1. Κάθε παρατηρητικός άνθρωπος έχει προσέξει πως το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι νέοι μας συρρικνώνεται ραγδαία. Και αυτή η συρρίκνωση παρατηρείται σε όλες σχεδόν τις χώρες εδώ και πολλά χρόνια. Το γεγονός επιβεβαιώνεται από πανεπιστημιακές έρευνες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Παράλληλα θα πρέπει να παρατηρείται και ο εκχυδαϊσμός της γλώσσας, η αλλοίωση των εννοιών των λέξεων προς χοντρότερες γενικεύσεις (ή αοριστίες) και νοήματα διαφορετικά από τα αρχικά.
Π.χ. «ποίηση» στον ποιητικό κύκλο και γενικότερα στον κόσμο είναι σχεδόν οτιδήποτε φτάνει να μην έχει ξεκάθαρο νόημα, να υποδηλώνει αγωνία και να αποπνέει μια ψυχοπλακωτική μπόχα. Το ίδιο αναλόγως συμβαίνει με τη μουσική, ζωγραφική και κάθε τέχνη.
Η «παιδεία» πάλι έχει ευρύτερη έννοια από την «εκπαίδευση» μα και οι δύο σημαίνουν διαδικασίες και ενέργειες διαφορετικές από εκείνες με τις οποίες ξεκίνησαν. Το ίδιο και η «φιλοσοφία» που από «αγάπη της σοφίας», δηλαδή της κατανόησης των πρώτων αιτιών, εδώ και πολλούς αιώνες ασχολείται με θέματα γλωσσολογίας και σημειωτικής.
2. Πρόσφατα είδα μια ταινία όπου ένας επιθεωρητής ντετέκτιβ στο Σικάγο με καλή επίδοση κατά του εγκλήματος και σχετικά καλή «παιδεία» στράφηκε απειλητικά κατά ενός πολίτη που θα κατέθετε στο δικαστήριο κατά του γιού του ο οποίος προκάλεσε μοιραίο δυστύχημα καθώς οδηγούσε μεθυσμένος. Καταδίωξε τρομακτικά και τον πολίτη και την αρραβωνιαστικιά του. Σε άλλη ταινία, υπαξιωματικός της αστυνομίας παθιάστηκε με μια όμορφη παντρεμένη και άρχισε να παρενοχλεί τον σύζυγο με τραχείς και ύπουλους τρόπους.
Αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στο Χόλιγουντ.
Έχουμε ουκ ολίγα ζωντανά παραδείγματα υπερβάλλοντος αστυνομικού ζήλου με κακοποιήσεις και θανάτους. Και αν πάμε στην επτάχρονη χούντα, η ασυδοσία ήταν ο κανόνας για τους φιλοπάτριδες Έλληνες χριστιανούς. Και όμως όλοι είχαν κάποια παιδεία.
Και τι να πούμε για τη φάρα των φαύλων φανφαρόνων πολιτικάντηδων – των πρωθυπουργών και πρωτοκλασάτων υπουργών μας. Η παιδεία η δική τους συχνά συμπεριλαμβάνει και μεταπτυχιακά εξωτερικού!
Τι είδους παιδεία παράγει τέτοια εξαμβλώματα;
3. Στη γνωστή ιστορία του ανθρώπου, από τα πρώτα έτη για τα οποία έχουμε στοιχεία, στην Ανατολή και στη Δύση, οι μορφωμένοι και γνωστικοί που έγραφαν για τις εποχές τους, μας πληροφορούν πως υπάρχουν δύο είδη γνώσης και δύο είδη παιδείας: η κοινή και κατώτερη και η ανώτερη που δεν ήταν καθόλου κοινή. Η ανώτερη δινόταν σε ειδικές σχολές για την εσωτερική ανάπτυξη ή ανέλιξη αυτών που την ήθελαν.
Μα και η κοινή γνώση και παιδεία διαχωριζόταν σε δύο είδη με διαφορετικούς σκοπούς. Η πρωτοβάθμια απέβλεπε στη συγκρότηση καλού χαρακτήρα που θα γινόταν ο ενάρετος, νομοταγής «καλός άνθρωπος», ο καλός πολίτης. Η δευτεροβάθμια απέβλεπε στην εμπέδωση πληροφοριών χρήσιμων για την επαγγελματική κατάρτιση και τη χρησιμότητα του πολίτη στην κοινωνία.
Η καλή πρωτοβάθμια παιδεία ξεκινούσε από τη νηπιακή ηλικία στο σπίτι. Ήδη στους ιστορικούς χρόνους, δηλαδή στην τρίτη χιλιετία προ της κοινής χρονολογίας, λίγοι γονείς ενδιαφέρονταν να οικοδομήσουν καλό χαρακτήρα, ακόμα και αν το ήθελαν. Προτιμούσαν τις προσωπικές τους απολαύσεις.
Στην εποχή μας είναι ακόμη λιγότεροι. Γι’ αυτό σπανίζουν η ευγένεια, γενναιοδωρία, εντιμότητα και παρόμοιες αρετές, και έχουμε απατεώνες να κυβερνούν.
4. Αν εξαιρέσουμε τους τρομερούς αναρχοαριστερούς που θεωρούν κουλτούρα και πολιτισμό τα φεστιβάλ των Βράχων και φτηνές παραστάσεις και σπρώχνουν την παιδεία προς τον κατώτατο παρανομαστή των αγράμματων, όλοι οι στοχαστές μας ικετεύουν για μια ποιοτικά όχι ποσοτικά καλύτερη Παιδεία. Στα μέσα του 20ου αιώνα έγραψε ο Σεφέρης:
Χάσαμε καιρό, χάσαμε πολύν καιρό, και τώρα ακόμη αδιαφορούμε εγκληματικά.
Χρειαζόμαστε παιδεία και την παιδεία την έχουμε γράψει στα παλιά μας τα παπούτσια.
Χρειαζόμαστε καλούς υπηρέτες του Θεού κι έχουμε όλο και τρισχειρότερους. (Μέρες Η’)
Αυτή είναι η πραγματική μας μεγάλη ασθένεια και κρατά πάρα πολύ καιρό!
