1. Η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου σε όλη την υφήλιο, δηλαδή 6 δισ κόσμου, δεν θέλουν ευθύνες. Θέλουν να έχουν ένα εισόδημα που τους επιτρέπει να ζουν άνετα και αξιόπρεπα και να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Μα όχι εργασία υπεύθυνη. Θέλουν ελευθερία, όπως νομίζουν, επιλογών, μα όχι ευθύνη.
Υπάρχει και η ευρύτατη τάξη των αρθρογράφων, αναλυτών και σχολιαστών που τονίζουν την ανάγκη όλοι να δείχνουμε υπευθυνότητα. Μα λόγω άγνοιας ή άνοιας ταυτόχρονα υπονομεύουν την παραίνεσή τους προτείνοντας ανευθυνότητα.
Πρόσφατο άρθρο του Κώστα Καλλίτση (Οικον. Καθημερινή 31/7/16 “Το μοντέλο Bismarck, το μοντέλο Roosevelt και το ανύπαρκτο”) είναι τέτοιο παράδειγμα. Όσοι παρακολουθούν τακτικά το ιστολόγιο μας ξέρουν πως κατά καιρούς αναρτούμε άρθρα του δημοσιογράφου αυτού – διότι συμφωνώ και με τα θέματα και τις αναλύσεις του.
2. Στο πρόσφατο αυτό άρθρο του εξετάζει μερικά μοντέλα ανάπτυξης ή μέτρα πρόνοιας για τους φτωχούς (Αρχαία Ρώμη, Ισλάμ, Γερμανία, Βρετανία, Αμερική) μα και τα ευχολόγια του κ. Τσίπρα, που είναι “το ανύπαρκτο”. Συμφωνώ με όλα αυτά: είναι γεγονότα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση – ιδίως η ανάλυση του της ελληνικής κρατικής ανικανότητας. Στην πραγματικότητα η σχιζοφρένεια στο κυβερνητικό τσούρμο μας είναι πολύ χειρότερη από όπως ευγενικά την παρουσιάζει.
Στη Ρώμη, γράφει, στη Βρετανία του 16ου αιώνα και στο Ισλάμ δίνονταν ελεημοσύνες στους φτωχούς από το κράτος. Ο Μπίσμαρκ όντως οργάνωσε σύστημα κρατικής πρόνοιας. Στη Βρετανία πάλι ο Λόρδος Beveridge όντως εκπόνησε (ακολουθώντας τον Κέινς) το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα πρόνοιας, που εφάρμοσαν μεταπολεμικά οι Εργατικοί του Άτλη. Ο δε Ρούζβελτ με το New Deal οργάνωσε την οικονομία ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και γενική ανάκαμψη.
Ο Καλλίτσης σφάλλει με το τελευταίο, που θεωρεί και ως κατάλληλο για μας σήμερα, διότι η μείωση της ανεργίας και η ανάκαμψη στη δεκαετία 1930 ήταν ασήμαντες και η ανάπτυξη στις ΗΠΑ επήλθε μόνο με τον πόλεμο μετά το 1940! Θα έπρεπε να υποδείξει επίσης πως μεγάλη φτώχεια παρουσιάστηκε στη Ρώμη με τους απόστρατους που δεν έβρισκαν δουλειά, και, όπως παρατήρησε ο Πλίνι, είναι τα latfundia (μεγάλα κτήματα ευγενών) που κατέστρεψαν την ακμαία πρώτη αυτοκρατορική Ρώμη. Στη Βρετανία των Τυδώρ του 16ου αιώνα έγιναν οι πρώτες μεγάλες περικλείσεις γαιών αφήνοντας πολυάριθμους γεωργοκτηνοτρόφους ακτήμονες και πάμπτωχους. Το ίδιο επαναλήφθηκε στη Βρετανία του 18ου αιώνα και στη Γερμανία και στις ΗΠΑ του 19ου.
Η φτώχεια δεν είναι ούτε φυσικό ούτε τυχαίο γεγονός.
