1. Το κυπριακό πρόβλημα υφίσταται λόγω εθνικισμού. Θα επανέλθω λεπτομερέστερα.
Ξεκίνησε με την επιθυμία των “αδελφών” Κυπρίων να ενωθούν με την “μητέρα” Ελλάδα – μια επιθυμία που οι μεγαλοϊδεάτες Έλληνες υποδαύλιζαν έντεχνα για πολλές δεκαετίες, πριν τον Γρίβα και την ΕΟΚΑ που επιδόθηκαν στον ένοπλο αγώνα απελευθέρωσης από τους Βρετανούς.
Παραδόξως όμως, η Κύπρος είναι κράτος επιτυχημένο με αρκετή ευημερία χάρη σε ορισμένες επιδράσεις που άφησαν οι Βρετανοί. Τώρα, παρότι πέρασε ο πυρετός για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, η εξωτερική πολιτική των δύο χωρών εναρμονίζεται σε πολλά σημεία και, φυσικά, όπου εμπλέκεται η Τουρκία.
Τώρα το πρόβλημα το δημιουργεί σε μεγαλύτερο βαθμό και η επεκτατική τάση και πολιτική των Τούρκων, όπως ακούσαμε (Δεκέμβριος 2016) να ωρύεται ξεκάθαρα ο Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης και τα νησιά του Αιγαίου. Και βέβαια δεν έχει καμιά διάθεση να χαλαρώσει τη λαβή της η Τουρκία στο βόρειο τμήμα της Κύπρου – ακριβώς για τους ίδιους λόγους που οι μεγαλοϊδεάτες Έλληνες ήθελαν να προσαρτήσουν την Κύπρο.
2. Ήταν μεγάλο σφάλμα των εθνικιστών στην Κύπρο και των μεγαλοϊδεατών στην Ελλάδα που ήθελαν Ένωση, να αγνοήσουν την σκληρή πραγματικότητα της τουρκικής μειονότητας που έφθανε περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού στη μεγαλόνησο. Ήταν κάλπικος πατριωτισμός.
Δεν νομίζω πως οι Ελληνοκύπριοι εθνικιστές με τον Μακάριο και τον στενό του κύκλο ήταν εντελώς ανεύθυνοι για την τραγωδία που επέφερε η τουρκική εισβολή. Δεν έπρεπε να αγνοήσουν την τουρκική μειονότητα, τη συμφωνία που είχαν υπογράψει και κυρίως τη γεωγραφική και ιστορική πραγματικότητα.
Ναι, ορθό, η γλώσσα είναι σχεδόν κοινή και οπωσδήποτε η επίσημη γραπτή γλώσσα στην Κύπρο δεν διαφέρει από την Ελληνική στην Αθήνα. Η θρησκεία επίσης είναι κοινή Ανατολική Ορθόδοξη, αν και η κυπριακή Εκκλησία είναι αυτοκέφαλη κι εντελώς ανεξάρτητη της Ελλάδας.
Αλλά ο τρίτος παράγων που συντελεί στην ενότητα και συνοχή ενός έθνους και μιας Πολιτείας, δηλαδή η δικονομία με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, διαφέρει σημαντικά.
3. Η Ιστορία μας λέει ξερά πως ουδέποτε η Κύπρος ανήκε πολιτικά ή διοικητικά στην Ελλάδα. Ούτε στην κλασσική αρχαιότητα ούτε στη σύγχρονη περίοδο μετά το 1821. Λόγω της θέσης της πάντοτε ανήκε στη δύναμη που κυριαρχούσε στην ανατολική κυρίως Μεσόγειο – Φοίνικες, Ασσυρίους, Αιγυπτίους, Πέρσες, Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Φράγκους Ενετούς, Οθωμανούς και Τούρκους.
Τον Ιούνιο 1878 ο Άγγλος πρωθυπουργός Ντισραέλι αγόρασε τη νήσο από τους Τούρκους και αυτή έμεινε υπό Βρετανική κυριαρχία μέχρι τον Αύγουστο 1960, οπότε η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος, προεδρευόμενη Δημοκρατία.
Με την ανεξαρτησία η επιθυμία για Ένωση με την Ελλάδα μειώθηκε καθώς πολλοί Ελληνοκύπριοι και ιδίως φιλόδοξοι πολιτικοί, σαν τον Μακάριο, προτιμούσαν την ανεξαρτησία τους.
Αλλά δεν εξαφανίστηκε. Ένας σημαντικός πυρήνας εθνικιστών (η οργάνωση του Π. Γιωρκάτζη) συνέχισε να θέλει την Ένωση και με την προτροπή και στήριξη της Χούντας, το 1974 έκαναν πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και της επιλεγμένης κυβέρνησης. Αυτό έδωσε αφορμή για την τουρκική εισβολή.
4. Μα η διχοτόμηση είχε ουσιαστικά αρχίσει το 1963 όταν ο Μακάριος ζήτησε διάφορες αλλαγές στο Σύνταγμα, που ήταν δυσλειτουργικό καθώς έδινε δυσανάλογη δύναμη στους Τουρκοκυπρίους. Μερικές ήταν υπερβολικές μα οι Τουρκοκύπριοι δεν συζήτησαν καν. Αποχώρησαν από την τη διακυβέρνηση και σχημάτισαν δικά τους κέντρα. Υπήρξαν ταραχές και συγκρούσεις.
Δυστυχώς το καλοκαίρι του 1964 οι Ελληνοκύπριοι επετέθησαν κατά των Τούρκων στη θέση Κοκκίνων. Στη συνέχεια εδραιώθηκε η Πράσινη Γραμμή και μετά την τουρκική εισβολή (Ιούλιο – Αύγουστο) 1974, εδραιώθηκε η Γραμμή Αττίλα που άφηνε στην τουρκική κυριαρχία το 37% στα βόρεια του νησιού.
Τον Νοέμβριο 1983 ο Ντεκτάς ανακήρυξε το ανεξάρτητο κράτος των Τουρκοκυπρίων. Αυτό απορρίφτηκε με το Ψήφισμα 541 (1983) και το 550 (1984) του ΟΗΕ. Μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει αυτό το ψευδοκράτος.
5. Τη μεγαλύτερη ζημιά την προκάλεσε ο κοντόφθαλμος εθνικισμός της Ελλάδας που έτρεφε όμοιο εθνικισμό στην Κύπρο.
Αλλά παρά ορισμένα δεινά, η Βρετανική κατοχή της Κύπρου και μερικοί θεσμοί που άφησαν οι Άγγλοι, όπως στη δικονομία, βοήθησαν η Κύπρος να γίνει ένα επιτυχημένο κράτος, σε αντίθεση με την Ελλάδα.
