E1059: Ελεύθερη Βούληση και Φυσική

1. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί πολλοί άνθρωποι θέλουν να μάθουν αν έχουν ή όχι ελεύθερη βούληση. Και πώς θα βεβαιωθούν; Δηλαδή πώς θα έχουν σίγουρη γνώση – ναι ή όχι;

Επίσης δεν κατάλαβα γιατί πολλοί πανεπιστημιακοί και φιλόσοφοι ασχολήθηκαν (και ασχολούνται) με το ερώτημα. Πιο σοβαροί φιλόσοφοι σαν τον Πλάτωνα μόλις που το αγγίζουν για να το αφήσουν παράμερα.

Κι εγώ μικρός θα ήμουν γύρω στα 11, 12 τότε, αναρωτήθηκα μερικές φορές τη σχέση των επιλογών μου με τη Μοίρα ή το Πεπρωμένο. Στις διακοπές στο βουνό ήταν ένα φαρδύ μονοπάτι που σε κάποιο σημείο διχάλωνε και μετά τα δύο ξανάσμιγαν σε ένα 200 μέτρα πιο πέρα. Αναρωτιόμουν, λοιπόν, αν επέλεγα ελεύθερα το ένα ή αν ήταν ‘γραφτό’ και αναπόφευκτο. Μετά την τρίτη φορά εγκατέλειψα κάθε σκέψη για το ζήτημα.

2. Είναι τον τελευταίο αιώνα πολλοί που διαβλέπουν μια βεβαιότητα για την ‘ελεύθερη βούληση’ του ανθρώπου λόγω της αβεβαιότητας στην κβαντομηχανική θεώρηση – κλάδος της Φυσικής.

Η κβαντική θεώρηση λέγεται να περιέχει μυστήριο, καθώς οι υπολογισμοί καταλήγουν σε έναν κυματισμό που δίνει πιθανότητες μόνο, όχι απόλυτα σίγουρη πρόβλεψη.

Για παράδειγμα, λένε, ένα άτομο άνθρακα-14 έχει μια πιθανότητα 50% να διαλυθεί τα επόμενα 5.700 έτη, μα δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό. Η στιγμή που θα συμβεί αυτό δεν είναι απλώς άγνωστη, μα δεν μπορεί να γίνει γνωστή προτού επέλθει!

Στις παλαιότερες συζητήσεις περί ‘ελεύθερης βούλησης’ οι λόγιοι βασίζονταν στη θεώρηση των φυσικών πως όλα λειτουργούν υπό τον νόμο της αιτίας-αποτελέσματος κι έτσι απέκλειαν την ελεύθερη επιλογή.

Τώρα η αβεβαιότητα στην κβαντομηχανική ανοίγει μια πόρτα που λέει πως η ‘ελεύθερη βούληση’ δεν αποκλείεται.

3. Προσέξτε κάτι, προτού αρχίσετε να χοροπηδάτε με χαρά νομίζοντας πως δεν είστε σκλάβοι των φυσικών νόμων. Η κβαντομηχανική δεν αποδείχνει πως έχουμε όντως ελεύθερη βούληση, μα μόνο πως η Φυσική δεν αποκλείει πια την ύπαρξη της ‘ελεύθερης βούλησης’.

Είναι ενδιαφέρον πως και φυσικοί, που υποτίθεται είναι πολύ προσγειωμένοι στον υλικό κόσμο, αρέσκονται στο να σουλατσάρουν στη Μεταφυσική σχετικά με το θέμα της βούλησης.

Η πραγματικότητα είναι πάντα πολύ απλή, πολύ απλούστερη από τις θεωρίες επιστημόνων και φιλοσόφων και πανεπιστημιακών.

Θα ήταν ευχής έργο αν η επιθυμία μας για φαγητό υλοποιούνταν άμεσα. Και οι πλούσιοι και οι πάμπτωχοι θέλουν να φάνε και μάλιστα καλό φαγητό. Οι πλούσιοι το κατορθώνουν. Οι φτωχοί όχι. Πού είναι η ελεύθερή τους βούληση;

Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Εσύ που νόμιζες πως έχεις ‘ελεύθερη βούληση’, πέταξε από τον 10ο όροφο μιας πολυκατοικίας στον 10ο όροφο μιας άλλης, μακρινής!

Μπορεί να μπορούμε να κάνουμε ελεύθερες επιλογές σε κάποιο περιορισμένο πλαίσιο, και συχνά όντως το κάνουμε: να επιλέξουμε μήλο ή πορτοκάλι αντί αχλάδι, να φορέσουμε μαύρα ή καφέ παπούτσια. Ως εδώ. Μα είναι αυτή ελεύθερη βούληση ή ελεύθερη επιλογή; Αφού ευθύς εξ αρχής έχει μπει περιορισμός!