1. Τον Τολστόι τον θαυμάζω από παιδί ως συγγραφέα, από τότε που διάβασα τα διηγήματά του και το μεγάλο το έργο Πόλεμος και Ειρήνη. Πολύ αργότερα διάβασα και τα δοκίμιά του για τη Θρησκεία και την Τέχνη. Παρότι, δεν συμφωνώ με όλες τις αντιλήψεις του, πάντα μου άρεσε η ρωμαλέα και συχνά ανατρεπτική σκέψη και ο γλαφυρός τρόπος έκφρασής του.
Πρότινος διάβασα το Η Σονάτα του Κρόυτσερ που εξιστορεί μια περίπτωση γάμου, παθολογικής ζήλειας, (πιθανής) μοιχείας και φόνου. Μα το έργο έχει πολλή δοκιμιακή ανάλυση για τα θέματα τούτα και την παιδεία, τον ερωτισμό, την αγνότητα και παρόμοια. Σε έναν επίλογο ο Τολστόι επανεξετάζει διευκρινιστικά αυτά τα θέματα.
Το έργο αυτό δεν έχει σπουδαία πλοκή, αλλά οι χαρακτήρες του άντρα και της γυναίκας παρουσιάζονται με οξυδέρκεια, ως συνήθως.
2. Η «Σονάτα Κρόυτσερ» είναι μια μετριότατη σύνθεση για βιολί και πιάνο του Μπετόβεν και η γυναίκα του πρωταγωνιστή την παίζει ένα βράδυ σε μια δεξίωση στο σπίτι τους μαζί με τον βιολιστή (πιθανό) εραστή της.
Μετριότατο είναι και το έργο του Τολστόι λόγω της δοκιμιακής, αναλυτικής επιχειρηματολογίας που κατακλύζει την αφήγηση.
Μα ο Τολστόι κάνει εδώ ένα σοβαρό σφάλμα. Παίρνει μερικές αρχές από τη διδασκαλία του Ιησού και τις χρησιμοποιεί ως βάση για τη σκέψη του, μα ερμηνεύοντάς τις με το δικό του τρόπο.
Επιπλέον φαίνεται να νομίζει πως είναι εύκολο για όλους τους ανθρώπους να εφαρμόσουν την αρχή της αυτοσυγκράτησης στο σεξ, παρότι ο ίδιος και στην ιδιωτική ζωή του έβλεπε πως η σεξουαλική ορμή ήταν σχεδόν πάντα κυρίαρχη και παρότι σε πολλά γραπτά του παρουσιάζει πειστικότατα τη φοβερή σύγκρουση λαγνείας κι επιθυμίας για αγνότητα, ωστόσο επιχειρηματολογεί στο Σονάτα… υπέρ της αυτοσυγκράτησης.
Όχι μόνον ο Τολστόι μα πολλοί άλλοι και ανώτατοι εκκλησιαστικοί παραβλέπουν πως ο Ιησούς δίνει άλλες συμβουλές στους κοινούς ανθρώπους και άλλες στους μαθητές του.
3. Η παραβολή του σπορέα είναι διαφωτιστική (Ματθ 13, 3-22 και Λ 8, 5-15).
Λέει πως κατά τη σπορά, λίγος σπόρος έπεσε «παρά την οδό» (=πλάι στον δρόμο), άλλος σε πετρώδες έδαφος, άλλος «επί τας ακάνθας» (=σε αγκάθια) και άλλοι, τελικά, «επί την γην την καλήν» (σε εύφορο έδαφος) όπου βλάστησε και παρήγαγε πολύ καρπόν.
Εδώ ο Ιησούς ξεχωρίζει 4 επίπεδα ανθρώπου. Το πρώτο ούτε καν δέχεται τη διδασκαλία (=σπόρο) την οποία αρπάζουν οι παλιές σκέψεις, συγκινήσεις και συνήθειες (=τα πετεινά του ουρανού). Το δεύτερο τη δέχεται μα υπάρχουν εδραιωμένες διαθέσεις (=σκληρό, πετρώδες έδαφος) του νου που δεν αφήνουν να αναπτυχθεί καθόλου. Το τρίτο τη δέχεται και την αφήνει να αναπτυχθεί κάπως, μα έχει βαθύρριζες συνήθειες (=αγκάθια, ζιζάνια) που τελικά την καταπνίγουν. Το τέταρτο είναι αρκετά δεκτικό κι έτσι δέχεται και ζει σύμφωνα με τη διδασκαλία.
