Νικόδημος για τον Τζουάνγκ Τζου
Αν ήταν να ακολουθούσαμε τις προκαταλήψεις μας, ποιος θα ήταν ποτέ δίχως καθοδηγητή; Χρειάζεται τη σύγκριση με τη γνώμη άλλων η αναζήτηση γνώσης του ορθού και του λαθεμένου; Οι ανόητοι απαρτίζουν μια παρέα καθώς κρίνουν σύμφωνα με τις προκαταλήψεις τους. Κάνοντας κρίσεις για το ορθό και λάθος χωρίς να έχεις συνδεθεί με την καρδιά του νου είναι σαν να λες “Ξεκινώ σήμερα για το Γουέ και φθάνω εκεί χθες”! Είναι σαν να σχηματίζεις κάτι ανέφικτο από το ανύπαρκτο. Το να φαντάζεσαι ως υπαρκτό το ανύπαρκτο είναι κάτι που ακόμα και ο Μεγάλος Γιού [=σοφός αυτοκράτορας στην προηγούμενη Εποχή] δεν θα κατόρθωνε. Πόσο μάλλον απλοϊκοί άνθρωποι σαν εμένα.
Η Ομιλία1, ξέρετε, δεν είναι σκέτο ξεφύσημα πνοής από το στόμα. Προτίθεται να μεταδώσει μήνυμα. Μα το μήνυμα δεν είναι εξαρχής ξεκάθαρο, οπότε είναι αληθινή ομιλία ή όχι; Και αν δεν υπήρχαν λέξεις; Κι όμως τα λόγια είναι διαφορετικά από τιτιβίσματα νεοσσών. Ξεκαθαρίζουν ή συγχύζουν;
Πώς όμως το Τάο συσκοτίζεται τόσο που μέσα του να υπάρχει “Αλήθεια και Αναλήθεια”; Πώς η Ομιλία συσκοτίζεται τόσο που μέσα της να υπάρχει “Ορθό και Λάθος”; Βρίσκεται μέρος όπου το Τάο δεν υπάρχει; Ακούγεται Ομιλία όπου δεν υπάρχει νόημα; Το Τάο συσκοτίζεται από περιορισμένη κατανόηση, η Ομιλία από μεγαλοστομίες.
Έτσι έχουμε τις διαφιλονικίες μεταξύ των Λογίων [της Κομφουκιανής σχολής] και των ακολούθων του Μότσε [έναν αιώνα αργότερα]2, οι μεν να αντικρούουν τους δε και το αντίθετο. Για να αξιολογήσεις τι υποστηρίζουν και τι απορρίπτουν χρειάζεσαι μεγάλη δύναμη διάκρισης.
Όλα τα πράγματα υπάρχουν σχετικά με εκείνο [=θεώρηση άλλων] ή με αυτό [=δική μου θεώρηση]. Αν κοιτάξω κάτι από τη θεώρηση εκείνου [του άλλου] δεν γίνεται αντιληπτό καθαρά. Το αντιλαμβάνομαι μόνο όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι.
Γι’ αυτό λέγεται – Η θεώρηση εκείνη υπάρχει σχετικά με αυτήν και αυτή σχετικά με εκείνη. Υπάρχει σχετικότητα κι αλληλεξάρτηση.
Έτσι λοιπόν… Η ζωή παράγεται από τον θάνατο, ο θάνατος από τη ζωή3. Το κατάλληλο από το ακατάλληλο, το ακατάλληλο από κατάλληλο. Από την άρνηση το θετικό, από το θετικό η άρνηση. Γι’ αυτό και ο αληθινός σοφός αποφεύγει αυτή τη μέθοδο διαφοροποιήσεων και ακολουθεί το φως της Ουράνιας Φύσης στον λογισμό του.
Αυτό είναι κι εκείνο. Εκείνη η θεώρηση είναι και αυτή. Αυτή έχει το δικό της σετ ορθού και λάθους. Εκείνη ομοίως. Οπότε, υπάρχει πραγματική διαφορά μεταξύ εκείνου κι αυτού ή μήπως όχι; Όταν λοιπόν εκείνο [=αντικειμενική θεώρηση] κι αυτό [υποκειμενική] χάνουν τους διαφορετικούς συσχετισμούς τους, τότε μένει “ο άξονας του Τάο”. Μόνο όταν βρεις αυτόν τον άξονα που περνά από το κέντρο του κύκλου [επιθυμίας/σκέψης/δράσης] αενάως, ανταποκρίνεσαι αενάως στον εναλλασσόμενο θετικό κι αρνητικό, που είναι στιγμές του αέναου κύκλου. Γι αυτό λέγεται –
“Μάθε να χρησιμοποιείς το φως της νοημοσύνης και διάκρισης”.
Όλα διαλύονται στην ενότητα του Τάο. Μόνο οι αληθινά νοήμονες κατανοούν τις διαφορές σε μια ενότητα.
Σημειώσεις:
Η μετάφραση λέγεται να είναι σαν τη γυναίκα. Αν είναι όμορφη δεν είναι πιστή. Αν είναι πιστή δεν είναι όμορφη. (Μάλλον σεξιστικό;)
Επειδή δεν ξέρω Κινέζικα και συμβουλεύομαι τον J. Legge, τη N. Correa και τον Lin Yutang, η δική μου ίσως να είναι μήτε όμορφη μήτε πιστή.
Αυτό το κείμενο από το 2ο κεφ “Κάνοντας όλα τα πράγματα ισότιμα”, μπορεί να φανεί αρχικά δύσκολο, μα η βασική έννοια του είναι πως κάθε θεώρηση, κάθε γνώμη, έχει το δικό της σετ ορθού και λάθους, αλήθειας και αναλήθειας κι όλα είναι σχετικά. Μόνο η απλή επίγνωση από το κέντρο της ύπαρξης γνωρίζει πραγματικά. Μα για να φθάσεις εκεί αφήνεις πλήρως τις δικές σου γνώμες και προκαταλήψεις και κοιτάς από τον άξονα όπου όλα συγχωνεύονται σε ενότητα.
Οι αγκύλες παρενθέσεις [ ] είναι επεξηγηματικές.
1)Ομιλία: εδώ πρέπει να αναφέρεται όχι στην κοινή πάρλα, μα στη δημιουργική Δύναμή της, αφού παραλληλίζεται με το Τάο.
2)Ο Μότσε δίδαξε τον Θεό ως Αγάπη και τη δημιουργία ως αγάπη 400 έτη πριν τον Χριστιανισμό. Υπήρξαν πολλές ασυμφωνίες και διαφιλονικίες μεταξύ των οπαδών του Κομφούκιου (6ος αιώνας) και του Μότσε (5ος αιώνας).
3)Όμοιους συλλογισμούς κάνει και ο Σωκράτης στον Πλατωνικό διάλογο Φαίδων 70C (αι ψυχαί τελευτησάντων … πάλιν… αφικνούνται και γίγνονται…) δείχνοντας την αλληλεξάρτηση των αντιθέτων (70 Ε: καλόν–αισχρόν, δίκαιον-άδικον κλπ.).
