1. Υπάρχουν τρία κυρίαρχα νομικά συστήματα πάνω στον πλανήτη μας. Το ηπειρωτικό ή ρωμαϊκό δίκαιο, το αγγλοσαξονικό ή κοινό δίκαιο και το ισλαμικό δίκαιο ή Shari’a. (Σε πολλές περιοχές του πλανήτη εφαρμόζονται σήμερα παραλλαγές ή μίξεις αυτών, αλλά δεν μας απασχολεί αυτό στο παρόν άρθρο.)
Υπάρχει και το ινδικό δίκαιο (με δόσεις αγγλικού δικαίου) που εκφράζει το Sanatana Dharma “Αιώνιος Νόμος, Φυσικό Δίκαιο” της πανάρχαιας Βεδικής Παράδοσης.
2. Η ιδεολογική βάση του ηπειρωτικού συστήματος είναι ότι η δικαιοσύνη συνιστά την μέση οδό μεταξύ αντικρουόμενων συμφερόντων, θεωρήσεων κλπ. και αποκαλύπτεται ως η από κοινού αποδεκτή συνιστώσα αυτών αφού προηγηθεί διάλογος και προσέγγιση των διαφορετικών απόψεων.
Έτσι οι νόμοι παράγονται από (ως επί το πλείστον) δημοκρατικά εκλεγμένα κοινοβούλια ως αποτέλεσμα διαβούλευσης και εξεύρεσης κοινά αποδεκτής λύσης μεταξύ των διαφόρων τάσεων της κοινωνίας. Η κωδικοποιημένη νομοθεσία και το γεγονός ότι τα δικαστήρια μπορούν μόνο να ερμηνεύσουν και εφαρμόσουν τους κοινοβουλευτικούς νόμους (αλλά όχι και να τους δημιουργήσουν) είναι συνέπεια της εν λόγω ιδεολογικής βάσης του ηπειρωτικού δικαίου.
Από την άλλη, κατά το αγγλοσαξονικό δίκαιο η αίσθηση της δικαιοσύνης ενυπάρχει φυσικά σε όλους τους ανθρώπους. Αυτή η ιδέα είναι πολύ παλιά. Κατά την Βεδική παράδοση, η δικαιοσύνη, ως Αιώνιος Νόμος (Sanatana Dharma) προέρχεται από τον ένα Εαυτό (Paramaatman), είναι οικουμενική, τέλεια, ρυθμίζει συνεχώς τα πάντα, γνωστή όλη την ώρα από κάθε άνθρωπο στην αληθινή του φύση.
Κατά το Κοινό (σε όλους) Δίκαιο η δικαιοσύνη μπορεί να εκφραστεί με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο από τους μελετητές του δικαίου οι οποίοι πρέπει να λειτουργούν ως τρίτοι παρατηρητές μιας διαφοράς. Έτσι ο δικαστής δεν δημιουργεί αλλά “απαγγέλλει” τον νόμο (pronounces the law) όταν η διαφορά τεθεί ενώπιόν του. Κατά συνέπεια κατά το αμιγώς αγγλοσαξονικό δίκαιο οι νομοθεσία παράγεται από τα δικαστήρια και όχι το κοινοβούλιο (κάτι που από τα μέσα του 20ου αιώνα δεν ισχύει πλέον).
3. Ο Ισλαμικός νόμος (Shari’a) προέρχεται από τον Allah και ως εκ τούτου έχει τα χαρακτηριστικά Του, δηλαδή είναι οικουμενικός, αιώνιος και τέλειος, όπως ακριβώς ο Αλλάχ. Και εξαιτίας της οικουμενικότητας του Αλλάχ, η Shari’a πρέπει να εφαρμοστεί εξ ανάγκης σε όλον τον κόσμο. Κάθε άλλο νομικό σύστημα που υπάρχει πρέπει να παραχωρήσει την θέση του στην Shari’a, αφού, όπως διδάσκει το Ισλάμ, αυτή προέρχεται από μια τέλεια πηγή. Κατά το ισλαμικό δόγμα, η Shari’a είναι παγκόσμιο νομικό σύστημα υπέρ άνω τόπου και χρόνου εφαρμόσιμη σε όλες τις κοινωνίες σήμερα και πάντα. Πρέπει δε, σύμφωνα με τους ακραίους πιστούς να επιβληθεί με τη βία, όπως και γινόταν από τους παλαιούς Οθωμανούς!
Μια τέτοια απολυτότητα δημιουργεί πολλά προβλήματα. Φανταστείτε ξαφνικά το Γερμανικό δίκαιο να γινόταν ανώτερο από το Γαλλικό. Φανταστείτε τη Γαλλική κυβέρνηση να ανακοίνωνε στους Γάλλους ότι από σήμερα θα εφαρμόζουν το Γερμανικό Δίκαιο αντί του Γαλλικού γιατί το δεύτερο είναι υποδεέστερο του πρώτου. Το σοκ (όχι μόνο για τους Γάλλους αλλά για όλον τον κόσμο) θα ήταν μεγάλο!
Οι υπερασπιστές της Shari’a ισχυρίζονται βέβαια ότι αυτή είναι συμβατή με όλα τα άλλα νομικά συστήματα. Αλλά αυτό είναι ιδιαίτερα συζητήσιμο καθώς υπάρχουν αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ των διαφόρων συστημάτων. Για παράδειγμα η αρχή “αθώος μέχρις αποδείξεως της ενοχής” στην Shari’a αντιστρέφεται. Ο άνθρωπος είναι ένοχος ως ότου αποδείξει την αθωότητά του. Άλλη σοβαρή αρχή είναι αυτή της αναλογικότητας της ποινής με την πράξη. Εκτός της Shari’a, ο ακρωτηριασμός των χεριών ως ποινή για κλοπή είναι αδιανόητος για κάθε άλλο σύστημα.
4. Το πιο βασικό πρόβλημα όμως είναι κατά την γνώμη μου η θέση ότι η Shari’a πρέπει να τύχει παγκόσμιας και απόλυτης εφαρμογής. Ιδίως εν όψει των αρχών δικαίου που πρεσβεύει.
Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά τη Βεδική Παράδοση η δικαιοσύνη, το Sanatana Dharma, που απορρέει από το Απόλυτο Brahman δεν είναι τίποτε άλλο από μια έκφραση αγάπης προς το Δημιούργημα, αφού ο τελικός στόχος της είναι η ευταξία και η αρμονία. Και παρά την ύψιστη προέλευσή της και τον ύψιστο αυτό στόχο το Sanatana Dharma δεν επιδιώκει την επιβολή του με βία σε όλο τον κόσμο αλλά αφήνει την ελευθερία στον άνθρωπο να επιλέξει.
