1. Στο προηγούμενο 696: Φιλοσοφία: Φιλοσοφία και Μυθολογία είδαμε πως ένας μύθος είναι όχημα και για φιλοσοφία και για θρησκεία καθώς με την τερπνή αφήγηση μιας ιστορίας ανθρώπων ή και θεών, δίνει ένα διδακτικό μήνυμα. Σε αυτή τη μορφή το δίδαγμα είναι πιο ευχάριστα εύληπτο από την περιγραφή μιας ηθικής επιταγής και την τιμωρία που ακολουθεί την παράβασή της.
Στον μύθο του Σίσυφου η επιταγή μοιάζει να είναι «Μην επιχειρείτε να εξαπατήσετε άλλους και ειδικά τους Θεούς» (= ηθικές ρυθμιστικές δυνάμεις της ζωής ή τους φυσικούς νόμους του σύμπαντος), γιατί όσο και αν προσπαθήσετε, ό,τι και αν νομίζετε πως έχετε επιτύχει, τελικά είναι αποτυχία και θα υποφέρετε. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες, όπως του Αλμπέρ Καμύ (1957, ελληνικά 2010) που τον θέλει να εκπροσωπεί τον άνθρωπο καθώς ψάχνει για την ευτυχία κι ελευθερία περιφρονώντας τους θεούς. Μα αυτή είναι μια εντελώς αυθαίρετη ερμηνεία δίχως πραγματική αντιστοιχία με τον μύθο – όπου ο Σίσυφος είναι ένας δολοφόνος και μάλιστα φιλοξενούμενών του!
2. Ο Τάνταλος, πάλι στον δικό του ξεχωριστό μύθο, είναι απατεώνας, κλέφτης και παιδοκτόνος, καθώς σκοτώνει τον δικό του γιο Πέλοπα σμίγοντας τα κομμάτια του στις τροφές που ετοίμασε για τους θεούς στο όρος Σίπυλο! Επίσης έκλεψε νέκταρ και αμβροσία. Η τιμωρία του ήταν να κρέμεται από ένα δέντρο πάντα σε καρποφορία και να είναι ως τη μέση βυθισμένος σε μια λίμνη. Όταν πεινούσε και άπλωνε για να κόψει καρπό, το κλωνάρι απομακρυνόταν ψηλότερα, και όταν διψούσε κι έσκυβε να πιεί, το νερό υποχωρούσε κατεβαίνοντας. Έτσι έμενε πάντα διψασμένος και πεινασμένος.
Και στις δυο περιπτώσεις η τιμωρία (ο Σίσυφος να σπρώχνει τον βράχο στην ανηφορική πλαγιά και μετά αυτός να κατρακυλά πίσω πάλι και ο Τάνταλος να μη μπορεί να φάει και να πιεί) έχει κάτι το απόλυτο δίχως κάποια αχτίδα μετάνοιας, συγχώρεσης και νέας ευκαιρίας, κι επομένως απάνθρωπο – όσο και αν η τιμωρία τους φαίνεται δίκαιη για την κάθε περίπτωση.
3. Ο μύθος του Πύργου της Βαβέλ είναι από μια άποψη πιο απλός μα από άλλη πιο αινιγματικός ίσως.
Η αφήγηση (Γένεσις 11.1-9) εμφανίζει τον Θεό ζηλόφθονο κι εκδικητικό σε μια εξιστόρηση όχι και τόσο καλοδομημένη. Οι άνθρωποι φτιάχνουν μια πόλη κι αρχίζουν να οικοδομούν έναν πύργο που θα φτάνει ψηλά στον ουρανό – έναν σύγχρονο ουρανοξύστη! Πρώτα όμως λένε «ας φτιάξουμε καλοψημένους πλίνθους (= τούβλα)» κι έτσι χρησιμοποιούν τούβλα και άσφαλτο (= πίσσα) αντί πέτρα και λάσπη. «Έτσι μόνο», λένε, «δεν θα σκορπίσουμε στα πέρατα της γης». (Πώς το ξέρουν ήδη πως θα σκορπίσουν;) Μετά κατεβαίνει ο Θεός και βλέπει το έργο, διαπιστώνει πως αφού λειτουργούν ως ένα ενιαίο γένος με μια γλώσσα έτσι που να συνεννοούνται, τότε τίποτα από ό,τι σχεδιάσουν θα είναι ανολοκλήρωτο/ελλιπές, κι έτσι κατεβαίνει (αφού έχει ήδη κατέβη!) και κάνει τη γλώσσα τους συγκεχυμένη και τους διασκορπίζει εμποδίζοντάς τους. (Όσοι θέλετε, διαβάστε το πρωτότυπο!)
Πρώτα οι άνθρωποι έχουν κοινή γλώσσα και ζουν μονιασμένοι. Μετά φτιάχνουν τα καλοψημένα τούβλα. Μετά, τα χρησιμοποιούν με πίσσα αντί πέτρας και λάσπης. Μετά λένε ας οικοδομήσουμε μια πόλη μ’ έναν πύργο ως τον ουρανό έτσι που να έχουμε ένα όνομα, αλλιώς θα σκορπιστούμε παντού στη γη. Τώρα, καθώς οικοδομούν κατεβαίνει ο Θεός και κάνει τις διαπιστώσεις του και αποφασίζει «να κατέβει» για να τους συγχύσει, έτσι που να μη συνεννοούνται και να διασκορπιστούν. Επέρχεται, λοιπόν, η σύγχυση και ασυνεννοησία και τελικά ο διασκορπισμός και κατακερματισμός.
Οι χριστιανοί θεολόγοι βλέπουν εδώ μια εξέγερση κατά του ίδιου του Θεού που επιφέρει ρήξη στην αρχική αρμονική σχέση τους μαζί του, την ασυνεννοησία και τη διάσπαση των μεταξύ τους σχέσεων. Μα η διάσπαση είχε ήδη επέλθει με τον φόνο του Άβελ από τον αδελφό του Κάιν και τους μικτούς γάμους (Γένεσις, κεφ.5).
Στην ασαφή διήγηση δυο στοιχεία μου φαίνονται κρίσιμα. Οι άνθρωποι δεν αρκούνται με τη φυσική κατάσταση. (α) Θέλουν να έχουν «όνομα», δικό τους και πιο ένδοξο ίσως. Έτσι φανερώνουν αλαζονεία, ίσως. (β) Αντί για πέτρα και λάσπη αρχίζουν να χρησιμοποιούν τεχνητά παρασκευάσματα, τεχνητούς επιτηδευμένους τρόπους που συμβολίζονται σε πλίνθους και πίσσα. Είναι και αυτή μια εξέγερση!
Έτσι ο Θεός που εδώ συμβολίζει τον υπέρτατο Φυσικό Νόμο, επιφέρει σύγχυση (= αποτέλεσμα της επιτήδευσης και απομάκρυνσης από τους τρόπους της Φύσης) και τελικά διασκορπισμό και διάσπαση.
Είναι ίσως και αυτή μια εξέγερση! Θα επανέλθω
