H Μαρία Κατσουνάκη έγραψε στην Καθημερινή (12.09.2021): “Μετά την 11η Σεπτεμβρίου γίναμε πιο κυνικοί ή πιο ευάλωτοι; Ολος ο πλανήτης μετατοπίστηκε. Αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός μεταμόρφωσε την τρομοκρατία, την πολιτική, επηρέασε το θρησκευτικό συναίσθημα, ανέτρεψε ισορροπίες, διαμόρφωσε ψυχισμούς, εκτόξευσε τον φόβο και την καχυποψία, χώρισε τον κόσμο σε άσπρο και μαύρο καταργώντας γκρίζες ζώνες.“
Πάρα πολύς κόσμος συμμερίζεται αυτή την άποψη. Διότι η κραταιά Αμερική δέχτηκε στην καρδιά της, στη Νέα Υόρκη, ένα ισχυρό τρομοκρατικό πλήγμα, καθώς δυο επιβατικά αεροπλάνα υπό την καθοδήγηση φανατικών ισλαμιστών καρφώθηκαν διαδοχικά, με διαφορά λίγων λεπτών, στους Δίδυμους Πύργους, όπου στεγαζόταν το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, και τους ανατίναξαν σε σωρούς ερειπίων. Και οπωσδήποτε πολλά πράγματα στις ΗΠΑ και στον κόσμο άλλαξαν μετά ως συνέπεια της τρομοκρατικής εκείνης επίθεσης που γκρέμισε ένα κτηριακό σύμβολο ευημερίας, προόδου και παντοδυναμίας (μα και αλαζονείας και απληστίας) και εξόντωσε 3.000 ανθρώπους.
Είναι φυσικό πολλά να αλλάξουν σε είκοσι έτη. Στη σύγχρονη εποχή μας όπου η τεχνολογία προοδεύει καλπάζοντας είναι ακόμα πιο κοινή η ροπή προς αλλαγή και μάλιστα των ανθρώπινων, εθνικών και κοινωνικών καταστάσεων.
Η ανάδυση της Τουρκίας ως μεγάλης δύναμης στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή δεν έχει πολλή σχέση με τις 11/9/01. Ομοίως η οικονομική ύφεση του 2009-10 και η χρεοκοπία χωρών όπως ή Ελλάδα, Πορτογαλία, Κύπρος κλπ. και η επιβολή μνημονίων. Πάνω από όλα, όμως, η ανάδυση της Κίνας ως υπερδύναμη, οικονομική, στρατιωτική και τεχνολογική, δεν έχει καμιά σχέση με την τρομοκρατική επίθεση. Η Αμερική είναι ακόμα πρώτη στα οικονομικά και στρατιωτικά, μα πίσω από την Κίνα στην εκπαίδευση, τεχνολογική πρόοδο και ανάπτυξη – αν και η κινέζικη άνοδος έχει τώρα πια ανακοπεί και η ηγεσία της δείχνει ένα άσχημο άκρως συμφεροντολογικό πρόσωπο.
Η παρακμή της Αμερικής και της Ευρώπης δεν οφείλεται διόλου στην επίθεση 11/9/01. Η παρακμιακή τάση είναι θέμα νοοτροπίας. Υπάρχει στην παράδοση των Αμερικανών η αγάπη της ελευθερίας, δικαιοσύνης και προόδου. Και αυτή εκδηλώνεται στη γενναιοδωρία του αμερικανικού έθνους, όπως στην προσφορά του στον 1o και 2o ΠΠ και στο σχέδιο Μάρσαλ μετά τον 2o ΠΠ το οποίο βοήθησε την ανασυγκρότηση της Δυτικής Ευρώπης από τα ερείπια και τις στάχτες του πολέμου.
Μα στη νοοτροπία των Αμερικανών υπάρχει και η αισχροκέρδεια. Οι μετανάστες άποικοι έψαχναν, ή μάλλον κυνηγούσαν προσωπικό πλούτο πέρα από το όραμα της ελευθερίας και ανεξιθρησκίας. Και είναι η επιδίωξη του υλικού πλουτισμού που έδινε φτερά στην ανάπτυξη, ευημερία και πρόοδο. Ο Εμφύλιος της δεκαετίας 1860 δεν έγινε πρώτιστα για την απελευθέρωση των μαύρων σκλάβων, όπως ισχυρίζονται πολλοί, μα για να μη χάσουν οι Βόρειοι τις προσοδοφόρες Πολιτείες του Νότου. Παρά την Επανάστασή τους κατά των Βρετανών για να είναι αυτοί ελεύθεροι (όπου πάλι το κίνητρο ήταν συνυφασμένο με οικονομικό όφελος: δεν πληρώνουμε φόρους, αφού δεν έχουμε αντιπροσώπους στο Βρετανικό Κοινοβούλιο!), εντούτοις δεν δόθηκε στους σκλάβους η ίδια ελευθερία για 100 έτη και ο ρατσισμός συνεχίστηκε για άλλα 100 έτη!
