Ναι, η ζωή έχει νόημα και μάλιστα πολύ βαθύ.
Σε πρώτη φάση όμως το νόημα της είναι να ερευνήσεις και να ανακαλύψεις αυτό το νόημα. Και αρχικά θα σου φανεί πως είναι ιδιαίτερο και προσωπικό – για σένα μόνο. Πολύ πολύ αργότερα θα βρεις πως είναι κοινό, πανανθρώπινο. Είναι περίπου όπως το έθεσε ο Μαρκ Τουέιν : “Δύο είναι οι σημαντικότερες μέρες στη ζωή: η μέρα που γεννήθηκες και η μέρα που γνωρίζεις το γιατί.” Στο δεύτερο σκέλος, αυτός ο εξαίρετος Αμερικάνος λογοτέχνης υπαινίσσεται πως Ναι, η ζωή έχει νόημα.
Άλλοι όμως διαφωνούν. Η βάση της διαφωνίας τους είναι η καθαρά υλιστική προσέγγισή τους σε όλα και η αποδομητική απλοποίηση (reductionism) όλων των πνευματικών ή ψυχικών φαινομένων που είναι μη-μετρήσιμα.
Οι αποδομιστές εξετάζουν τον άνθρωπο ως ένα τυχαίο απόβρασμα της γενικής εξελικτικής διαδικασίας από τον βυθό, ή τα ρήγματα/σπήλαια στην υποθαλάσσια επιφάνεια, των πρώτων μονοκυτταρικών οργανισμών και το περιβάλλον σύμπαν όπου οι ήλιοι και γαλαξίες απλώνονται απεριόριστα σε κάθε κατεύθυνση. Όλα είναι σκέτα υλικά σώματα – και του ανθρώπου και των διαστημικών μορφωμάτων. Ο άνθρωπος έχει μεν συνειδησία ή νου ή ψυχισμό, μα αυτά τα φαινόμενα (σκέψη, συνείδηση, έμπνευση, συναίσθημα, διάθεση, κόνσεπτ κλπ.) είναι επιφαινόμενα, παράγωγα ηλεκτροχημικών διενεργειών στον εγκέφαλο. Μόλις αυτός παύσει να λειτουργεί όλα παύουν.
Λένε λοιπόν αυτοί οι θεωρητικοί του μετρήσιμου υλικού σύμπαντος: – Οι άνθρωποι εδώ και χιλιετίες ψάχνουν να βρουν έναν αληθινό σούπερ-εαυτό, έναν σκοπό στην εργασία τους πέρα από οτιδήποτε ή οποιοδήποτε προσωπικό όφελος, ένα νόημα στη ζωή. Μα το σύμπαν απαντά με σκωπτική σιωπή και περιφρόνηση.
Είναι, συνεχίζουν, σαν να ταξιδεύουμε για όσο διαρκεί η ζωή μας σε ένα πλοίο που, για μας, βυθίζεται αργά σε έναν ωκεανό σκοτεινής αγνωσίας: τίποτα! Μερικοί βρίσκονται, νομίζουν για αρκετό καιρό, σε θαλαμηγό και θα τη γλυτώσουν. Μα όλοι δίχως εξαίρεση, όλοι τελευτούν με τον ίδιο τρόπο.
Αυτό, συμπεραίνουν, είναι γελοίο: είναι θέατρο του παραλόγου μα στη ζωντανή καθημερινότητα! Πώς αντιμετωπίζεται αυτό το γελοίο και παράλογο; Υπάρχουν 4 αντιμετωπίσεις.
Η πρώτη αντιμετώπιση είναι ίσως η πιο κοινή και συνηθέστερη. Φοράει το προσωπείο και την προσωπικότητα (διότι δεν είναι κάτι έμφυτο μα επίκτητο) της θρησκείας η οποία πρεσβεύει τη μεταθανάτια ζωή στον ουρανό – ή στον παράδεισο ή στην κόλαση. Υπάρχουν πολλές θρησκείες, πολλές φιλοσοφίες, με παρόμοια διδασκαλία για τη συνέχεια της ψυχής (ή κάτι αντίστοιχο) μετά τον θάνατο του κορμιού.
