1. Ο άνθρωπος αρχίζει να μαθαίνει για τον κόσμο στον οποίο υπάρχει και κινείται μόλις γεννηθεί. Χωρίς προσπάθεια, χωρίς ψάξιμο, βρίσκει αμέσως δασκάλους που θα του δώσουν πληροφορίες για τον κόσμο και για τη ζωή: είναι οι γονείς του (κυρίως η μητέρα) και άλλοι συγγενείς!
Όλοι είναι γενναιόδωροι μα και κάπως μηχανικοί στη μετάδοση πληροφοριών. Η ποιότητα, το εύρος και το βάθος αυτής της μετάδοσης εξαρτάται από το επίπεδο γνώσεων αυτών των καλοθελητών.
Μετά έρχεται το νηπιαγωγείο, το δημοτικό, το γυμνάσιο κλπ. ως τις πανεπιστημιακές σπουδές. Όλες οι πληροφορίες παρέχονται σε έτοιμα πακέτα – εκτός από σημεία που ο μαθητής δεν καταλαβαίνει και ζητά επεξηγήσεις. Όμως μαθαίνει και μέσω μίμησης, ιδίως στα πρώτα νηπιακά χρόνια. Έτσι μάθαμε να μιλάμε, να περπατάμε, να έχουμε καλούς μα και κακούς τρόπους.
2. Σε λίγους θα παρουσιαστεί μια επιθυμία για καλλιέργεια, ή «κουλτούρα» όπως συνηθίζεται. Θέλουν να εκλεπτύνουν τον νου και τα γούστα τους με καλή μουσική, ποίηση κλπ. Εδώ τώρα ψάχνουν οι ίδιοι να βρουν τις πληροφορίες που θέλουν και που θα τους ικανοποιήσουν. Διαβάζουν επιλεγμένα βιβλία, πάνε σε γκαλερί, θέατρα, μουσεία, συναυλίες.
Σε ακόμα λιγότερους, πολύ λιγότερους, έρχεται η επιθυμία για διαφορετική γνώση: ας την πούμε πνευματική. Θέλουν να γνωρίσουν από που ήρθαν σε αυτόν τον κόσμο, γιατί ήρθαν, τι πρέπει να κάνουν και πού θα πάνε όταν πεθάνουν.
Ο Κύριος Krishna στη Μπχαγκαβάντ Γκήτα λέει στον μαθητή και νεαρό φίλο του Άρτζουνα (7.3): “Από χιλιάδες ανθρώπους που επιχειρούν την πνευματική ανάπτυξη, ένας ίσως πετυχαίνει την τελείωση”.
Αυτή είναι μια πολύ διαφορετική γνώση που απαιτεί πολύ διαφορετική εκπαίδευση κι επιφέρει πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα.
3. Πρώτα πρώτα αυτή η εκπαίδευση δεν παρέχεται ούτε από γονείς (εκτός σε πολύ ιδιαίτερες συνθήκες) ούτε από σχολεία και πανεπιστήμια. Παρέχεται από ειδικούς δασκάλους σε ειδικές συνθήκες ειδικών σχολών. Και η γνώση δεν δίνεται σε έτοιμα πακέτα. Δίνεται βαθμιαία και συμπεριλαμβάνει πρακτική εφαρμογή, πειραματισμό.
Στην Ινδία όπου αυτή η ασυνήθιστη εκπαίδευση είχε αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό με τα διάφορα πρακτικά φιλοσοφικά συστήματα μιας μακραίωνης παράδοσης, υπήρχε η αρχή – na pṛcchataḥ kasyacid brūyāt “ο δάσκαλος δεν λέει κάτι αν δεν ρωτηθεί”!
Ναι, βέβαια, υπάρχει μια αρχική εισαγωγή, διαφορετική με διαφορετικούς δασκάλους και διαδοχικά στάδια. Μα η πραγματική πρόοδος στη γνώση γίνεται καθώς ο αναζητητής θέτει ερωτήσεις.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα άποψη για τέτοια εκπαίδευση είναι πως το άτομο δεν παίρνει γνώση έξωθεν, δηλ. η γνώση δεν μπαίνει μέσα του. Η γνώση είναι, όπως έλεγε και ο Πλάτωνας, ανάμνηση. Είναι, με άλλα λόγια, ήδη μέσα μας ξεχασμένη, καλυμμένη από στρώματα λησμονιάς και άγνοιας. Ο δάσκαλος βοηθάει να αναπηδήσει στον νου.
4. Μια πρόσθετη άποψη είναι η διαφορά στους αριθμούς μεταξύ γυναικών και ανδρών. Εδώ και πολλά χρόνια πολύ περισσότερες γυναίκες δείχνουν πιο πολύ ενδιαφέρον από τους άνδρες. Μπορεί να ήταν έτσι πάντοτε.
Ένας μεγάλος δάσκαλος στην Ινδία ο Rāmānuja λέγεται πως είχε 700 γυναίκες κάθε ηλικίας ως μαθήτριες και υπάρχει μια τοιχογραφία που τον απεικονίζει να τις διδάσκει.
Στην εποχή μας γενικά και στη Δύση οι γυναίκες ενδιαφέρονται περισσότερο. Ίσως να ήταν έτσι και παλαιότερα μα οι συνθήκες δεν το επέτρεπαν.
Πάλι στην Ινδία, ο νομοθέτης Nārada έγραψε (Pañcarātra 1.14.96): āhāro dviguṇas tāsāṃ buddhis tāsāṃ caturguṇā; ṣaḍguṇā mantranā tāsāṃ kāmas tāsām aṣṭāguṇaḥ.
“Οι γυναίκες τρώνε διπλάσια [από τους άντρες] και η ευφυΐα τους είναι τετραπλάσια· συμβουλεύουν έξι φορές καλύτερα κι έχουν οκτώ φορές πάθος πιο έντονο.”
Αυτό το τελευταίο είναι που τις κάνει πιο ασταθείς και όχι πολύ καλές ηγέτιδες, παρά τη φανερή ευφυΐα τους!
