1. Ακόμα ένα βιβλίο με λύσεις για Ανάπτυξη με τον εξυπνακίστικο τίτλο “Ποια ανάπτυξη; Σχεδιασμένη Δημιουργική Αναρχία” από τους Α. Ζαΐρη και Γ. Σταμάτη και τη δική τους δήθεν φιλελεύθερη οπτική.
Πολύ ορθά παρατηρούν οι συγγραφείς πως η ανάπτυξη δεν αποτελεί αυτοσκοπό οικονομικό. Πρέπει αυτή να οικοδομεί σε στέρεα θεμέλια μια ισχυρή ανθεκτική στον χρόνο και αδιάκοπα δημιουργική οικονομία για εθνική υγεία και εξασφαλισμένη κοινωνική ευμάρεια. Δεν νομίζω πως θα διαφωνούσε ούτε ο πιο κατάδηλος κομμουνιστής.
Αρχίζουν εξετάζοντας την ιστορία της ελληνική μεταπολεμικής οικονομίας, φθάνουν στην κρίση και καταλήγουν σε ένα ιδανικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, σαν πολλά άλλα που βασίζονται στη νέο-συντηρητική θεώρηση.
Η βασική άποψη των συγγραφέων συνίσταται στο ότι η κρίση δεν έχει κυκλικό χαρακτήρα αλλά διαρθρωτικό. Δεν είναι δηλαδή πρόβλημα ζήτησης (και ύφεσης μόνο) αλλά παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.
2. Οπωσδήποτε αντιλαμβάνονται πως πολλοί άλλοι και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό περισσότερο, έχουν παρουσιάσει τέτοιο μοντέλο.
Διαφέρουν μόνο ως προς τις λεπτομέρειες και, βέβαια, τον τίτλο που θυλακώνει τη λύση στο πρόβλημα – σχεδιασμένη, δημιουργική αναρχία.
Προτού όμως εξετάσω αυτούς τους όρους της δήθεν λύσης, πρέπει να δηλώσω πως η κρίση αναδύεται από τον Οικονομικό Κύκλο για τον οποίο, όπως πολλοί άλλοι, έχω γράψει κι εγώ (Οικονομικός Κύκλος (Α’) & Β’) και μάλιστα πληρέστερα, διεξοδικότερα και αναλυτικότερα. Δεν είναι θέμα παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας καθόλου.
Πρώτιστα, κύρια και βασικά είναι ζήτημα ψυχολογίας ή νοοτροπίας. Και όσο αυτό δεν γίνεται κατανοητό, δεν θα βρεθεί λύση!
Οι άνθρωποι πορεύονται με σχεδιασμό ή όχι γιατί έτσι θέλουν, γιατί πιστεύουν πως αυτή η πορεία είναι ορθή και θα τους δώσει ευτυχία. Και αυτό είναι θέμα νοοτροπίας και ψυχολογίας.
3. Ο σχεδιασμός των συγγραφέων αφορά όχι πολυετή πλάνα παραγωγής και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά θεσμών. Η μακρόχρονη αποδυνάμωση και ύφεση και η κοινωνική κατάπτωση επιβάλλουν τέτοιο σχεδιασμό με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Μα αυτό συνέστησαν πρώτα οι Τροικανοί και μετά οι Θεσμοί και πάμπολλοι άλλοι αναλυτές. Δεν είναι κάτι κοσμογονικά καινούριο.
Το πρόβλημα εδώ είναι πάλι ψυχολογικό. Ούτε οι πολιτικάντηδες, ούτε καν οι οικονομολόγοι μα ούτε και ο λαός θέλουν τέτοιες μεταρρυθμίσεις εδώ που είμαστε δεκαετίες τώρα στον πελατειακό κρατισμό.
Οι πολιτικάντηδες ενδιαφέρονται μόνο για την (επαν)εκλογή τους και οι πολίτες που τους ψηφίζουν για το προσωπικό τους συμφέρον – με λιγοστές εξαιρέσεις που έχουν συνειδητοποιήσει πως είναι μέλη μιας κοινωνίας και πρέπει επίσης να προσφέρουν σε αυτήν.
4. Η δημιουργικότητα θα προωθηθεί, λέει το μοντέλο τους, μέσω κινήτρων. Αυτά συμπεριλαμβάνουν κατάλληλα φορολογικά μέτρα, ασφαλιστικά, διοικητικά, χρηματοδοτικά και παρόμοια, που θα ενθαρρύνουν την παραγωγή.
Με αυτόν τον τρόπο οι παραγωγικές δραστηριότητες θα στραφούν όχι σε άγονες γραμμές εσωτερικής κατανάλωσης, μα σε διεθνώς εξαγώγιμα προϊόντα (και υπηρεσίες). Τα μέτρα δε, θα πρέπει να προάγουν την ανταγωνιστικότητα των αγαθών και υπηρεσιών, δημιουργώντας έτσι πλεονεκτήματα κι ευκαιρίες πρόσθετης ανάπτυξης.
Αλλά, λέω εγώ, το πρόβλημα για κοινωνική ευημερία και πολιτειακή ευρωστία δεν είναι η παραγωγή μόνο μα η κατανομή του πλούτου. Διότι αν κάποιοι παράγουν (σε μεγάλη αφθονία), μα άλλοι απολαμβάνουν τους καρπούς, τότε σύντομα θα έχουμε κρίση.
5. Η αναρχία, όπως ίσως μαντεύετε, αφορά την ελεύθερη οικονομία, την ιδιωτική πρωτοβουλία, δίχως περιττούς κρατικούς παρεμβατισμούς. Έτσι, πιστεύουν οι συγγραφείς, θα αποκαλυφθεί ο δυναμισμός, η ευφυΐα και άλλες αρετές του Έλληνα επιχειρηματία που θα βοηθήσουν την οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευμάρεια.
Ίσως, λέω, αν ο Έλληνας επιχειρηματίας είναι νουνεχής κι ενάρετος. Διότι, αν του δοθούν όσα κίνητρα χρειάζονται να μεγιστοποιήσει την παραγωγή του, μα κλέβει τους εργαζόμενους και την εφορία, δεν πρόκειται να υπάρξει καμιά μακρόχρονη ανάπτυξη.
Το παράδειγμα της ναυτιλίας που μεγαλουργεί διεθνώς καθώς δεν ασφυκτιά στον σφιχτό εναγκαλισμό του ελληνικού κράτους, δείχνει ακριβώς πως η κρίση δεν προέρχεται μόνο από συγκεκριμένους παράγοντες. Αν οι εφοπλιστές και άλλοι καρχαρίες του επιχειρηματικού κόσμου φορολογούνταν κανονικά, όπως όλοι μας, η κρίση θα ήταν ίσως πιο υποφερτή.
6. Επενδύσεις, παραγωγικότητα, εξαγωγές, κατανάλωση κι άλλες καραμέλες που πιπιλίζουν τόσοι αναλυτές οικονομολόγοι δεν πρόκειται να λύσουν τα προβλήματα. Αυτά όλα τα μέτρα έχουν δοκιμαστεί μέχρι ναυτίας στον 20ο αιώνα και όλα τελικά αποτυγχάνουν καθώς κρίσεις ύφεσης και κραχ επανέρχονται περιοδικά.
Μόνο η Γεωφορολόγηση ως θεσμός θα θεμελίωνε μια υγιέστατη, μακρόχρονη ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία. Μα αυτή προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας έτσι που οι πολίτες, πολιτικοί, οικονομολόγοι και αναλυτές να καταλαβαίνουν το θέμα και να θέλουν όντως την πολιτειακή ευμάρεια και όχι μόνο τη δική τους.
