Νικόδημος (για τον Τζουάνγκ Τζου: κεφ. 21, Tien Tzu Fang)
“Δεν υπάρχει μεγαλύτερη θλίψη από τον θάνατο του νου. Ο θάνατος του υλικού σώματος είναι μικρής σημασίας”. Αυτά έλεγε ο Κομφούκιος σε έναν μαθητή του, καθώς ετοιμαζόταν να επισκεφθεί τον Λάου Τζου. “Περάσαμε σχεδόν ολόκληρη ζωή μαζί, όμως μου λες τώρα πως δεν με καταλαβαίνεις. Έχεις δίκιο φυσικά, όταν με κοιτάς και βλέπεις μόνο την άποψη που συνεχώς περνά και ήδη έχει φύγει. Βλέποντάς με έτσι είναι σαν να βλέπεις άλογο όταν η αγορά έχει κλείσει. Μα παρότι βλέπουμε το παροδικό, υπάρχει κάτι βαθύτερο κάτι πιο πίσω που μένει ίδιο”.
Όταν επισκέφθηκε τον Λάου Τζου, ο σοφός είχε μόλις λούσει τα μαλλιά του και ήταν απλωμένα στους ώμους του να στεγνώσουν. Ήταν τόσο αποσπασμένος από ό,τι συνέβαινε γύρω, που δεν έμοιαζε άνθρωπος ή καν ζωντανό πλάσμα!
“Θαμπώθηκα, αγαπητέ μου κύριε,” είπε ο Κομφούκιος σε λίγο. “Η υλική σου ύπαρξη έμοιαζε σαν άδειο κορμό δέντρου ξεραμένου, σαν να μην φιλοξενούσε πια το ζωντανό πνεύμα του ανθρώπου. Ήταν σαν να ήσουν σε πλήρη μοναχικότητα.”
“Α, η καρδιά μου ήταν εκεί,” είπε ο Λάου Τζου, “εκεί, στην απαρχή των πάντων.” Και ακούγοντας τον επισκέπτη να ζητά εξήγηση, πρόσθεσε: “O νους όσο κι αν τεντώνεται δεν το γνωρίζει. Έτσι και το στόμα μένει ανήμπορο να το περιγράψει. Όμως θα κάνω την προσπάθεια να σου εξηγήσω στο περίπου. Το τέλειο yin, η αρνητική αρχή, είναι παθητική και μεγαλόπρεπη. Το τέλειο yang, η θετική αρχή είναι λαμπερή και ακτινοβόλα. Το μεγαλόπρεπο γεμίζει τον χώρο, φθάνει ως τον Ουρανό. Το λαμπερό κι ακτινοβόλο φθάνει ως τη Γη. Τα δύο σμίγουν διεισδυτικά σε πλήρη εναρμόνιση κι έτσι παράγονται όλα τα όντα. Ίσως όμως μια πρότερη Αρχή να καθοδηγεί την όλη διαδικασία, μα κανένας δεν την έχει δει κι ας διαπνέει αυτή τα πάντα. Μείωση και αύξηση, γέμισμα και άδειασμα, ταυτόχρονα φως και σκοτάδι: ο ήλιος δίνει τη μέρα, το έτος· η σελήνη τις φάσεις του μήνα. Όλα προχωρούν και μεταβάλλονται, μα κανένας δεν έχει δει την Πρώτη Αρχή που τα ρυθμίζει όλα. Από τη γέννηση αρχίζει βλάστηση και με τον θάνατο επιστροφή. Υπάρχει δράση μα κανένας δεν βλέπει τον δράστη. Αρχίνημα και τελείωμα διαδέχονται αδιάκοπα σ’ έναν κύκλο δίχως αρχή και τέλος. Δεν γνωρίζουμε την Πρώτη Αιτία, μα όλοι πρέπει να προήλθαμε από Εκείνη, εκείνον τον ένα Πρόγονο.”
