Οι Λάος, Καμπότζη, Μιανμάρ, Μογγολία δεν είναι στις 70.
Οι αραβικές χώρες και αυτές της Λατινικής Αμερικής, όλες βρίσκονται στις χαμηλές θέσεις μετά την 35η (Ισλανδία). Από τις αραβικές, τα Εμιράτα έχουν την υψηλότερη θέση (48) και το Κατάρ (59)!
Στη Λατινική Αμερική, πρώτη είναι η Αργεντινή (40) και ακολουθούν η Χιλή (44) και η Ουρουγουάη (49). Η Βραζιλία είναι 63η και το Περού 64ο.
3. Υπάρχουν όμως και άλλα πιο χρήσιμα συμπεράσματα για την Παιδεία σε πλούσιες (είτε κατά Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν είτε κατά κεφαλήν εισόδημα ) και σε φτωχές χώρες.
Η Αμερική έχει την ισχυρότερη για την ώρα οικονομία (και είναι 16η στις χώρες με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα) μα είναι μόλις στην 31η θέση, με χώρες όπως η Τσεχία (30), η Πορτογαλία (24), το Βιετνάμ (21) και η Φινλανδία (8) να προηγούνται.
Στη Φινλανδία (8η θέση) καταργήθηκαν τα ιδιωτικά σχολεία και δόθηκε μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ στην Παιδεία. Οι εκπαιδευτικοί πληρώνονται σχετικά καλά και οι καθηγητές στη Μέση Εκπαίδευση όλοι έχουν Μάστερς.
Από την άλλη, όμως, το Λουξεμβούργο πληρώνει πολύ καλύτερα μα είναι στην 34η θέση. Η δε Σιγκαπούρη και Ιαπωνία έχουν ιδιωτικά σχολεία και βρίσκονται στην 1η και 3η θέση αντίστοιχα.
Οπότε, πρέπει να συμπεράνουμε πως υπάρχει ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας που είναι άγνωστος μα δεν σχετίζεται φανερά με τον υλικό μόνο πλούτο της χώρας, ούτε με ιδιωτική ή κρατική εκπαίδευση.
