Συνεχίζω με αποσπάσματα από το 4ο βιβλίο.
Αδυναμία (πνεύματος) δεν είναι παρά όταν ο άνθρωπος ενδίδει στο να καθοδηγείται από πράγματα έξω του εαυτού του και να δρα υπό την επίδρασή τους, και όχι από τη δική του φυσική αρετή.(Πρόταση 37 κ σημειώσεις.)
Για να ζουν αρμονικά οι άνθρωποι και να αλληλοβοηθούνται (στην κοινωνία) πρέπει να παραιτηθούν από το φυσικό δικαίωμα (να εκδικούνται) και για χάρη της γενικής ασφάλειας να μην κάνουν πράξεις που βλάπτουν άλλους. (Όπως προηγούμενο.)
Η ευθυμία δεν μπορεί να είναι υπερβολική και είναι πάντα καλή. Αντίθετα η μελαγχολία είναι πάντα κακή (Π42).
Τα συναισθήματα γενικά είναι υπερβολικά και κρατούν τον νου σε τόσο έντονη αναπόληση ενός αντικειμένου τους που να μην μπορεί να σκεφτεί κάτι άλλο… Βλέπουμε κάποτε ανθρώπους τόσο απορροφημένους στο αντικείμενό τους που να νομίζουν πως αυτό είναι μπροστά τους… οπότε λέμε πως βρίσκονται σε παραλήρημα ή τρέλα. (44 σημείωση.)
Το μίσος κατά ανθρώπων δεν είναι ποτέ καλό διότι θέλουμε την καταστροφή τους. Ομοίως, φθόνος, περίγελος, περιφρόνηση, οργή, εκδικητικότητα και άλλα συναισθήματα που εγείρονται από μίσος δεν είναι καλά. (45 κ σημειώσεις.)
Η ελπίδα δεν υπάρχει δίχως φόβο και ο φόβος είναι πόνος. (47 κ απόδειξη.)
Όποιος εύκολα νιώθει οίκτο και συγκινείται με τη θλίψη ή τα δάκρυα άλλου, συχνά κάνει κάτι για το οποίο αργότερα μετανιώνει – διότι εν μέρει ποτέ δεν είμαστε σίγουροι πως μια πράξη υποκινούμενη από συναίσθημα είναι καλή ή/και εν μέρει εύκολα εξαπατιόμαστε από απατηλά δάκρυα. (50 κ σημείωση.)
Ακραία περηφάνια και στεναχώρια δείχνει μεγάλη ασθενικότητα πνεύματος και άγνοια του εαυτού (55 – 56).
Η αιδώς όπως και η συμπόνια δεν είναι αρετή, ωστόσο είναι καλή (διάθεση) διότι δείχνει πως αυτός που την έχει θέλει στην πραγματικότητα να ζει έντιμα. (58, σημείωση.)
Η γνώση του καλού και του κακού που κατέχουμε είναι γενική και αόριστη και η κρίση μας για την τάξη των πραγμάτων και τη διασύνδεση αιτιών για να μπορούμε να επισημαίνουμε τι είναι καλό και τι κακό στο παρόν είναι φαντασιακή, όχι αληθινή. (62 κ σημείωση.)
Αν μπορούσαμε να έχουμε ικανή γνώση για τη διάρκεια των πραγμάτων και τις περιόδους της ύπαρξής τους, θα μπορούσαμε να περισυλλογιστούμε τα μελλοντικά με το ίδιο συναίσθημα όπως τα παροντικά και ο νους θα μπορούσε να επιθυμήσει το καλό που αντιλαμβάνεται ως μέλλον σαν να είναι παρόν. Επομένως, αναγκαστικά θα παρατούσε ένα μικρότερο καλό στο παρόν για ένα μεγαλύτερο στο μέλλον και δεν θα επιθυμούσε καθόλου κάποιο καλό του παρόντος που όμως θα γινόταν πηγή κακού στο μέλλον. (Όπως προηγούμενο.)
Ένα καλό που όμως μας εμποδίζει να απολαύσουμε κάποιο μεγαλύτερο καλό είναι στην πραγματικότητα ένα κακό. Το κακό είναι ένα μικρότερο καλό. (65 κ απόδειξη.)