Η δεύτερη και ίσως εξίσου κοινή και συνηθισμένη έχει ως στιβαρό άξονα την περίσπαση και αδιαφορία. Αυτά τα πρόσωπα μπορεί να ανήκουν τυπικά σε μια θρησκεία και να ψιλοπιστεύουν στις διδαχές της, μα δεν δίνουν καμία ουσιαστική σημασία και απλώς ζούνε δίχως πολλή σκέψη για το θέμα ή με μια αμπελοφιλοσοφία και μια επιδίωξη ευχαρίστησης, ικανοποίησης ή καλοπέρασης, δηλ. από μια περίσπαση σε άλλη. Ίσως αν αρρωστήσουν σοβαρά ή πρόωρα μπορεί να ενδιαφερθούν και να αρχίσουν να ψάχνουν. Αλλιώς το θέμα δεν τους απασχολεί.
Η τρίτη είναι μια, ας πούμε, ηρωική αντιμετώπιση του παραλόγου, κάπως έξω από το θρησκευτικό ή φιλοσοφικό (ή πνευματικό) κλίμα. Ναι, είμαι άθεος ή έντονα σκεπτικιστής. Μα αποδέχομαι μια ηθική που λέει “Φέρσου καλά στον εαυτό σου και στους άλλους. Μην κάνεις σε άλλους αυτό που δεν θέλεις οι άλλοι να κάνουν σε σένα!” Η ζωή μπορεί να μην έχει νόημα ή μεταθανάτιο μέλλον, μα εγώ θα την αντιμετωπίσω με τον καλύτερο τρόπο, ως στωικός περίπου, και θα βρίσκω πρόκληση κι ευκαιρία σε κάθε δυσκολία, και ικανοποίηση με την υπέρβαση της δυσκολίας. Κερδίζω έτσι καθημερινά κάτι – και ας αφήσω όλα μου τα κέρδη στο σύμπαν όταν τελευτήσω!
Η τέταρτη αντιμετώπιση είναι του αδύναμου και βαθιά απαισιόδοξου, του νοσηρού και καχεκτικού. Αυτά τα πρόσωπα μη βρίσκοντας κανένα νόημα, κανένα σκοπό, κανένα ενδιαφέρον, νιώθοντας καταπιεσμένα και κυνηγημένα από το παράλογο και βλοσυρό, όπως τους φαίνεται, σύμπαν, αποφασίζουν να τερματίσουν τη ζωή τους με αυτοκτονία.
Υπάρχει όμως κάτι που οι αποδομιστές υλιστές αγνοούν, καλώς ή κακώς, ορθά η λαθεμένα. Αφού υπάρχουν νόμοι στο υλικό σύμπαν, πρέπει να υπάρχει και νοημοσύνη ακόμα και σε πράγματα ή φαινόμενα που φαίνονται παντελώς ά-ψυχα, α-νόητα. Ίσως δεν είναι θεωρητική η άποψη ορισμένων σοφών, όπως θεωρούνται από πολλούς άλλους κι επιστήμονες σαν τον Νεύτωνα ή τον Αϊνστάιν: αυτοί οι σοφοί βλέπουν κάποια ανώτερη δύναμη παρούσα στα πάντα (Θαλής με πανθεϊσμό, Αϊνστάιν με τον θεό του Σπινόζα κλπ.).
Υπάρχουν και οι μυστικοί σαν τον Κρισναμούρτι (20ος αιώνας) και τον Μάστερ Έκχαρτ (1260-1328) και πολλούς άλλους χριστιανούς, μωαμεθανούς, ινδουιστές, βουδιστές και μη, που περιγράφουν την εμπειρία τους για μια παρουσία στον ψυχισμό τους που έχει την αίσθηση της αθανασίας, κι έτσι νιώθουν να είναι ένας πολύ μεγαλύτερος και ανώτερος εαυτός από τον συνηθισμένο.
Γιατί όλοι αυτοί, αφού σαφώς δεν είναι μουρλοί, γιατί να μη γίνουν πιστευτοί; Εφόσον μάλιστα μας περιγράφουν κάποιο πρακτικό σύστημα με το οποίο ο καθένας και η καθεμιά, αν το εφαρμόσουν, θα μπορέσουν να διαπιστώσουν αυτήν την αλήθεια στη δική τους εμπειρία;…
