1. Σε προηγούμενο άρθρο Η Μεσαία Τάξη- εξαφανίστηκε; έγραψα για τις τρεις τάξεις σε μια οποιαδήποτε κοινωνία που όμως διαφοροποιούνται μόνο λόγω υλικού πλούτου και κάποτε μόρφωσης. Στην πραγματικότητα αυτές αλλάζουν όλη την ώρα καθώς άνθρωποι πλουτίζουν ή φτωχαίνουν κι έτσι περνούν από τη μια τάξη στην άλλη προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Και οι τρεις αυτές τάξεις, έγραψα, ανήκουν στην πραγματικότητα στον Εξώτερο Κύκλο της ανθρωπότητας.
Με διαφορετικά κριτήρια, σύμφωνα με ορισμένα φιλοσοφικά συστήματα, βλέπουμε να υπάρχουν, έγραψα, τρεις κύκλοι ή τρεις τάξεις ή τρία επίπεδα ανθρώπων, σε μια πολύ διαφορετική δομή της σύνολης ανθρωπότητας, όχι μιας κοινωνίας ή χώρας. Αυτές οι τρεις κατηγορίες διαχωρίζονται σύμφωνα με την οντότητα των ανθρώπων, όχι με τον υλικό πλούτο τους. Έτσι έχουμε τον εξωτερικό κύκλο, τον μεσαίο και τον εσωτερικό.
2. Στην Πολιτεία, στα βιβλία 5 και 6, καθώς οικοδομεί την ιδανική πολιτεία, ο Πλάτων γράφει για τρεις τάξεις πολιτών με διαφορετική οντότητα έτσι που να εκτελούν ξεχωριστές λειτουργίες. Η πρώτη είναι οι «άρχοντες» που ξεχωρίζουν με τη σοφία και τη δικαιοσύνη τους και διοικούν την πολιτεία. Αυτοί όλοι προέρχονται από την επόμενη τάξη που αποτελείται από ειδικά εκπαιδευμένους «φύλακες» που βοηθούν τους άρχοντες στην επιβολή των νόμων, στην προστασία των πολιτών και της πολιτείας, στην τήρηση της κοινής τάξης και παρόμοια. Τέλος είναι η τάξη των «τεχνιτών» που αποτελείται από παραγωγούς, εμπόρους και βιομήχανους (όπως τους λέμε σήμερα), γεωργούς και κτηνοτρόφους.
Οι πολίτες όλοι γεννιούνται και ζούνε αρχικά ως μέλη της τρίτης τάξης, αν και μερικοί αρχίζουν τη ζωή τους από βρεφική ηλικία στις ειδικές συνθήκες των φυλάκων κι εκπαιδεύονται για αυτό το λειτούργημα. Αν όμως δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες και δεν αναπτυχθούν με έκδηλα τα χαρακτηριστικά των φυλάκων, μετακινούνται στην τάξη των παραγωγών. Οι φύλακες έχουν ειδική εκπαίδευση και ζουν σε ειδικές συνθήκες, δίχως προσωπική περιουσία και οικογένεια. Από τους φύλακες, πάλι, επιλέγονται οι πιο ταλαντούχοι νέοι με εμφανή ροπή προς τη μελέτη, την έρευνα, τη διοίκηση και, κυρίως, την αρετή, και περνούν από αυστηρότερη εκπαίδευση για να εισέλθουν στην τάξη των αρχόντων.
Όλες αυτές οι διευθετήσεις με την επιλογή κι εκπαίδευση γίνονται από ειδικούς άρχοντες με ορισμένους φύλακες ως βοηθούς. Αν αποδειχθεί στην πράξη πως κάποιος δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του λειτουργήματος των φυλάκων (ή των αρχόντων), επιστρέφει στην τρίτη τάξη. Πολλοί συγγραφείς, ακαδημαϊκοί, λόγιοι και μη, παρερμηνεύουν τα γραφόμενα του Πλάτωνα και νομίζουν πως αυτές οι διευθετήσεις, η ακτημοσύνη, η αυστηρή και ειδική εκπαίδευση ή επιμόρφωση κ.λπ., ισχύουν για όλους τους πολίτες κι έτσι γράφουν ή μιλούν απαξιωτικά για μια «κλειστή κοινωνία» ή κάποιου είδους κομμουνισμό. Ο προσεκτικός αναγνώστης της Πολιτείας διαβλέπει όμως πως αυτά ισχύουν μόνο για τους φύλακες και τους άρχοντες. Η πλειονότητα των πολιτών έχουν την οικογένεια και την ατομική περιουσία τους και ζουν όπως οι πλείστοι άνθρωποι σήμερα – μόνο που έχουν σοφούς κυβερνήτες, σε αντίθεση με τους δικούς μας κουτοπόνηρους.
