1. Από τις τρεις λέξεις του τίτλου – σοσιαλισμός, προσοδισμός και καπιταλισμός – νομίζουμε πως δεν ξέρουμε την μεσαία «προσοδισμός».
Ναι είναι δικός μου αυθαίρετος νεολογισμός, μα τέτοιοι ήταν και οι άλλοι δυο όροι όταν πρωτοεμφανίστηκαν στα Ελληνικά όντας δάνεια από κάποια ευρωπαϊκή (γερμανική, γαλλική, αγγλική) γλώσσα.
Ο «σοσιαλισμός» είναι στην πραγματικότητα μια πολύ συγκεχυμένη, θολή έννοια, τόσο πολύ που δεν έχει νόημα συγκεκριμένο και ας χρησιμοποιείται με τεράστια συχνότητα. Αναφέρεται σε μια ουτοπία όπου οι άνθρωποι είναι ίσοι περίπου – και λέω περίπου διότι στην ωμή πραγματικότητα δεν είναι ίσοι με καμία μέτρηση: μόνο ίσως στις ευχές να είμαστε «ίσοι ενώπιον του νόμου» και να έχουμε «ίσες ευκαιρίες για παιδεία και περίθαλψη».
Αν μερικοί άνθρωποι βρεθούν να είναι όμοιοι και ίσοι, θα είναι συμπτωματικό και αποτέλεσμα νόμων που δεν κατανοούμε.
2. Ο καπιταλισμός επίσης είναι μια πολύ θολή έννοια, τόσο πολύ που και αυτός ο όρος δεν έχει συγκεκριμένο νόημα. Και το εξηγώ.
Αναφέρεται στο οικονομικό σύστημα που επικρατεί στις δυτικές χώρες με σοσιαλ-δημοκρατικό πολιτικό καθεστώς. Είναι, πιστεύουν οι πάντες σχεδόν, ένα σύστημα με αδικίες κι εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, με κρίσεις υφέσεων και ανεργίας και με πολλή μιζέρια για τους πολλούς. Συνήθως αντιπαρατίθεται με τον σοσιαλισμό ή κομμουνισμό (και αυτό ουτοπικό σύστημα).
Στην Κίνα όμως συνδυάζεται ο κομμουνισμός (η δικτατορική διοίκηση μέσω μονοκομματικού καθεστώτος) με τον καπιταλισμό.
3. Αν οι άνθρωποι άφηναν παράμερα τις εδραιωμένες αντιλήψεις τους και κοίταζαν τα πράγματα και φαινόμενα με περισσότερη αμεροληψία, θα διαπίστωναν εύκολα πως και ο πιο στυγνός κομμουνισμός, χειρότερος και από του αείμνηστου Στάλιν (ή Μάο) περιέχει καπιταλισμό και πως ο «καπιταλισμός» δεν καταδείχνει κανένα καταπιεστικό σύστημα εκμετάλλευσης.
Όταν ένα παιδάκι σπάει το κέλυφος ενός αμύγδαλου με μια πέτρα, χρησιμοποιεί «κεφάλαιο» (=capital/kapital κάπιταλ). Η πέτρα είναι το κεφάλαιο και ο ίδιος είναι κεφαλαιοκράτης ή καπιταλιστής.
Προ πολλού οι οικονομολόγοι (και οι Μαρξ κι Ένγκελς) χρησιμοποίησαν τον όρο «κεφάλαιο/κάπιταλ» με την έννοια «φυσικά υλικά ή πράγματα, σύνεργα, φτιαγμένα από τον άνθρωπο που βοηθούν στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών για την ανθρώπινη χρήση που λέγονται (αγαθά και υπηρεσίες) μονολεκτικά πλούτος»: το κεφάλαιο είναι δηλαδή «πλούτος για την παραγωγή πρόσθετου πλούτου»!
Έτσι μια ράφτρα που επιδιορθώνει ένα φουστάνι χρησιμοποιεί κεφάλαιο στη μορφή βελόνας, καρφίτσας, κλωστής, ραπτομηχανής και ψαλιδιού.
4. Έτσι «καπιταλισμός» είναι ορθολογικά το σύστημα όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν φυσικά υλικά και από ανθρώπους φτιαγμένα σύνεργα για την παραγωγή πλούτου «(δηλ. πρόσθετων αγαθών και υπηρεσιών)»!
Εδώ τώρα δεν υπάρχει καμιά εκμετάλλευση, καμιά αδικία.
Μα ορισμένοι οικονομολόγοι (και ιδίως ο Μαρξ) τόνισαν πως για να έχεις κεφάλαιο (=υλικά και σύνεργα) πρέπει να τα αγοράσεις και για την αγορά χρειάζεσαι χρήματα (ιδίως για κτήρια και μεγάλα μηχανήματα). Έτσι ανεπαίσθητα σχεδόν ο όρος έφθασε να υποδείχνει μόνο χρήματα και μάλιστα μεγάλες ποσότητες που μαζεύονται και χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κι έτσι δημιουργούν κέρδη για τους κεφαλαιούχους «καπιταλιστές».
Αλλά κάποιος μπορεί να δανειστεί από φίλους και συγγενείς μικροποσά (που γίνονται μεγάλο σύνολο) και να ξεκινήσει μια μικρή επιχείρηση. Με τα έσοδα (αν επιτύχει) θα εξοφλήσει τα μικροδάνεια σε κάποιο διάστημα. Δεν χρειάζεται η μεγάλη συσσώρευση κεφαλαίου στη μορφή χρημάτων.
