Από το 5ο κεφάλαιο “Δυσμορφίες και τέλειος χαρακτήρας”. (Υπάρχουν παραλλαγές στον τίτλο μα η διαφορά είναι ασήμαντη).
Ο Δούκας Άι του κρατιδίου Lu είπε στον Zhog Ni (= Κομφούκιο):
Στο κράτος Wei ζει ένας πανάσχημος άντρας, ο Άι Τάι Τα (= άσχημος αλογομούρης). Όμως οι άνθρωποι που έζησαν κοντά του τον εκτιμούσαν τόσο πολύ που δεν τον αποχωρίζονταν. Και οι ανύπαντρες κοπέλες αφού τον γνώριζαν έλεγαν στους γονείς τους “προτιμώ να γίνω μαιτρέσα του παρά να παντρευτώ έναν καθωσπρέπει κύριο”! Υπήρξαν δεκάδες τέτοιες περιπτώσεις και συνεχίζουν. Ποτέ δεν προβάλλει ή επιβάλλει τον εαυτόν του μα πάντα σμίγει αρμονικά με άλλους. Ποτέ δεν κατείχε εξουσία ώστε να μπορεί να σώσει από θάνατο ούτε τέτοιο πλούτο που να μπορεί να συντηρεί άλλον. Επιπλέον, είναι στην εμφάνιση τρομακτικά αποκρουστικός. Σμίγει με τους άλλους ακολουθώντας τους και δεν γνωρίζει κάτι πέρα από το άμεσο περιβάλλον του. Κι όμως άντρες και γυναίκες ελκύονται σε κείνον. Πρέπει να υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στον άνθρωπο.
Έτσι ζήτησα να μου τον φέρουν και διαπίστωσα πως ήταν όντως ο ασχημότερος άντρας στον κόσμο. Έμεινε μαζί μου για περίπου έναν μήνα όταν άρχισα να καταλαβαίνω το ποιόν του και πριν περάσει ένα έτος άρχισα να τον εμπιστεύομαι πλήρως. Καθώς το κράτος χρειαζόταν πρωθυπουργό του πρόσφερα τη θέση. Φαινόταν αναποφάσιστος σαν να έψαχνε για λόγους να αρνηθεί. Ένιωσα λίγη αμηχανία και τον διόρισα στη θέση. Δέχθηκε, μα πολύ σύντομα σηκώθηκε κι έφυγε. Λυπήθηκα πολύ με την απώλειά του και δεν έβρισκα άλλον να μοιραστώ την εξουσία. Τι είδους άνθρωπος είναι αυτός;
Ο Κομφούκιος απάντησε: “Όταν πήγα στο κρατίδιο Chu είδα κάπου νιογέννητα γουρουνάκια να βυζαίνουν τη νεκρή μάνα τους. Μετά από λίγο αποτραβήχτηκαν κι έφυγαν. Διότι εκείνη δεν τα κοίταζε και δεν είχε καμιά ομοιότητα πια μαζί τους, δεν ήταν όπως πρωτύτερα. Αγαπούσαν τη μητέρα τους, όχι το κορμί της μα το ον που κινούσε το κορμί. Όταν ένας πεθαίνει στη μάχη ο ίδιος δεν νοιάζεται πια για μετάλλια ή ακριβό φέρετρο. Ο άνθρωπος δίχως πόδια δεν εκτιμά πια παπούτσια. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο σκοπός για τέτοια πράγματα έχει χαθεί. Όσοι περνούν τις εξετάσεις για να γίνουν βοηθοί του βασιλιά δεν λιμάρουν τα νύχια τους ή τρυπούν τα αυτιά τους [για να γίνουν ελκυστικοί]. Όταν κάποιος έχει παντρευτεί δεν στέλνεται σε αποστολές [επικίνδυνες] μα εργάζεται έξω από το παλάτι [όσο γίνεται]. Πολλή φροντίδα δίνεται να διατηρηθεί το σώμα λειτουργικό. Πολύ περισσότερη θα είναι για την τελειότητα της αρετής. Τώρα, ο Άι Τάι Τα δεν έλεγε τίποτα, μα γινόταν έμπιστος. Δεν είχε να δείξει επιτεύξεις, μα γινόταν αγαπητός. Θέλατε να του δώσετε το βασίλειο μα φοβόσασταν πως θα αρνιόταν. Πρέπει να ήταν εσωτερικά ολοκληρωμένος σε δύναμη, μα η αρετή του δεν είχε αναγνωρίσιμο εξωτερικό γνώρισμα”.
“Τι εννοείς,” ρώτησε ο Δούκας, “πως ήταν εσωτερικά ολοκληρωμένος σε δύναμη;”
Ο Κομφούκιος απάντησε: “Ζωή και θάνατος, απόκτηση και απώλεια, επιτυχία και αποτυχία, πλούτος και φτώχεια, αξιοσύνη και αναξιοσύνη, καλή και κακή φήμη, πείνα ή δίψα [και κορεσμός], ζέστη και κρύο: αυτά είναι εναλλαγές που ορίζονται από τη Φύση. Μέρα και νύχτα ακολουθούν διαδοχικά μα η γνώση μας δεν μπορεί να ρυθμίζει αυτή τη διαδοχή. Αυτά λοιπόν δεν μπορούν να ανατρέπουν την αρμονία της ζωής ούτε πρέπει να αφήνονται να επηρεάζουν τον ψυχικό μας κόσμο. Ας μετέχουμε σε αυτά με άνεση κι αρμονία στη φυσική διαδοχή χωρίς να χάνουμε τη χαρά που δίνει. Αν το κάνουμε αυτό μέρα και νύχτα, θα απολαμβάνουμε μια αιώνια άνοιξη με κάθε άποψη της δημιουργίας. Ας καλοδεχόμαστε κάθε στιγμή, κάθε εποχή μέσα στην καρδιά μας. Έτσι είμαστε ολοκληρωμένοι εσωτερικά σε δύναμη.”
“Και τι σημαίνει,” ρώτησε ο Δούκας, “αρετή δίχως αναγνωρίσιμο εξωτερικό γνώρισμα;”
“Όταν το νερό ισορροπεί σε ακινησία είναι στην τελειότητά του. Γίνεται τότε κριτήριο και πρότυπο: προστατεύει το εσωτερικό του κι αφήνει στην επιφάνεια την εξάτμιση, δίχως ταραχή Με την εδραίωση τέτοιας αρμονίας εγείρεται η αρετή. Κι όταν δεν προβάλλεται σαν εξωτερικό στολίδι, τότε οι άνθρωποι όλοι μένουν γοητευμένοι.”
Αργότερα, ο Δούκας Άι αφηγήθηκε τη συνομιλία στον Min Zi [= έναν μαθητή του Κομφούκιου]: “Καθόμουν στον θρόνο μου κοιτώντας στον Νότο. Κυβερνούσα το Δουκάτο. Είχα στα χέρια μου τη δύναμη να καθορίζω την πορεία της ζωής των υπηκόων μου κι ανησυχούσα μήπως πέθαινε κάποιος. Νόμιζα τότε πως εκτελούσα τέλεια το καθήκον μου. Τώρα που άκουσα τα λόγια ενός αληθινού σοφού φοβάμαι πως δεν είχα ουσιαστική κατανόηση μα ξόδευα τη ζωτική μου ενέργεια μάλλον φροντίζοντας τη δική μου ευμάρεια και φέρνοντας στη χώρα μου φθορά. Ο Κομφούκιος κι εγώ δεν είμαστε υπήκοος και κυβερνήτης μα φίλοι πνευματικοί στην αρετή”.
