1. Το πρόβλημα λύθηκε για την ώρα με την απραξία της Ρωσίας και των χωρών της Δύσης – που δεν καταλαβαίνουν τον νέο κίνδυνο του Ισλάμ και ας είναι παλιός σαν το Ισλάμ.
Η κύρια διαφορά μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων είναι η γλώσσα και η θρησκεία. Οι Αζέροι είναι Μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και μιλούν μία γλώσσα συγγενική με την Τουρκική, οι Αρμένιοι είναι χριστιανοί και μιλούν μία μοναδική Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Οι Αζέροι είναι πιο συντηρητικοί γενικά. Αυτούς τους στηρίζει απροκάλυπτα η Τουρκία και τους Αρμένιους η Ρωσία.
Οι Αζέροι δεν έχουν ισχυρή αίσθηση εθνικότητας και τείνουν σαν συνέπεια προς τον ατομικισμό. Οι Αρμένιοι έχουν πολύ ισχυρή αίσθηση εθνικότητας και τείνουν προς συλλογικότητα.
Οι Αζέροι είναι καχύποπτοι πρoς και φοβούνται τη Ρωσία· λόγω γλώσσας και θρησκείας συνδέονται και συμμαχούν φυσικά με την Τουρκία. Οι Αρμένιοι, από την πλευρά τους, απεχθάνονται τους Τούρκους ως έθνος και είναι από τους πλέον φιλόρωσους λαούς.
Οι Αζέροι είναι πιο Καυκάσιοι παρά τη σύνδεσή τους με τους Τούρκους, ενώ οι Αρμένιοι είναι πιο μικρασιάτες, πιο μεσανατολίτες στη διατροφή, στην ένδυση, στον χορό.
 |
| Στον χάρτη το βέλος δείχνει το Ναγκόρνο Καραμπάχ. |
2. Στην εμφάνιση είναι και οι δύο εθνότητες πολύ όμοιες. Δύσκολα θα ξεχωρίσεις (ίσως αδύνατο) ένα Αρμένιο από έναν Αζέρο. Και οι δύο λαοί έχουν ίδιες κοινωνικές αξίες: έχουν πολύ όμοια μουσική και παρακολουθούν εύκολα ο ένας τη μουσική τέχνη του άλλου. Και οι δύο λαοί έχουν παρόμοιο σεβασμό προς την οικογένεια και την εργασία· είναι φιλεργατικοί και πολύ φιλόξενοι.
Παρότι μόλις 4% των Αζέρων είναι χριστιανοί, αυτοί γιορτάζουν Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά.
3. Ιστορικά οι Αρμένιοι είναι παλαιό γένος Ινδοευρωπαίων. Από τις αρχές του ένατου αιώνα π.κ.ε. (860) γνωστό ως Urartu. Μα έγινε στον έκτο αιώνα η σατραπεία της Αρμενίας υπό τους Πέρσες και μετά Βασίλειο Αρμενίας (1ος αιώνας πκε, με τον Μέγα Tigranes). Δέχθηκε τον χριστιανισμό ως επίσημο εθνικό θρήσκευμα στα τέλη του 3ου αιώνα κ.ε.
Τον 12ο αιώνα άρχισαν να εισβάλλουν οι Μουσουλμάνοι. Τον 11ο αιώνα οι Σελτζούκοι νίκησαν τους Βυζαντινούς στη μάχη Μanzikert και κατέλαβαν την Αρμενία. Μετά ήρθαν οι Μογγόλοι και μετά οι Οθωμανοί. Το 1894 Άρχισαν οι σφαγές σε μεγάλη κλίμακα (ίσως και ως 300.000 νεκροί) και συνεχίστηκαν στον εικοστό αιώνα με τους Νεότουρκους, 1915-16, οπότε συντελέστηκε η γενοκτονία των Αρμενίων με 1 έως 1,5 εκατομμύρια θύματα.
Το Αζερμπαϊτζάν κατακτήθηκε από τους Αχαιμενίδες (6ος αιώνας π.χ.) και από τους Τουρκομάνους τον 11ο αιώνα. Είχε πολύ νωρίτερα στον 3ο αιώνα κ.ε. ασπαστεί τον χριστιανισμό, μα σταδιακά, με την Κυριαρχία των Μουσουλμάνων, οι Αζέροι εκτουρκίστικαν ως τα τέλη του 17ου αιώνα. Τον Μάιο του 1908 ανεξαρτητοποιήθηκε η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν για να καταληφθεί δύο έτη αργότερα από τους Μπολσεβίκους του Λένιν που διψούσαν για τα πετρέλαια του Μπακού. Με την πολιτική γκλασνόστ του Γκορμπατσόφ πήρε αυτονομία και το 1990 έγινε πάλι η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, ανεξάρτητη χώρα με δική της σημαία.
4. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι το μήλο της Έριδος της τωρινής σύγκρουσης μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων. Αυτή είναι μία μεγάλη περιοχή, το ένα τρίτο του υπολοίπου Αζερμπαϊτζάν. Είναι αυτόνομη μα κανένα άλλο κράτος δεν την αναγνωρίζει ως ανεξάρτητο κράτος και γενικά θεωρείται αυτόνομο, αλλά εντός του Αζερμπαϊτζάν.
Μόνο που η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών είναι Αρμένιοι.
Υπήρχαν πολλές αιματηρές συγκρούσεις στο παρελθόν, η τελευταία ήταν το 1993-94 οπότε κέρδισε η Αρμενία. Νωρίτερα το 1987 υπήρξαν συγκρούσεις επίσης. Ξένοι δημοσιογράφοι επισημαίνουν πως ήταν οι κοινοί πολίτες Αζέροι που επιτέθηκαν σε Αρμένιους στην πόλη Σουμγάι, τον Φεβρουάριο του 1988.
5. Το Αζερμπαϊτζάν συνολικά είναι μεγαλύτερη χώρα κι έχει περισσότερους φυσικούς πόρους σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο (είναι 60.000 τετραγωνικά χλμ. με 10 εκατομμύρια κατοίκους έναντι σχεδόν 30.000 τετραγωνικά χλμ. και μόνο 3 εκατομμύρια της Αρμενίας).
Όσον αφορά Ένοπλες Δυνάμεις οι Αζέροι έχουν γύρω στις 110.000 στρατιωτικό προσωπικό μα μπορούν να καλέσουν ως και 3 εκμ ενώ οι Αρμένιοι έχουν 30.000 μα μπορούν να καλέσουν μόνο 800.000. Οι Αζέροι έχουν 1.204 τεθωρακισμένα, οι Αρμένιοι 2.600. Οι πρώτοι έχουν 1.000 πυροβολαρχίες οι δεύτεροι 600.
Στην αεροπορία οι πρώτοι έχουν 140 σκάφη μαχητικά και 13 ελικόπτερα, οι δεύτεροι μόνο 100 σκάφη και 42 ελικόπτερα.
Η σύγκρουση θα λυθεί πραγματικά μόνο αν και οι δυο λαοί αντιμετωπίσουν την αλήθεια, πάψουν τις κραυγές για θύματα και ηρωισμούς και δεχτούν αμερόληπτη διαιτησία από ξένους. Η διαιτησία ξένων ήταν από την Τουρκία με τις σιωπηλές ευλογίες όλων!…
