1. Η βασική πρακτική στον Γιόγκα της Δράσης είναι να παραμερίζεται η αντίληψη πως “εγώ κάνω, πράττω”, να παραμερίζεται η αισθηματική διάθεση “εγώ είμαι ο δράστης, εκτελεστής της δραστηριότητας ή πράξης”.
Αυτή η πρακτική προϋποθέτει τη θεωρητική και για τον κοινό άνθρωπο πολύ επαναστατική ιδέα πως το “εγώ” είναι μια συνήθεια, μια φαντασιακή, ανυπόστατη φιγούρα. Για τον Δυτικό άνθρωπο, τον επαγγελματία, τον επιχειρηματία, τον τεχνίτη κλπ., που νιώθει να βρίσκεται συνεχώς υπό πίεση για να διεκπεραιώσει το ένα έργο και να ολοκληρώσει το άλλο, νιώθοντας συνεχώς “εγώ θέλω… εγώ θα… εγώ πρέπει…” η ιδέα είναι όχι μόνο δύσπεπτη μα ανήκουστη!
Βέβαια για κάθε κοινό άνθρωπο στη Δύση από τον πιο αμόρφωτο ως τον πιο μορφωμένο ή επιτυχημένο, η ιδέα ακούγεται παλαβή. Βεβαίως “εγώ είμαι, υπάρχω και μάλιστα με ισχυρή προσωπικότητα” λένε οι πιο πετυχημένοι και δραστήριοι. Ή “εγώ υπάρχω κι έχω καλό εργατικό χαρακτήρα” λένε άλλοι, ή μελετηρό, φιλήσυχο, αντικειμενικό, ευαίσθητο και ό,τι άλλο.
2. Οπωσδήποτε υπάρχει ένα “εγώ” που μιλάει και νιώθει και διεκδικεί και σχεδιάζει κλπ. Όπως υπάρχει κι ένας χαρακτήρας που είναι μια συλλογή από ιδιότητες, τάσεις/κλίσεις, συνήθειες και δεξιότητες. Μα αυτός είναι ο ψυχοσωματικός (ή ακριβέστερα νοοσωματικός) μηχανισμός με τον οποίο ο ενσαρκωμένος άνθρωπος ζει και πορεύεται στον υλικό κόσμο. Aυτό δεν σημαίνει πως το “εγώ” υπάρχει αληθινά, μόνιμα, σταθερά, το ίδιο εγώ, ένας και ίδιος ανεξάρτητος, αυθύπαρκτος δράστης, που παίρνει αποφάσεις, σχεδιάζει κι εκτελεί.
Μια αναλογία μπορεί να βοηθήσει. Στη θάλασσα εγείρονται κύματα. Τα βλέπουμε να σηκώνονται συχνά με αφρό, να κυλούν και να σβήνουν πίσω στο νερό. Μπορεί το κάθε κύμα να λέει “εγώ” και να νομίζει πως είναι ξεχωριστό, ανεξάρτητο και ίδιο ή μόνιμο, μα είναι νερό μέσα στη μεγάλη θάλασσα οδηγούμενο από μια άγνωστη δύναμη που στη μορφή ως κύμα διαρκεί για λίγο, κυλάει και σβήνει στο νερό της θάλασσας.
Έτσι είναι και το εγώ, ο χαρακτήρας, το πρόσωπο ή άτομο!
3. Στο προηγούμενο 646. Φιλοσοφία: Γιόγκας της Δράσης είδαμε πως ο οπαδός αυτού του κλάδου γιόγκα πρέπει να κάνει τις πράξεις ή δραστηριότητες ή τα έργα του, δίχως προσκόλληση, δίχως την αδημονία που φουντώνει μέσα μας βασανιστικά για το αποτέλεσμα.
Σήμερα θα δούμε κάπως αναλυτικότερα πώς επιτυγχάνεται αυτή ή απόσπαση, η μη προσκόλληση στη δράση και το αποτέλεσμα της. Είναι πάλι από τη Bhagavad Gītā, μα τώρα είναι το κεφάλαιο 5.
Στο 5ο κεφάλαιο ο δάσκαλος Kṛṣṇa λέει αρχικά πως δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ συστημάτων Δράσης και Γνώσης διότι τελικά και το ένα και το άλλο οδηγούν στην πληρότητα Σοφίας και Αυτοσυνειδησίας.
Μα ο οπαδός που έχει κατανοήσει την αλήθεια της ζωής, του ανθρώπου και του κόσμου γνωρίζει πως δεν υπάρχει ανεξάρτητος δράστης και ο ίδιος δεν κάνει τίποτα! Είναι η ανώτερη διάνοια, η κατώτερη, τα όργανα αίσθησης και δράσης στο σώμα που δρουν!
4. naiva kiñcit karomi-iti yukto manyeta tattvavit |
paśyañ-śṛṇvan-spṛśañ-jighran-n-aśnan-gacchan-svapañ-śvasan ||
pralapan-visṛjan-gṛhṇan-n-unmiṣan-nimiṣan-n-api |
indriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan ||
“Εγώ δεν κάνω τίποτα,” αυτό έχει στον νου του ο αυτοελεγχόμενος που γνωρίζει την αλήθεια των πραγμάτων. Καθώς κοιτά, ακούει, αγγίζει, οσφραίνεται, τρώει, κινείται, κοιμάται, αναπνέει, μιλάει, δίνει, πιάνει, ανοιγο-κλείνει τα μάτια [δηλαδή όποια κίνηση ή δράση και αν κάνει, αυτόματη ή επίκτητη], έχει στον νου του πως είναι τα αισθητήρια όργανα που κινούνται ανάμεσα στα αντικείμενα τους” (5. 8-9)
Η παραίνεση που ο Κρίσνα έδωσε στο κεφ. 4 να αφιερώνεται κάθε πράξη στον Υπέρτατο Κύριο ή στη Συμπαντική Δύναμη και η δράση να γίνεται για το καλό του κόσμου, παίρνει στήριξη από αυτήν την πρακτική – “εγώ δεν κάνω τίποτα: είναι τα αισθητήρια όργανα που κινούνται ανάμεσα στα αντικείμενά τους κι έτσι φαίνεται πως υπάρχει δράση.”
5. Μετά στο 5.11 δίνεται μια διευκρίνιση. Οι πειθαρχημένοι γιόγκηδες κάνουν έργα με το σώμα, με τα αισθητήρια όργανα, με την κατώτερη και με την ανώτερη διάνοια, έχοντας παραμερίσει για την εξάγνιση του εαυτού τους κάθε προσκόλληση. Και βέβαια μια αντίληψη που πρέπει να εξαγνιστεί είναι ότι “εγώ κάνω”! Όχι – “εγώ δεν κάνω τίποτα”!
Και ο Κύριος Κρίσνα συμπληρώνει τελικά:
“Αφοσιωμένος στη λύτρωση, ο σοφός πνευματικός έχει σε έλεγχο τα αισθητήρια όργανα, την κατώτερη και την ανώτερη διάνοια. Είναι αληθινά λυτρωμένος όταν έχει αποδιώξει πλήρως την προσωπική επιθυμία, τον φόβο και το πάθος της οργής.” (5.28)