Στη συνέχεια ο Ιησούς εξηγεί τις δυσκολίες των τριών τύπων όπου η διδασκαλία του δεν ευδοκιμεί. Και κάνει ακόμα έναν διαχωρισμό. «Άλλα λέω σε σας», εξηγεί, «και άλλα στους κοινούς ανθρώπους».
Έτσι αν μη τι άλλο, ο Ιησούς άλλα διδάσκει στους 12 μαθητές και άλλα στους όχλους.
4. Ο Τολστόι οπωσδήποτε μελέτησε πολύ τα Ευαγγέλια. Μα όπως συμβαίνει με πολλούς μελετητές, μερικά πράγματα μας ξεφεύγουν. Στον Επίλογό του στη Σονάτα… γράφει πως ο Χριστός δεν δίδαξε τον θεσμό, ή το μυστήριο του γάμου. Όχι, σίγουρα, δεν δίδαξε πως οι άνθρωποι πρέπει να παντρεύονται. Μα το παίρνει ως δεδομένο πως ο γάμος υπάρχει και πως, αν χωρίζουν και ξαναπαντρεύονται οι άνθρωποι, τότε μοιχεύουν (Μάρκου 10,11 και Λ 16,18). Κάπου μάλιστα διευκρινίζει πως δεν υπάρχει γάμος «εν τη αναστάσει» (Ματθ 22-30). Αλλού πάλι λέει πως ένας άντρας εγκαταλείπει τους γονείς του και συνενώνεται και συζεύγεται με τη γυναίκα του (Ματθ. 19, 5-7).
5. Μετά, στην προμετωπίδα του Η Σονάτα… έχει δυο παραθέματα από τον Ματθαίο 5,28 και 19, 10-12, όπου και στις δυο περιπτώσεις ο Ιησούς διευκρινίζει πάλι πως αυτά που λέει στους μαθητές δεν ισχύουν και για τους άλλους!
Η παράθεση 5,28 λέει πως ακόμα και όταν κάποιος βλέπει με λαγνεία μια γυναίκα, ήδη «εμοίχευσεν». Μα εδώ μιλάει στους 12 πάνω στο βουνό (είναι η Επί του Όρους Ομιλία) μακριά από τους όχλους.
Στη δεύτερη περίπτωση αφού προειδοποιήσει τους μαθητές για τη μοιχεία που τελείται στον γάμο με διαζευγμένη γυναίκα, και οι μαθητές εκφράζουν δισταγμό για το γάμο, ο Ιησούς λέει σαφέστατα πως δεν μπορούν όλοι να δεχθούν αυτή τη διδαχή μα μόνο σε όσους δίνεται, δηλαδή στους μαθητές εκείνη την ώρα («Ου πάντες χωρούσι τον λόγον τούτον, αλλ’ οίς δέδοται»).
Μετά εξηγεί, πάλι στους 12 μόνο (!), πως μερικοί γεννιούνται ως ευνούχοι(=ανίκανοι για σεξ), άλλοι ευνουχίζονται από ανθρώπους μα υπάρχουν και μερικοί (όπως οι εκλεκτοί μαθητές) που «ευνουχίζουν» τον εαυτό τους, δηλαδή ασκούν πλήρη αποχή από σεξ για χάρη της Βασιλείας των Ουρανών!
Έτσι δεν πρέπει να θεωρούμε πως αυτά που διδάσκει ο Ιησούς στους μαθητές του, αυτά που απαιτεί από εκείνους, ισχύουν και μπορούν εύκολα να εφαρμοστούν στη ζωή και από τους κοινούς ανθρώπους!