3. Οι αρχαίες Γερμανικές φυλές, όπως παρατήρησε ο Καίσαρ στο De Bello Gallico, διαιρούνταν σε τρεις ευρείες τάξεις: των κοινών πολιτών, δηλαδή παραγωγών, τεχνιτών και εμπόρων, των πολεμιστών και των ιερέων, όπου υπήρχαν και γυναίκες, ιέρειες, όπως σε πολλές άλλες κοινωνίες.
Η ίδια δομή χαρακτήριζε και την κοινωνία των διαφορετικών Κελτικών φυλών, τόσο στην Ευρώπη (Γαλλία, Ιβηρική χερσόνησο) όσο και στη Βρετανία και, αργότερα, στην Ιρλανδία.
Σε όλη την ιστορία της (δυτικής) Ευρώπης, όπως και στο Βυζάντιο, μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη τριών τάξεων πολιτών: το ιερατείο, τους άρχοντες και πολεμιστές και τους κοινούς θνητούς, δηλαδή τις μάζες των παραγωγών, εμπόρων και τεχνιτών. Υπάρχουν δύο διαφορές από την ταξινόμηση του Πλάτωνα: πρώτον, το ιερατείο, παρά τη δύναμη του Πάπα ή Πατριάρχη, δεν κυβερνούσε∙ δεύτερον, η τρίτη, κατώτερη τάξη, είχε μια σημαντική υποδιαίρεση σε ελεύθερους πολίτες με ατομική περιουσία και ανελεύθερους κολίγους που ζούσαν κι εργάζονταν στα τσιφλίκια των πλουσίων και δυνατών.
Αυτή η ευρεία κοινωνική διάταξη (με υποδιαιρέσεις) υπήρχε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ακόμα και στα χρόνια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου (1914-1918). Αλλά από τα τέλη του 18ου αιώνα, με τη Γεωργική και τη Βιομηχανική Επανάσταση, ίσως και νωρίτερα, η παλαιά δομή άρχισε να διαλύεται και στη θέση της διαμορφώθηκε βαθμιαία η τωρινή κατάσταση που εδραιώθηκε πλήρως στον 20ο αιώνα.
Και αυτό έγινε διότι με το ξετύλιγμα της Σιδερένιας Εποχής του Kaliyuga (Κατωφερής Κίνηση) οι άνθρωποι λησμόνησαν τη φιλοσοφική επιδίωξη της αρετής, που στήριζε μια ισχυρή οντότητα, και αφέθηκαν στη φιλοδοξία για πολιτική δύναμη και υλικό πλούτο, που τρέφεται από απληστία και τρέφει τη ματαιοδοξία.
4. Ως συνήθως, η Βεδική Παράδοση των Ινδιών δίνει περισσότερα στοιχεία. Συνδυάζοντας τις τάξεις ή κάστες των ανθρώπων και την εξέλιξη των γιούγκα ή εποχών, λέει πως η αρχική ενότητα διασπάστηκε σε τρεις πανανθρώπινες λειτουργίες: brāhmaṇa – οι σοφοί δάσκαλοι, ηγέτες, ιερωμένοι∙ kṣatra ή kṣatriya – οι ανδρείοι φύλακες∙ vaiśya (vaishya) – οι παραγωγοί κι έμποροι (και χρηματιστές).
Σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο «κάστα» αλλά η πραγματική αρχαία ονομασία είναι varṇa και σημαίνει «κάλυμμα, εμφάνιση» διότι αυτά τα τρία λειτουργήματα είναι μόνο εξωτερικές εμφανίσεις ενώ η εσωτερική ουσία, η «ανθρωπινότητα», είναι ίδια σε όλους τους ανθρώπους.
Με την πάροδο των αιώνων, η αληθινή σημασία ξεχάστηκε και οι τρεις λειτουργίες θεσμοθετήθηκαν σε παγιωμένες, κληρονομικές κάστες: βραχμάνοι, πολεμιστές/κυβερνήτες και παραγωγοί/έμποροι/χρηματιστές. Και όσοι λοξοδρομούσαν από το λειτούργημά τους, ή το εκτελούσαν πλημμελώς, ξέπεφταν σε μια τέταρτη κάστα – την śūdra (shoodra) που είναι οι παρακατιανοί παρίες που γίνονται υπηρέτες ή κάνουν όλες τις ακάθαρτες δουλειές.
5. Σήμερα όλες αυτές οι τάξεις ανήκουν στον Εξωτερικό Κύκλο. Ακόμα και στην εποχή του Πλάτωνα όλες οι τάξεις είχαν ξεπέσει κι ο φιλόσοφος έγραψε για μια ιδανική Πολιτεία που δύσκολα θα μπορούσε να δημιουργηθεί με τις τρεις αυθεντικές τάξεις αφού οι πολίτες θα χρειάζονταν ειδική εκπαίδευση.
Συνήθως οι πανεπιστημιακοί και διάφοροι συγγραφείς ή ερευνητές ονομάζονται «άνθρωποι του πνεύματος». Αυτό είναι λάθος – αν με τέτοια ορολογία δίνεται μια ξεχωριστή, ανώτερη θέση. Ομοίως ιερωμένοι και καλόγεροι ονομάζονται «πνευματικοί» – και θεωρούνται, από τους θρησκευόμενους τουλάχιστον, ότι ανήκουν σε ανώτερη τάξη. Όμοια παρεξήγηση επικρατεί και για τους καλλιτέχνες – γλύπτες, ζωγράφους, μουσικούς, κ.λπ. Όλοι, όλοι ανήκουν στον Εξωτερικό Κύκλο της άγνοιας, βαρβαρότητας, ματαιοδοξίας και σύγχυσης.
Υπάρχουν αναμφίβολα 4-5 καλλιτέχνες, ιερωμένοι, πανεπιστημιακοί και άλλοι που όντως εργάζονται αφιλοκερδώς για το καλό της Ανθρωπότητας κι εμφυσούν σε όλη την εργασία και συμπεριφορά τους τον καλύτερο εαυτό τους: αυτοί συνήθως είναι προϊόντα ειδικής παρακολούθησης σε ειδικές Σχολές. Οι άλλοι όλοι, τα εκατομμύρια των σπουδαγμένων, πτυχιούχων κι «επιτυχημένων» νομπελιστών, διπλωματών επιχειρηματιών, πολιτικών, κ.λπ. ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτούλη και τους δικούς τους και κοιτάνε μόνο καριέρα, κέρδος και κεκτημένα.
Η απόδραση από τον Εξώτερο Κύκλο δεν γίνεται γρήγορα ή εύκολα. Ένας άνθρωπος πρέπει να αντιληφθεί πως θα μπορούσε να ζήσει σε υψηλότερο επίπεδο ανθρωπινότητας από την κοινή, μηχανική καθημερινότητα των μαζών. Ο Πλάτων έθεσε ως προϋπόθεση την καλλιέργεια των αρετών: της ανδρείας για το νέο και άγνωστο∙ της σωφροσύνης για περιορισμό του εγωισμού, μείωση των επιθυμιών και συγκράτηση άλλων αδυναμιών∙ και της φρόνησης ή σοφίας για πραγματική πνευματικότητα και δικαιοσύνη.
Η αληθινή μεσαία τάξη μετέφερε τις ανάγκες των μαζών στους σοφούς και τις οδηγίες των σοφών στις μάζες. Οι δικές μας αντιδράσεις σε αυτή την ιδέα δείχνουν το επίπεδό μας.