“Αναρωτιέμαι,” είπε ο Κομφούκιος “Πώς είναι η καρδιά να μένει εκεί;”
Ο Λάου Τζου απάντησε: “Έχεις σαν αποτέλεσμα τέλεια καλοσύνη, τέλεια ευτυχία. Με την τέλεια καλοσύνη και την τέλεια ευτυχία είσαι ο τέλειος άνθρωπος.”
“Και με ποιο τρόπο;” ρώτησε πάλι ο Κομφούκιος, “Πώς επιτυγχάνεται αυτό;”
“Τα ζώα που τρέφονται με χορτάρι δεν εκνευρίζονται αν αλλάξουν το μέρος που βόσκουν. Τα πλάσματα του νερού δεν υποφέρουν αν αλλάξουν τόπο νερού. Αποδέχονται τη μικρή αλλαγή εφόσον το σημαντικό μένει αμετάβλητο. Συνεπώς, χαρά και θλίψη, ευτυχία και οργή δεν βασανίζουν. Στον κόσμο αυτό, όλα τα μύρια όντα είναι με κάποιο τρόπο μια Ενότητα. Βρες εκείνη την αμετάβλητη Ενότητα και δες πως είσαι εκείνη και τότε τα τέσσερα μέλη σου και οι εκατό αρθρώσεις του κορμιού σου θα είναι σαν σκόνη και σκουπίδια. Ζωή και θάνατος, αρχινήματα και τελειώματα, όλα θα είναι μόνο σαν μέρες και νύχτες. Τίποτα δεν θα σε ταλαιπωρεί· δεν θα σε παρασέρνει ούτε κέρδος ούτε ζημιά, ούτε καλοτυχία ούτε κακοτυχία. Έτσι αυτός ο άνθρωπος [που συνειδητοποίησε την Ενότητα, το Ένα σημαντικό] παραμερίζει τον διαχωρισμό αφεντικού και υπηρέτη σαν ξεραμένη λάσπη στο σαντάλι του γνωρίζοντας την πραγματική σπουδαιότητα του εαυτού του. Η πραγματική αξία σου είναι στον εσώτερο εαυτό σου, στο τι είσαι αληθινά, όχι στις μύριες αλλαγές που βλέπεις να περνούν. Και μύριες πρόσθετες αλλαγές μπορούν να συνεχίσουν ατελεύτητα χωρίς να προκαλέσουν ταραχή στην καρδιά σου. Όποιος έχει συνδεθεί με το Τάο, εκείνη την Πρωταιτία, κατανοεί και μένει ανεπηρέαστος.”
“Κύριε,” είπε ο Κομφούκιος, “η αρετή σου ισούται με εκείνη του Ουρανού και της Γης. Μα κι εσύ χρησιμοποιείς αυτά τα υπέροχα ιδεολογήματα για την καλλιέργεια του νου. Ποιος άραγε από τους αρχαίους μας σοφούς δεν χρησιμοποίησε όμοια κόνσεπτ;”
“Α, δεν είναι ακριβώς έτσι!” είπε ο Λάου Τζου. “Η γαργαριστή ροή του νερού δεν οφείλεται σε κάποια σκόπιμη προσπάθεια του ίδιου: είναι ιδιότητά του έμφυτη. Έτσι και η αρετή στον τέλειο άνθρωπο δεν είναι καλλιεργημένη μα έμφυτη και κανένα μέρος της δεν του φεύγει. Είναι φυσική σαν το ύψος του ουρανού, τη διεύρυνση της γης και τη φωτεινότητα του ήλιου και του φεγγαριού. Αυτές οι ιδιότητες δεν καλλιεργούνται.”
Αργότερα ο Κομφούκιος ανάφερε τη συνομιλία του με τον Λάου Τζου σε έναν μαθητή του: “Όσον αφορά την κατανόησή μου του Τάο, της Πρωταιτίας, ήμουν σαν ένα κουνούπι σε μια κούπα ξύδι. Χάρη στον σοφό που με ανύψωσε κατάλαβα το εύρος του σύμπαντος και την ενότητά του.”
