1. Ο όρος στα Αγγλικά είναι Eternal Recurrence. Τη λέξη recurrence δεν την έχουμε στα Ελληνικά: “επανεμφάνιση, επανερχομός” είναι εξίσου ανακριβείς. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε ούτε την occurrence: “εμφάνιση, συμβάν” δεν αποδίδουν τις αποχρώσεις νοήματος και εισάγουν άλλες έννοιες. Ας μείνουμε, λοιπόν, με την “επανάληψη”.
Πολλοί σύγχρονοι λόγιοι νομίζουν πως η ιδέα της Αιώνιας Επανάληψης επινοήθηκε από τον Νίτσε. Δεν είναι αλήθεια. Αλήθεια είναι πως ο Νίτσε την αναζωπύρωσε στα τέλη του 19ου αιώνα και τη δημοσιοποίησε πλατύτερα. Μα η ιδέα υπήρχε στους (Νεο-) Πυθαγόρειους και σε άλλους νωρίτερα. Αυτή είναι αρκετά διαφορετική από το κόνσεπτ της μετενσάρκωσης/μετεμψύχωσης που επίσης πρέσβευαν οι (Νεο-) Πυθαγόρειοι και άλλοι (Ινδία, κατ’ εξοχήν). Ο Νίτσε της έδωσε μια ψευτο-επιστημονική βάση με αναφορά στη λαθεμένη Φυσική της εποχής του που δίδασκε πως υπάρχουν περιορισμένα μορίδια ή άτομα στον κόσμο κι έτσι θα είχαν περιορισμένες συνδέσεις κι έτσι αναγκαστικά θα προκαλούσαν “επανάληψη”!
2. Ο Πυθαγόρειος Εύδημος, μαθητής του Αριστοτέλη λέει (3ο βιβλίο Φυσικά) πως ο χρόνος και ο κόσμος επαναλαμβάνεται, όπως επαναλαμβάνεται η διαδοχή των εποχών και των ουράνιων σωμάτων. “Αυτό σημαίνει”, σύμφωνα με τη θεωρία της Αέναης Επανάληψης, “πως εγώ θα σας μιλάω και θα κάθομαι ακριβώς έτσι και θα έχω στο χέρι μου το ίδιο ραβδί και όλα θα είναι ίδια όπως είναι τώρα”. (Αυτό από τον Σιμπλίκιο.)
Η ίδια ιδέα υπήρχε, βέβαια και στους Στωικούς με την αναζωπύρωση του θεϊκού οικουμενικού Πυρός από την οποία επαναγεννιόταν το σύμπαν.
Το ίδιο κόνσεπτ προϋπήρχε στην αναπνοή του Μπραχμά (ή Μπράχμαν) στην αρχαία Βεδική Παράδοση με την εκπόρευση (εκπνοή) και απόσυρση (εισπνοή) του σύμπαντος και όλων των επιπέδων και φαινομένων του. Μέσα σε αυτήν την μεγάλη μακραίωνη περίοδο λαμβάνει χώρα και η ανθρώπινη μετενσωμάτωση σύμφωνα με τον Νόμο του Κάρμα (δηλαδή καλές πράξεις παράγουν καλές συνθήκες στην επόμενη ενσωμάτωση και κακές πράξεις κακές συνθήκες: είναι, με άλλα λόγια ο Νόμος Αιτίας-και-Αποτελέσματος).
3. Ο Νίτσε παρουσίασε ποιητικά το δικό του κόνσεπτ:
“Τι θα γινόταν, αν κάποια μέρα ή νύχτα ένας δαίμονας σας πλησίαζε ύπουλα στην πιο μοναχική μοναξιά σας και σας έλεγε: Τη ζωή αυτήν που τώρα ζείτε κι έχετε ζήσει και θα ζήσετε ξανά και άπειρες φορές ξανά, και δεν θα υπάρχει τίποτα το καινούργιο σ’ αυτήν, μα θα είχατε κάθε πόνο και χαρά, κάθε σκέψη και αναστεναγμό και κάθε μικρό και μεγάλο γεγονός στη ζωή σας να επανέρχεται στην ίδια διαδοχή – ακόμα κι αυτή η αράχνη εδώ και το φεγγαρόφωτο ανάμεσα στα δέντρα, ακόμα και η στιγμή αυτή με μένα παρόντα! Η αιώνια κλεψύδρα της ύπαρξης αναποδογυρίζεται πάλι και πάλι και σεις μαζί της, ω μόρια της σκόνης!”
Και από αυτόν τον συλλογισμό διατύπωσε το άλλο του κόνσεπτ “αγάπη της μοίρας μας”. Με άλλα πιο πολλά λόγια “Να αγαπάμε όλα όσα μας συμβαίνουν, κάθε λεπτό της ζωής μας, έτσι όπως εμφανίζονται αναπόδραστα!”
Αναγνωρίζουμε την επαναδιατύπωση της πανάρχαιας ιδέας να αποδεχόμαστε το Αναπόφευκτο στη ροή της ζωής και τη χριστιανική παραίνεση να λέμε “Αμήν” στη Θεία Βούληση.
4. Η ιδέα του Νίτσε χρησιμοποιήθηκε ως βάση για το θεατρικό έργο 100 που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Εδιμβούργου 2002: όπου 4 πρόσωπα βρίσκονται σε ένα μυστήριο “Κενό” και καλούνται από τον μυστήριο Καθοδηγητή τους να επιλέξουν μια και μόνο ανάμνηση από το παρελθόν τους και να την ζήσουν στην Αιωνιότητα.
Η ιδέα χρησιμοποιήθηκε και στην ιαπωνική ταινία “Μετά-ζωή (αγγλ. After life)”: εδώ οι πεθαμένοι κάθε Δευτέρα εισέρχονται σε μια μεταβατική κατοικία όπου θα διαλέξουν την πιο ευτυχισμένη ανάμνησή τους και η Δημόσια Υπηρεσία θα φτιάχνει τον κόσμο της κάθε ανάμνησης και αυτός θα επεκτείνεται θεατρικά στην Αιωνιότητα.
Αυτή η ταινία στην Ιαπωνία ήταν γνωστή ως “Θαυμαστή Ζωή”. Και ο Frank Capra γύρισε τη δική του ταινία “Είναι μια Θαυμαστή Ζωή”: όπου κάποιος σώζεται από αυτοκτονία σε ποτάμι και μεταφέρεται, όπως ζητάει, σε έναν κόσμο από όπου δεν γεννιέται και δεν υπάρχουν εμπειρίες(!), τον οποίο βαριέται κι έτσι μεταφέρεται, όπως πάλι ζητάει, στον κόσμο της παλιάς ζωής του, εκτιμώντας τώρα ως πολύτιμες όλες τις εμπειρίες της καθημερινότητας.
5. Υπάρχει μια σύντομη αφήγηση Ζεν από τον δάσκαλο Benzan που περνώντας έξω από ένα κρεοπωλείο άκουσε την εξής στιχομυθία μεταξύ του πελάτη και του χασάπη.
“- Να μου δώσεις το καλύτερο ψαχνό που έχεις.
– Όλα τα κρέατα στο μαγαζί μου είναι τα καλύτερα! Κανένα κομμάτι δεν είναι χειρότερο!”
Ο Benzan φωτίστηκε άμεσα εκείνη τη στιγμή.
