1. Να ένα καθημερινά επίκαιρο θέμα.
Ξεκινώ παίρνοντας μια άποψη από την πανεπιστημιακή κοινότητα των ΗΠΑ. Κάποιος «φιλόσοφος» κάποτε είπε πως δεν έχουμε «ουσιαστικό» (substantial) εαυτό. Κι έκτοτε άλλοι συμφωνούν αφού επεκταθούν σε ακαδημαϊκές περιπλοκές και άλλοι διαφωνούν με όμοιο τρόπο. Υπάρχουν μερικοί, βέβαια, που είναι κάπως αβέβαιοι – και διαφωνούν μα και συμφωνούν. Όπως και να έχει, παραθέτουν την εξής φανταστική περίπτωση (επιστημονικής φαντασίας):
Είσαι στο φεγγάρι. Η παροχή οξυγόνου (στη στολή ή στο κτήριο) δυσλειτουργεί και αρχίζεις να πνίγεσαι. Μπαίνεις και καλωδιώνεσαι σε ένα μηχάνημα που καταγράφει παλμούς, συναισθήματα και σκέψεις λεπτομερώς – ακόμα και τις μνήμες σου – και τα μεταβιβάζει σε έναν δέκτη στη Γη. Αυτός τώρα δημιουργεί ένα (μηχανικό, ηλεκτρονικό) διπλότυπο του εαυτού σου. Εσύ πέθανες στη Σελήνη μα το νέο αντίγραφό σου «ζει» κατά κάποιο τρόπο.
Υπάρχει όμως μια διαφορά. Ο πεθαμένος στη Σελήνη ήταν ένα υποκείμενο στο οποίο ανήκαν οι παλμοί, σφυγμοί, συναισθηματισμοί, σκέψεις και μνήμες. Αυτός ο εαυτός–υποκείμενο δεν υπάρχει στο διπλότυπο!
2. Εδώ υπάρχει ένα σφάλμα στην αναλυτική περιγραφή, μα θα το εξετάσω στο τέλος αφήνοντάς σας να περισυλλογιστείτε, αν θέλετε, το θέμα ως τότε….
Μα δίνουν μια πρόσθετη περιπλοκή οι πανεπιστημιακοί.
Μόλις γίνει η μεταβίβαση των στοιχείων στη Γη, το οξυγόνο ρέει πάλι ομαλά και δεν πεθαίνεις. Ποιος είσαι τώρα ο πραγματικός εαυτός – ο κύριος ή η κυρία τάδε; Ο άνθρωπος στη Σελήνη ή το ηλεκτρονικό πλάσμα στη Γη, ή και τα δύο; Ή κανένα από τα δύο;
Με τέτοιες φαντασιώσεις ασχολούνται οι ακαδημαϊκοί φιλόσοφοι και πληρώνονται αδρά. Μερικοί τάσσονται υπέρ του σεληνιακού και άλλοι υπέρ του γήινου πλάσματος. Άλλοι θεωρούν πως εφόσον υπάρχει συνέχιση μνήμης κι εμπειρίας, δεν κάνει διαφορά και σε ορισμένες συνθήκες το ηλεκτρονικό πλάσμα (ρομπότ) μπορεί να παρουσιαστεί πιο πραγματικό.
3. Υπάρχει ένα ουσιαστικό, βασικό σφάλμα στη σκέψη όλη. Ποιο;
Γιατί δεν εξετάζουν όλοι και όλες τι συμβαίνει μέσα τους, τι γίνεται στον νου ή στο ψυχισμό τους κι έτσι να έχουν, αφού συγκρίνουν τις έρευνές τους χωρίς να καυγαδίσουν διαφωνώντας, μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα;
Θα βρουν, αν κάνουν την αυτοεξέταση ενδελεχώς, πως και αυτό που ονομάζουν εαυτός, υποκείμενο (που λέει «εγώ εμπειρόμαι»), εμπειρατής (χρήσιμος νεολογισμός, όπως όμως, «στοχαστής, χειριστής» και πολλά άλλα), ο οποίος διεκδικεί εμπειρίες, λειτουργίες, όργανα, σκέψεις, συγκινήσεις κλπ. , είναι βλέπουμε, ουσιαστικά ένας ανυπόστατος ίσκιος που, κάποτε είναι παρών και διεκδικεί οτιδήποτε είναι στην εμπειρία εκείνη την ώρα, ή δημιουργεί πίεση κι ένταση για να διεκπεραιωθεί μια δραστηριότητα, ή απλά εξαφανίζεται και υπάρχει ησυχία!
Μα όλη την ώρα που εμφανίζεται και δρα είναι υπό παρατήρηση. Υπάρχει μια ευρύτερη, λεπτότερη επίγνωση, πάνω από τον νου, που παρατηρεί όλα όσα συμβαίνουν στο πεδίο ψυχισμού μας. Αυτή η επίγνωση δεν διεκδικεί κάτι οτιδήποτε ούτε «κάνει» κάτι οτιδήποτε. Μόνο θεάται! Μόνο ο ίσκιος διεκδικεί!
Οι λίγοι που διαβάζουν τακτικά τα άρθρα στο ιστολόγιο μας γνωρίζουν πως το θέμα του εαυτού μας απασχολεί τακτικά και συχνά αναρτούμε άρθρα με το ερώτημα «Ποιος/ποια είμαι;»
