1. Είναι γνωστή η παροιμία «Κάνε το καλό και ριξ’ το στο γιαλό» και η διδακτική ιστοριούλα με το ποντίκι που ροκάνισε με τα δόντια του το δίκτυ της παγίδας που αιχμαλώτισε το λιοντάρι κι έτσι το ελευθέρωσε, μετά αφού ο περήφανος βασιλιάς του είχε χαρίσει κάποτε τη ζωή.
Θυμήθηκα ένα άκρως αμφιλεγόμενο περιστατικό στο δεύτερο έτος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου όταν η Γαλλία υπό τον ηττοπαθή Πετέν παραδόθηκε στις ορδές του Χίτλερ (Ιούνιος 1940) και άφησε μόνη τη Βρετανία να πολεμά εναντίον τους.
Μια προτεραιότητα των Βρετανών τότε ήταν να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών ο γαλλικός στόλος αγκυροβολημένος στο Mers-al-Kebir (Oran) στη Β. Αφρική.
Ο Βρετανός ναύαρχος Σερ Τζέιμς Σόμερβιλ (James Somerville) έστειλε τελεσίγραφο στους Γάλλους ή να βυθίσουν τα πολεμικά πλοία τους ή να προσχωρήσουν στον βρετανικό στόλο (όπως είχε προσχωρήσει ο Ντε Γκολ με τους αντι-ναζί Γάλλους του στα βρετανικά στρατεύματα).
Οι Γάλλοι αρνήθηκαν, παρότι πριν την παράδοση τους στους Γερμανούς ο Γάλλος ναύαρχος Νταρλάν είχε υποσχεθεί πως δεν θα άφηνε τον στόλο να πέσει σε γερμανικά χέρια. Τότε οι Βρετανοί βομβάρδισαν τα γαλλικά πολεμικά και τα βύθισαν – μαζί και 1.250 Γάλλους.
2. Ήταν μια σκληρή απόφαση (και πράξη) που μόνος ίσως ο Τσώρτσιλ μπορούσε να εφαρμόσει στις κρίσιμες εκείνες μέρες.
«Είχα ελπίσει πως οι Γάλλοι θα αποδέχονταν τους όρους μας…» ανακοίνωσε με λυγμούς ο Τσώρτσιλ στο Κοινοβούλιο «δίχως απώλεια ζωών». Και όσο για το πώς θα κρινόταν η πράξη αυτή «το αφήνω με πεποίθηση στο Κοινοβούλιο. Το αφήνω στο έθνος… και στις ΗΠΑ. Το αφήνω στον κόσμο και στην Ιστορία».
Μόνο οι Γερμανοί και οι αντι-βρετανοί Γάλλοι τη θεώρησαν εγκληματική πράξη. Οι Γάλλοι που πολεμούσαν τους Ναζί και ο ίδιος ο Ρούζβελτ εξέφρασαν σεβασμό και αναγνώριση της ανάγκης.
Ο ίδιος ο Τσώρτσιλ, ο φανατικός φίλος της Γαλλίας, κάθισε στο έδρανό του με δάκρυα, παρότι τα μέλη της Βουλής τον χειροκροτούσαν. Αργότερα εκμυστηρεύθηκε, όπως γράφει ο γιατρός του λόρδος Μόραν (σ316, Winston Churchill: The Struggle for Survival 1940-45 Constable 1966, Λονδίνο), «Ήταν μια τρομερή απόφαση, σαν να θυσίαζες το παιδί σου για να σώσεις τη χώρα».
3. Τότε όμως γνώριζαν οι Βρετανοί πως οι Γερμανοί ετοίμαζαν το σχέδιο Sealion (= εισβολή στη Βρετανία), παρότι λόγω τσακωμών μεταξύ των τριών όπλων και άλλων αιτιών το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε. Για τον Τσώρτσιλ δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Αυτό που όμως δεν γνώριζε τότε ήταν πως η δύσκολη, οδυνηρή εκείνη πράξη θα είχε μια ανυπολόγιστη συνέπεια πολύ αργότερα και είχε να κάνει με τον φιλογερμανό Φράνκο, τον δικτάτορα της Ισπανίας και τη στάση του στον πόλεμο.
Η κυβέρνηση του Vichy υπό τον Πετέν δεν κήρυξε πόλεμο κατά των Βρετανών σε συνεργεία με τους Γερμανούς. Έτσι κι αλλιώς ένα θωρηκτό δραπέτευσε και υπήρχε ακόμα ένα ετοιμοπόλεμο μέρος του γαλλικού στόλου στην Τουλόν. Μα το επεισόδιο έδειξε στον Χίτλερ πως οι Γάλλοι που είχαν συνθηκολογήσει μαζί του δεν θα στρέφονταν εναντίον του βοηθώντας τους Βρετανούς. Αυτή η πεποίθησή του ενισχύθηκε από την αντίσταση των Γάλλων πιστών στον Πετέν που αντέκρουσαν τους Ελεύθερους Γάλλους του Ντε Γκολ όταν αυτοί προσπάθησαν να καταλάβουν τη Ντακάρ, πρωτεύουσα της γαλλικής αποικίας της Σενεγάλης.
4. Έτσι όταν αργότερα ο Φρανθίσκο Φράνκο ήθελε ορισμένες παραχωρήσεις αποικιών στην Αφρική σε βάρος της Γαλλίας, ο Χίτλερ αρνήθηκε.
Για να ενταχθεί στις δυνάμεις του Άξονα, ο Φράνκο ζήτησε από τον Χίτλερ, ο οποίος δεν τον συμπαθούσε κιόλας, να δοθούν στην Ισπανία οι γαλλικές αποικίες της Αφρικής.
Βλέποντας πως οι Γάλλοι του Πετέν απέρριψαν τις διπλωματικές προσεγγίσεις φιλίας και αγνόησαν τις απειλές των Βρετανών, ο Χίτλερ πίστεψε πως οι Γάλλοι θα προχωρούσαν σε πιο ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο πλάι στους Γερμανούς.
Έτσι απέρριψε το αίτημα του Φράνκο.
Μα έτσι και ο Φράνκο κράτησε την Ισπανία ουδέτερη και διευκόλυνε τους Βρετανούς που δεν θα αντιμετώπιζαν έναν ακόμα εχθρό – τώρα στα νότια.
Κάνε το ορθό, λοιπόν, κι ας φαίνεται οδυνηρό.