5. Το πρόβλημα στο «καπιταλιστικό» σύστημα δεν είναι το κεφάλαιο, που είναι απαραίτητο, μα ο «προσοδισμός». Η λέξη προέρχεται από τον όρο «έγγειος πρόσοδος» που υποδείχνει το ποσό που ένας χωρικός έπρεπε να πληρώσει στον γαιοκτήμονα για να καλλιεργήσει (κι ένας καταστηματάρχης ή τεχνίτης στην πόλη για να κάνει τη δουλειά του στο κατάστημα ή εργαστήρι).
Το απλό διάγραμμα δείχνει την αξία εδαφών σε μια ζώνη στην ύπαιθρο ή μέσα σε πόλη. Τα πιο εύφορα εδάφη στην ύπαιθρο έχουν φυσικά μεγαλύτερη αξία. Στην πόλη μεγαλύτερη αξία έχουν οι τοποθεσίες στο κέντρο (και αν είναι λιμάνι, εκείνες κοντά στις προκυμαίες).
Η αξία οφείλεται στις επιθυμίες (ή ζήτηση) των πολιτών που θεωρούν πως οι εύφορες και οι κεντρικές τοποθεσίες είναι πιο παραγωγικές. Η παραγωγικότητα στην ύπαιθρο θα οφείλεται κυρίως στη φύση (εύφορο έδαφος) μα μερικώς και στην ανθρώπινη συμβολή (άρδευση, κοντά σε αγορές κλπ.). Στην πόλη θα οφείλεται ολότελα στην ύπαρξη και ανάπτυξη της κοινότητας (πληθυσμός, αγορές, υπηρεσίες, πολιτισμός).
Η διαφορά λοιπόν δεν οφείλεται στον κάτοχο άλλα στην κοινότητα και στη φύση.
Αυτή η διαφορά πάνω από την οριζόντια είναι η «πρόσοδος». Σε μια ευνομούμενη Πολιτεία αυτή η διαφορά θα έπρεπε, αφού οφείλεται στην ύπαρξη της κοινωνίας, να δίνεται ως φόρος (εισφορά στην αρχαιότητα) στην Πολιτεία για τις δαπάνες διακυβέρνησης της κοινωνίας.
Αυτό δεν γίνεται στις συνθήκες που επικρατούν – ούτε στις «καπιταλιστικές» (ή σοσιαλδημοκρατικές) χώρες, ούτε στις κομμουνιστικές όπου συνήθως τα πάντα σχεδόν είναι κρατικοποιημένα.
Έτσι «προσοδισμός» είναι η πρακτική με την οποία η πρόσοδος, η (υπέρ-)αξία των εδαφών, πλουτίζει τους ιδιώτες και δεν πηγαίνει στο κράτος.
6. Το παρόν γράφτηκε με αφορμή άρθρο στο Διαδίκτυο από κάποιον Luka Trkanjek που λέει ότι ο «καπιταλισμός» δεν ήταν εφικτός στις αρχαίες κοινωνίες (Αίγυπτος, Ελλάδα, Ρώμη, Μάγιας κ.λπ.), παρότι αυτές είχαν αγορές κι εκτεταμένο εμπόριο. Για «καπιταλισμό» χρειάζεται «το σύγχρονο κράτος με το πολιτικό, γραφειοκρατικό, νομικό και στρατιωτικό σύστημά του που ξεκίνησε στη Δυτική Ευρώπη γύρω στο 1500 κ.ε.»
Τα σύγχρονα κράτη είναι, πιο ορθά, σοσιαλδημοκρατίες με την κυβέρνηση να επεμβαίνει και να κατευθύνει πάρα πολύ («κομμουνισμός») ή λίγο («καπιταλισμός»).
Μια ειρωνεία στο ζήτημα είναι πως ακόμα και οι μαρξιστές δεν αντιλαμβάνονται πως ο Μαρξ είναι στον προσοδισμό που αναφέρεται στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο (β’ μέρος), στο Αθλιότητα της Φιλοσοφίας (Αναγνωστίδη, σ 62-3), στο Κεφάλαιο (τόμος Γ’, βιβλίο 6, κεφ 37) και στο Κριτική των Προγραμμάτων της Γκότα κι Ερφούρτης (Κορόντζη, σ 20), όταν γράφει πως «η βάση του καπιταλιστικού μονοπωλίου είναι το μονοπώλιο της ιδιωτικής γαιοκτησίας… Αγοράζοντας και πουλώντας γη [κάποιος] δεν αγοράζει και δεν πουλάει παρά τη (γεω)πρόσοδο… που προκύπτει από τις κοινωνικές συνθήκες». Καθώς η κοινωνία αναπτύσσεται, γράφει, «η (γεω)πρόσοδος απορροφά ολοένα μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας». Όπως δείχνει και το πολύ απλό διάγραμμα στο τμήμα §5. (Τις παραθέσεις από τον Μαρξ τις έχω συμπτύξει για συντομία.)
Μα ο καπιταλισμός φυσικά και απαραίτητα θα κυριαρχεί παντού ενώ είναι ο προσοδισμός που δημιουργεί τη μεγάλη αδικία στην όλη κατάσταση. Το σύστημα που λέγεται μάλλον άλογα και ανεύθυνα «καπιταλισμός» πρέπει για την ακρίβεια να λέγεται προσοδισμός.
