1. Είναι παράξενο πως ο άνθρωπος φοβάται τόσο πολύ μην αρρωστήσει από τον κορωνοϊό, μην υποφέρει, μην πεθάνει.
Παράξενο, διότι από τον 16ο αιώνα (και σίγουρα πολύ νωρίτερα) διακήρυξε σαφώς και φωναχτά την πρόθεσή του να κυριαρχήσει πάνω στη Φύση. Ήταν ο Sir Francis Bacon που, αφού αποκάλεσε τον άνθρωπο “υπάλληλο κι ερευνητή της Φύσης”, έγραψε πως “Με το να υπακούμε τη Φύση, την κυβερνούμε” – μάλλον πονηρή προσέγγιση. Κι εδώ εδραιώνεται η ”κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη Δημιουργία”! (Βλπ 310. Φιλοσοφία: Επιστημονική επανάσταση (2))
Θα μπορούσαμε να πούμε αυτούς τους μήνες του 2020, του έτους του κορωνοϊού, πως η Φύση μας εκδικείται άγρια χλευάζοντάς μας με την πανδημία που εξαπέλυσε θερίζοντας κυρίως ηλικιωμένους μα και νεότερους ως και βρέφη.
Ναι, σίγουρα, θα βρεθούν τα θεραπευτικά φάρμακα και τα εμβόλια. Διότι με προνοητική γενναιοδωρία η Φύση μας προίκισε και με την κατάλληλη νοημοσύνη να μπορούμε να ξεπερνούμε τέτοιες συμφορές.
Ωσότου έρθει μια νέα, αιφνίδια επίθεση.
2. Η αλαζονεία είναι μια από τις μεγάλες κολώνες που στηρίζουν την κουλτούρα μας εδώ και 5000 έτη. «Θα κυριαρχήσουμε στη Φύση»!
Όντως κυριαρχήσαμε στους ωκεανούς με τη ναυσιπλοΐα μας και στους αιθέρες με την αεροπλοΐα μας. Και βέβαια η καημένη η γη πάντα ήταν κάτω από τα πέλματά μας.
Μα έρχεται ξάφνου ένας τυφώνας, ένα τσουνάμι, ένας σεισμός και ο άνθρωπος καταλαβαίνει πως υπάρχουν περιορισμοί στην κυριαρχία του. Όταν μάλιστα χτυπήσει μια πανδημία, ένας ανελέητος ιός, πιο πονηρός στην επιθετική, θανατηφόρα διείσδυσή του από τον άνθρωπο, τότε φαίνεται να τρεκλίζει η αλαζονεία πάνω στο πήλινο, ετοιμόρροπο πόδι της και ο “κυρίαρχος” τη μια τρέμει και την άλλη παγώνει πανικόβλητος.
Κι έρχεται η ταπεινοφροσύνη σε όλη την παραδοσιακή υποκρισία της. “Σώσον, Κύριε, τον λαό σου”, ικετεύουν οι μάζες – και ίσως το εννοούν αν και μάλλον εκλιπαρούν να σωθούν οι ίδιοι: τάματα, προσευχές, αγαθοεργίες.
Κάποια ώρα η συμφορά περνά και η δοκιμασία καθώς και η όποια ταπεινοφροσύνη της υποκρισίας έστω. Και ο κυρίαρχος homo (και «λαός») προβάλλει ξανά στην υψηλή υπεροψία του.
3. Ο homo sapiens με τη σοφία (!) του έκανε τον κόσμο μηχανιστικό, προβλέψιμο και άψυχο πίσω στον 17ο αιώνα.
“Έχω περιγράψει τον κόσμο σαν να είναι μια μηχανή” ανακοίνωσε υπερήφανος ο Γάλλος René Descartes (Ρενέ Ντεκάρτ). Μια μηχανή παραγωγική, ανεξάντλητη, όπως φαινόταν τότε. Και άψυχη.
Και ο homo economicus ρίχτηκε με όλες τις δυνάμεις του να αποσπάσει όλα όσα μπορούσε σε μια ορμητική προέλαση απληστίας.
Η απληστία είναι η άλλη κολώνα της μεταμοντέρνας μας επιστημονικής κουλτούρας.
Η ανατροφή και η παιδεία του σύγχρονου ανθρώπου ενδυναμώνει αυτές τις δυο ιδιότητες στη νεωτερική νοοτροπία του.
Η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης ήρθε σε ισχυρή στήριξη. Δεν είμαστε παρά ένα αχτύπητο ατύχημα στη μακραίωνη εκδήλωση του χάους της σκληρότητας της Φύσης. Επιβίωση είναι η μόνη διδαχή της πολιτισμικής κληρονομιάς χιλιάδων γενεών σε μια άσκοπη ζωή αρπακτικού. Σπάραξε ή θα σπαραχθείς.
4. Ο άνθρωπος αρπάζει και σπαράζει και διεισδύει όλο βαθύτερα κι ευρύτερα στο φυσικό περιβάλλον κατακτώντας ζούγκλες και ωκεανούς και τα πλάσματά τους για τη δική του και μόνο χρήση κι ευχαρίστηση: για μια επιβίωση με περισσότερη άνεση και περισσότερη απόλαυση.
Μα έτσι παρεμβαίνει απερίσκεπτα σε οικοσυστήματα στο υπέδαφος, στο έδαφος, στα δάση, στα ποτάμια και στην ατμόσφαιρα, ακόμα και στην ιονόσφαιρα διαταράσσοντας τις επί χιλιετίες εδραιωμένες φυσικές ισορροπίες δυνάμεων που δεν γνωρίζει ή δεν γνωρίζει επαρκώς. Και κυρίως δεν καταλαβαίνει πως είναι οργανικό μέλος της Βιόσφαιρας της Γαίας.
Νομίζει πως είναι το μόνο ζωντανό ον με νοημοσύνη, κυρίαρχο και μοναδικό στην κρύα κορυφή του δέντρου της εξέλιξης.
Κι όμως τόσο ευάλωτος εδώ ψηλά στο ταρακούνημα ενός σεισμού ή την επιδημία κάποιου άγνωστου ιού.
Λίγο να αλλάξουν οι ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες στο σώμα της Γαίας από μια ηλιακή θύελλα – και θα τρελαθούμε.
Η Γαία και ο Ήλιος μας στέλνουν τα μηνύματά τους μα εμείς δεν βλέπουμε και δεν ακούμε. Δεν βγάζουμε παρωπίδες κι ωτασπίδες. Θέλουμε να κοιμόμαστε και να ονειροπολούμε άνετα ακόμα και όταν είμαστε ξύπνιοι.
