1. Ο William of Occam/Ocham ήταν Άγγλος φραγκισκανός μοναχός και σχολαστικός φιλόσοφος του 14ου αιώνα κε (1287-1347). Αυτός θεωρείται ο πατέρας της αρχής για την ορθότερη και αποτελεσματικότερη θεώρηση που δηλώνει πως “για τη λύση ενός προβλήματος τα απαραίτητα στοιχεία δεν πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέρα από την πραγματική ανάγκη.” Ο ίδιος χρησιμοποίησε την αρχή πολλές φορές και γι’ αυτό αποδόθηκε σε κείνον η πατρότητα. Αλλά εκείνος χρησιμοποίησε διάφορες διατυπώσεις. Η πιο γνωστή είναι αυτή που όλοι γνωρίζουν πλέον και αναφέρουν: αυτή διατυπώθηκε από έναν Ιρλανδό φραγκισκανό φιλόσοφο-θεολόγο (σαν τον Γουίλιαμ), τον John Punch το 1639 στα σχόλια του στα έργα του John Duns Scotus (1265-1308), φραγκισκανός κι αυτός, Σκωτσέζος καθηγητής πανεπιστημίου (Doctor Subtilis = λεπτός/οξυδερκής διδάκτωρ).
O Παντς έγραψε: entia non sunt multiplicanda praeter necessitate “παράγοντες/στοιχεία δεν πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέρα από ανάγκη”! Αυτή η διατύπωση απλοποιήθηκε (μάλλον επικίνδυνα) σε “η πιο απλή εξηγητική θεωρία είναι και η ορθή” ή “όταν θεωρίες παρέχουν εξίσου ακριβείς προβλέψεις, πάντα προτιμάμε την απλούστερη”. Και πάντα υπονοείται ceteris paribus “τηρουμένων των αναλογιών” ή “εφόσον άλλες παράμετροι είναι ίδιες”.
2. Υπήρξαν αντιδράσεις από την εποχή του Όκαμ από τον Walter Chatton (σύγχρονος περίπου του Γουίλιαμ), τον Γαλιλαίο, τον Καντ κλπ. Μα ceteris paribus η απλούστερη θεώρηση με τα λιγότερα στοιχεία είναι η καλύτερη.
Το δε Ρόπαλο του Κάμπτρι (του Βρετανού R.V. Jones, 1911-1997) δηλώνει τη σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση που λόγω πολλών και περίπλοκων πληροφοριών οικοδομεί πιο περίπλοκα μοντέλα: “Δεν μπορεί να υπάρχει ένα σύνολο αμοιβαία ασυνεπών παρατηρήσεων για το οποίο η διάνοια του ανθρώπου να μην μπορεί να συλλάβει μια συνεκτική εξίσωση, όσο περίπλοκη και αν είναι αυτή”.
Ούτε ο Γουίλιαμ Όκαμ, ούτε ο Ντανς Σκότους ούτε άλλος φιλόσοφος-θεολόγος εκείνων των εποχών, ήταν ο πρώτος που διατύπωσε αυτήν την αρχή απλότητας ή αρχή οικονομίας (principium parsimoniae).
Ο Πρόκλος 412-485: (Σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδημίας) έγραψε πως η αρχή διατυπώθηκε από τους Πυθαγόρειους ως “Από ελάχιστες και απλούστατες υποθέσεις αναδεικνύεται το ζητούμενο”.
Μα ακόμα νωρίτερα στα Αναλυτικά του ο Αριστοτέλης έγραψε: “Εφόσον άλλες συνθήκες είναι ίδιες, πρέπει να υποθέσουμε πως η απλούστερη θεώρηση με τις λιγότερες προϋποθέσεις είναι η ανώτερη”.
3. Έχουν υπάρξει πρόσθετες εξελίξεις αυτού του λογικού ξυραφιού που βοηθούν στην επιστημονική και φιλοσοφική έρευνα. Στα θέματα θρησκείας μερικοί θεολόγοι και πολλοί πιστοί (στις Αβρααμικές θρησκείες) νομίζουν πως η απλούστερη λύση για τη δημιουργία του σύμπαντος (και του ανθρώπου) είναι να πουν “Ο Θεός το έκανε!” Αλλά προφανώς δεν αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες της δικής τους απλοϊκής λύσης.
Εφόσον ο Θεός είναι απερινόητος, είναι δηλαδή ασύλληπτος από τον νου και τις αισθήσεις μας, δεν μπορούμε να αποδείξουμε ούτε λογικά ούτε κι εμπειρικά με παρατήρηση την ύπαρξη του. Ακολουθεί πως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο εκείνο το άγνωστο Ον δημιούργησε το σύμπαν. Αυτή η δήλωση είναι καθαρό ζήτημα πίστης που μπορεί να είναι αλήθεια, μα όχι αποδείξιμη όπως άλλες επιστημονικές ανακαλύψεις.
Ο Καρλ Σαγκάν, ο γνωστός κοσμολόγος, διατύπωσε μια νέα “λογική λεπίδα”: –
“Ασυνήθιστοι ισχυρισμοί απαιτούν ασυνήθιστες αποδείξεις”– δηλαδή ακόμα περισσότερες και αυστηρότερες από τις συνηθισμένες!
Όσο πιο απομακρυσμένος είναι ένας ισχυρισμός από την κανονική, κοινή ανθρώπινη εμπειρία, τόσο πιο πολλές και πειστικές πρέπει να είναι οι αποδείξεις για τον ισχυρισμό.
Ο ισχυρισμός πως ο Θεός είναι πνεύμα άυλο έξω από τον χωρόχρονο και διάχυτο παντού, σε όλη την έκταση και όλα τα περιεχόμενα του χωροχρόνου, πνεύμα παντοδύναμο, αιώνιο, πανάγαθο και γνωρίζει τα πάντα, μπορεί να είναι αλήθεια μα εισάγει περισσότερα άγνωστα στοιχεία προς διερεύνηση και δεν αποδεικνύει κάτι!
Έτσι ο Christopher Hitchens διατύπωσε μια νέα λογική προϋπόθεση: “Όσα λέγονται δίχως απόδειξη μπορούν να απορριφθούν ομοίως δίχως απόδειξη”!
Ναι, οπωσδήποτε, η ύπαρξη νόμων στον υλικό κόσμο, η τάξη και η ομορφιά, υπονοούν την ύπαρξη μιας Νοημοσύνης. Μα αυτή μας είναι άγνωστη και οι τρόποι της επίσης μας είναι άγνωστοι.
