Σανάτανα Ντχάρμα είναι στην αρχαία Βεδική Παράδοση της Ινδίας ο αιώνιος φυσικός Νόμος (δικαιοσύνη και θρησκεία) που συγκροτεί έναν οργανισμό όπως το πλάσμα άνθρωπος ή μια σύνθετη οργάνωση όπως η Πολιτεία. Σε προηγούμενα άρθρα εξέτασα άλλες απόψεις αυτού του Αιώνιου Φυσικού Νόμου που διέπει την Ιστορία της Ινδίας από αρχαιότατους χρόνους και αποτελεί τη βάση της θρησκείας του Ινδουισμού (των Τζάινα και των Σικχ επίσης).
Η Φύση επιβάλλει ώστε για να υπάρχει ζωντανός ο άνθρωπος πρέπει να κατέχει τη σωματική του ακεραιότητα με πρόσβαση στον αέρα, το φως, τον χώρο πάνω στη γη, στο νερό και στις διάφορες μορφές τροφής και να έχει ελευθερία έκφρασης, μετακίνησης και συνάθροισης για να πραγματώνει αυτήν την πρόσβαση και την εξασφάλιση της τροφής και των άλλων αγαθών που χρειάζεται για να ζει, τα οποία μαζεύει με την εργασία του και την περιουσία του.
Έτσι κάθε πολιτισμένη χώρα δημιουργεί ευνομία και τάξη με νόμους που προστατεύουν αυτά τα δικαιώματα, τα οποία πηγάζουν από την ίδια τη φύση και είναι τόσο απαραίτητα για τη ζωή. Οι νόμοι επιβάλλουν καθήκοντα τα οποία ακολουθούν οι πολίτες όλοι: δεν θα σκοτώσεις ή τραυματίσεις άλλους, δεν θα απαγάγεις, φυλακίσεις ή περιορίσεις την ελευθερία τους να εκφράζονται, μετακινούνται ή συναθροίζονται, δεν θα κλέψεις την περιουσία τους.
Αυτές οι οδηγίες καλής συμπεριφοράς υπάρχουν στον Χριστιανισμό (στις 5 από τις 10 Εντολές της Παλαιάς Διαθήκης) και συνοψίζονται στον Χρυσό Κανόνα που λέει ‘Να κάνετε στους άλλους όσα θέλετε οι άλλοι να κάνουν σε σας’ (Ματθ. 7.12) ή στην αρνητική μορφή ‘Μην κάνετε στους άλλους αυτά που δεν θέλετε οι άλλοι να κάνουν σε σας’ (καταπίεση των ελευθεριών σας, κλοπή της περιουσίας σας, βλάβη της ακεραιότητάς σας). Ο Χρυσός Κανόνας υπάρχει και στην Κινεζική και στη Βεδική Παράδοση.
Στη Βεδική Παράδοση συχνά διατυπώνεται και τονίζεται ο αιώνιος φυσικός νόμος Σανάτανα Ντχάρμα. Μια από τις αρχαιότερες διατυπώσεις που τον ορίζει βρίσκεται στο επικό Mahābhārata:
adrohaḥ sarvabhūteṣu karmaṇā manasā girā;
anugrahaś ca dānaṃ ca satāṃ dharmaḥ sanātanaḥ.
‘Ο αιώνιος φυσικός νόμος προς όλα τα πλάσματα είναι αβλάβεια σε πράξεις, σκέψεις και λόγια, η καλοσύνη και η γενναιοδωρία.’ (Στο 3ο βιβλίο του Δάσους Vana parva, 297. 35.)
Η λέξη dharma σημαίνει και ‘καθήκον’ και ‘έμφυτος χαρακτήρας’ όπως ο ντχάρμας της φωτιάς είναι να καίει παράγοντας ζέστη, ενώ του μελιού είναι να γλυκαίνει με τη φυσική του γλυκύτητα. Σημαίνει και οικουμενικός ηθικός κανόνας/νόμος. Τώρα, ο ηθικός κανόνας/νόμος για τον άνθρωπο είναι να υπηρετεί. Να υπηρετεί άλλους ανθρώπους, όπως, ο βιομήχανος που παράγει αυτοκίνητα ή άλλα αγαθά για άλλους, ο γεωργός που καλλιεργεί τρόφιμα για άλλους, ο γιατρός που θεραπεύει άλλους, οι γονείς που ανατρέφουν παιδιά, ο δάσκαλος που διδάσκει άλλους κλπ. κλπ. Στην πραγματικότητα κάθε άνθρωπος επαγγελματίας υπηρετεί άλλους με την εργασία του. Μόνο που οι άνθρωποι δεν το αντιλαμβάνονται νομίζοντας πως εργάζονται για τον εαυτό τους μόνο!
Στη Σανσκριτική ‘υπηρεσία’ είναι sevā ̄. Η τέχνη δοσίματος dāna, η άσκηση γενναιοδωρίας, είναι υπηρεσία sevā που δίνει όπου είναι ανάγκη, όπου χρειάζεται, προάγοντας την πνευματική ανάπτυξη του δωρητή, εξαγνίζοντας την καρδιά του, μα συγχρόνως και συμβάλλοντας στη βελτίωση της κοινωνίας και του κόσμου – που στη Σανσκριτική λέγεται loka-sangraha.
Όπως γράφω στην αρχή, υπάρχουν και άλλες απόψεις. Η βασική ιδέα είναι “διατήρηση, συγκρότηση” από το βασικό λεκτικό σπέρμα (= ρηματική ρίζα) √ dhṛ.