3. Το ζήτημα του μοντέλου είναι δευτερεύον και αυτό του Ρούζβελτ ανέλπιδο. Όποιο μοντέλο κι αν επιβληθεί, με όση αυστηρότητα, θα επέλθει πάλι κρίση σε λίγα χρόνια – ανεργία, ύφεση, κραχ, χρέος. Το φαινόμενο παρατηρείται σε όλες τις προηγμένες οικονομίες. Μια κρίση μετά την άλλη. Μόνο το μέγεθος διαφέρει. Οι δε μεγάλες έρχονται κάθε 17-18 έτη.
Το βασικό ερώτημα είναι – Γιατί τόσες κρίσεις, γιατί να μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών;
Κάθε οικονομική κρίση προκαλείται από την υφέρπουσα άγνοια, από άνοια και ακρισία. Έχω εξετάσει το θέμα επαναληπτικά στα άρθρα Πολιτικής Οικονομίας και ιδίως άρθρα φορολογίας και Γεωφορολόγησης.
Υπάρχει όμως και το παράπλευρο κύριο θέμα: ευθύνη και ανευθυνότητα. Θέλουμε πραγματικά υπεύθυνους πολίτες με κάποια γνώση ή ανεύθυνους προλετάριους, λούμπεν όχλους;
Δεν χρειάζεται πολλή φιλοσοφία ή λογική για να καταλάβεις πως όσο ευρύτερο είναι το σύστημα πρόνοιας, σαν αυτά που ευγγελίζονται αναρχοαριστεροί, κεντρώοι, δεξιοί, σοσιαλδημοκράτες και άλλοι, τόσο πιο έντονα προωθούν και την ανευθυνότητα. Διότι όσο πιο πολύ εθιζόμαστε σε παροχές, τόσο λιγότερο ασκούμε την προσωπική πρωτοβουλία μας.
Όταν δε η ανευθυνότητα και η νωθρότητα διαποτίζουν τη νοοτροπία του λαού, τότε το μόνο σίγουρο είναι η παρακμή στη διαφθορά, κομματοπελατεία κι εγκληματικότητα κάθε είδους. Κι εξουσιομανείς δημαγωγοί, τυχοδιώκτες πολιτικάντηδες, θα καθοδηγούν με κυνικότητα και πονηριά τα μπουλούκια των ανεύθυνων πολιτών όπου αυτοί στοχεύουν. Όπως κάνει ο κ. Τσίπρας στις μέρες μας.
4. Μπορεί να λέγονται και να γράφονται πολλά για τα καλά της Δημοκρατίας. Μα το δημοκρατικό πολίτευμα θα επιτύχει τον στόχο της δικαιοσύνης κι ευημερίας στη σύνολη Πολιτεία, μόνο αν οι πολίτες είναι μορφωμένοι, έντιμοι και υπεύθυνοι.
Η σημερινή Δημοκρατία έχει αποτύχει παταγωδώς!
Το σαράκι του κρατισμού έχει πλέον εγκατασταθεί στη νοοτροπία ακόμα και φιλελεύθερων και νεο-συντηρητικών. Όλοι θέλουν ένα τεράστιο κράτος που φανερά ή διακριτικά θα ελέγχει τα πάντα. Οι πολίτες περιμένουν το κράτος να φροντίζει για τα πάντα – δουλειές, μόρφωση, πολιτισμό, υγεία, από τη γέννηση ως τον ενταφιασμό τους.
Σε αυτή τη νοοτροπία ανήκει και η προσδοκία νέων θέσεων εργασίας και ανάπτυξη.
Η ορθή αντίληψη όμως είναι να βρεθούν και να εξαλειφθούν τα αίτια της φτώχειας, της ανεργίας, των κρίσεων και της έλλειψης πρωτοβουλίας έτσι που οι πολίτες να δρουν με προσωπική πρωτοβουλία!
Μόνο η ορθή παιδεία και η Γεωφορολόγηση (με την οποία η Πολιτεία έχει ως μόνο εισόδημα την αξία των γαιών της) μπορεί να το επιτύχει αυτό.
Η φτώχεια υπάρχει γιατί τη θέλουμε – σε όλα τα επίπεδα.