Με αυτή τη σύγκρουση μεταξύ ευγενών ιδανικών και ποταπών επιδιώξεων στενών προσωπικών συμφερόντων και τον αναπόφευκτο διχασμό του έθνους, ήρθε η σταδιακή παρακμή της μεγάλης αυτής χώρας.
Αλλά η παρακμή της Δημοκρατίας δεν οφείλεται στις επιθέσεις της τρομοκρατίας (από το φανατικό Ισλάμ ή οπουδήποτε αλλού). Η απαξίωση των θεσμών οφείλεται στην ηθική πτώση. Ομοίως η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ και η δράση της στο διεθνές σκηνικό (“δεν έχουμε φίλους, μόνο συμφέροντα”) κάτι παρόμοιο που συνέβη στη Βρετανία με το Μπρέξιτ.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις είναι απλά δοκιμασίες για το έθνος, την ασφάλεια και απαντοχή των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Όμοια είναι και η επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού. Κοινωνικές αδικίες, πάνω απ’ όλα, κάκιστη Παιδεία (και ανατροφή στο σπίτι, στην οικογένεια) είναι οι αιτίες για την αποδυνάμωση των θεσμών στις Δημοκρατίες. Και το σπέρμα της κακοδαιμονίας βρίσκεται στην ίδια τη φύση και δομή του δημοκρατικού συστήματος.
Μα το κύριο ενδιαφέρον γενικά σε ατομικό και κοινωνικό ή εθνικό επίπεδο είναι η προσωπική καλοπέραση και το βραχυπρόθεσμο κέρδος. Και ο Ν. Κωνσταντάρας έγραψε, Καθημερινή 12/9/21:
Η Εκθεση Στρατηγικών Προβλέψεων 2021 της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, εντοπίζει τέσσερις κύριες προκλήσεις: κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντικά προβλήματα, «ψηφιακή υπερσυνδεσιμότητα» και τεχνολογικές εξελίξεις, πιέσεις στη Δημοκρατία, αλλαγές στην παγκόσμια τάξη και δημογραφία. Η έκθεση καταγράφει πώς ο κόσμος αλλάζει και πώς αυτό επηρεάζει την Ε.Ε. Υπογραμμίζει ότι ενώ το 2019 οι οικονομίες των 27 χωρών που σήμερα αποτελούν την Ε.Ε. παρήγαγαν το 18,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα (με 22,9% και 17%, αντιστοίχως), προβλέπεται ότι το 2050 η Κίνα θα είναι μπροστά, με 20,4%, μετά οι ΗΠΑ με 14,8% και η Ε.Ε. με 11,3%. Από 7,9% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2019, η Ε.Ε. θα συρρικνωθεί στο 4,3%, ή 430 εκατ. σε σύνολο 9,7 δισ. ανθρώπων το 2050. Η επιρροή των ΗΠΑ και της Ε.Ε. θα μειωθεί εάν δεν λάβουν μέτρα να ενισχύσουν τις οικονομίες τους και να θωρακίσουν τους θεσμούς της διεθνούς διακυβέρνησης.
Όλες οι τάσεις, καλές, κακές και αδιάφορες, όλα τα “προβλήματα” (πολιτικο-οικονομικές ανισότητες, η ρύπανση του περιβάλλοντος και προπαντός κλιματική κρίση), υπήρχαν πριν την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όπως συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα.
Όπως δεν ήταν κατανοητό τότε, ούτε σήμερα είναι κατανοητό, πως δεν είναι μέτρα και νόμοι που θα επιφέρουν βελτίωση και ανύψωση, μα ριζική αλλαγή στη νοοτροπία – και τέτοια προσπάθεια προϋποθέτει ρηξικέλευθη μεταρρύθμιση της Παιδείας με έμφαση στην Ηθική.
Η απρόκλητη, αισχρή εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία για να λεηλατήσουν τους πόρους της χώρας, να καταστρέψουν τις δομές και υποδομές, να εξοντώσουν όσο δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, γέροντες και γυναικόπαιδα αμάχων, και, μέσω τρόμου, να υποδουλώσουν το ουκρανικό έθνος στη Ρωσία, είναι ολοκάθαρα θέμα άθλιας, εθνικής νοοτροπίας από την καταπίεση της εποχής της κομμουνιστικής ΕΣΣΔ και νωρίτερα της τσαρικής αυτοκρατορίας και της μεσαιωνικής θρησκοληψίας. “Εμείς είμαστε οι Ορθόδοξοι, πιο Ορθόδοξοι και από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης” [και ας είχε εκείνο εκχριστιανίσει τους ασουλούπωτους, σκληροκέφαλους Σλάβους]. “Είμαστε το άσπιλο, αθώο γένος του Βορρά, της αγίας και ειρηνικής Μητέρας Ρωσίας με τις ορθές πολιτικές παραδόσεις που φθονούν κι επιβουλεύονται οι Δυτικοί”! Αυτά διακήρυσσαν από τα τέλη του 19ου και αναβίωσαν πάλι στον 21ο αιώνα οι εθνικιστές διανοούμενοι.
Κι εμείς απτόητοι και ακάθεκτοι συνεχίζουμε την παράδοση του διχασμού!
Πώς αλλάζει νοοτροπία ένα έθνος;…