Ελεύθερος άνθρωπος είναι αυτός που ζει με την καθοδήγηση του Λόγου (ratio: λογική, λογισμός), όχι του φόβου, και θέλει άμεσα το καλό… Ο θάνατος είναι το λιγότερο που τον απασχολεί και η σοφία του είναι περισυλλογή για τη ζωή. (57 κ απόδειξη.)
Η τυφλή τόλμη και ο φόβος είναι δύο εξίσου ισχυρά συναισθήματα τα οποία χρειάζονται την ίδια δύναμη και σταθερότητα για την αντιμετώπισή τους. Ο ελεύθερος άνθρωπος επιδεικνύει αρετή τόσο στην αποφυγή κινδύνου όσο και στην εξουδετέρωση του. (69 κ απόδειξη.)
Ο άνθρωπος που υπακούει στον Λόγο δεν υπακούει λόγω φόβου. Επιχειρεί να συντηρήσει την ύπαρξή του σύμφωνα με τις εντολές του Λόγου κι έτσι να ζει ελεύθερος, διευθετώντας τη ζωή του σύμφωνα με το γενικότερο καλό. (73 κ απόδειξη.)
Ο (αληθινά) δυνατός άνθρωπος σκέπτεται πάντα πως όλα τα πράγματα προκύπτουν εξ ανάγκης από τη θεϊκή φύση. Γνωρίζει πως ό,τι του φαίνεται βλαβερό και κακό και, ανάλογα, ό,τι του φαίνεται ανίερο, φριχτό, άδικο και πρόστυχο, έχει εκείνη την εμφάνιση λόγω της δικής του διαταραγμένης, αποσπασματικής και συγκεχυμένης θέασης του σύμπαντος. (Όπως προηγούμενο)
Προσάρτημα στο 4ο βιβλίο
Στη ζωή είναι χρήσιμο πρώτο από όλα να τελειοποιούμε την κατανόηση ή τον Λόγο μας όσο μπορούμε διότι σε αυτό μόνο συνίσταται η ανώτατη ευτυχία και ευλογία (Π4).
Δεν ξέρουμε τίποτα πιο εξαίσιο στα πράγματα του κόσμου από τον άνθρωπο του Λόγου. Κανείς, λοιπόν, δεν θα εκδηλώσει με καλύτερο τρόπο τη δύναμη της διάθεσής του και την όποια δεξιότητα του από το να εκπαιδεύσει ανθρώπους ώστε να ζουν και αυτοί στην εξουσία του Λόγου τους (9).
Όσοι λοιδορούν την ανθρωπότητα και είναι πιο επιδέξιοι στο να γκρινιάζουν κατά ελαττωμάτων αντί να εμπεδώνουν αρετές και πλήττουν αντί να ενισχύουν την καλή διάθεση των άλλων, βλάπτουν και τους άλλους και τον εαυτό τους (13).
Η φανταχτερή αγάπη που εγείρεται από λαγνεία και σωματική ομορφιά, καθώς και κάθε αγάπη που έχει ως αιτία της κάτι άλλο από μια ψυχή ελεύθερη, εύκολα μετατρέπεται σε μίσος (19).
Το χρήμα μας έχει δώσει ένα μέτρο για τα πάντα και είναι η λαχτάρα για χρήμα που κυρίως ταλανίζει τα μυαλά του πλήθους (28).
Όσοι γνωρίζουν την αληθινή χρήση του χρήματος και καθορίζουν το μέτρο του πλούτου μόνο με πραγματικές ανάγκες ζουν ικανοποιημένοι με λίγα (29).
Το μέρος της φύσης μας που ορίζεται από νοημοσύνη συναινεί σε ότι μας συμβαίνει και παραμένει σε αυτή τη συγκατάθεση… Εφόσον είμαστε όντα με νοημοσύνη δεν θα επιθυμήσουμε άλλο από το απαραίτητο και θα βρισκόμαστε σε αρμονία με την ευταξία της Φύσης. (32, τέλος.)
